Người sử dụng lao động có thể yêu cầu người lao động làm thêm giờ trong trường hợp nào?Tìm hiểu chi tiết các quy định, ví dụ minh họa, vướng mắc và những lưu ý cần thiết về yêu cầu làm thêm giờ.
1. Người sử dụng lao động có thể yêu cầu người lao động làm thêm giờ trong trường hợp nào?
Người sử dụng lao động có thể yêu cầu người lao động làm thêm giờ trong trường hợp nào? Đây là câu hỏi thường gặp từ phía người lao động và cả người sử dụng lao động khi phát sinh nhu cầu làm thêm giờ để đáp ứng tiến độ công việc. Theo Bộ luật Lao động 2019, việc làm thêm giờ không phải lúc nào cũng được thực hiện tùy ý mà phải tuân theo các quy định pháp luật, nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động.
Theo Điều 107 Bộ luật Lao động 2019, người sử dụng lao động có quyền yêu cầu người lao động làm thêm giờ trong các trường hợp sau:
- Có sự đồng ý của người lao động. Người lao động phải đồng ý làm thêm giờ bằng văn bản hoặc thỏa thuận miệng tùy trường hợp, nhưng bắt buộc phải có sự đồng ý tự nguyện.
- Phục vụ các yêu cầu công việc khẩn cấp. Bao gồm các trường hợp: giải quyết công việc mang tính chất cấp bách, xử lý sự cố trong sản xuất, kinh doanh; xử lý, khắc phục hậu quả của thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, hoặc các tình huống khẩn cấp đe dọa đến tính mạng, sức khỏe của con người, tài sản của doanh nghiệp.
- Nhu cầu sản xuất kinh doanh cấp bách: Khi doanh nghiệp cần hoàn thành gấp các đơn hàng lớn, các công việc không thể trì hoãn để đảm bảo tiến độ hợp đồng hoặc đáp ứng nhu cầu sản xuất mang tính thời vụ cao.
- Các trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định: Những trường hợp đặc biệt có tính chất quốc gia như phục vụ hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia, an toàn xã hội hoặc theo yêu cầu của Chính phủ trong các tình huống đặc biệt.
Người sử dụng lao động phải đảm bảo các điều kiện làm việc an toàn, bồi dưỡng sức khỏe cho người lao động khi yêu cầu làm thêm giờ, và phải trả lương làm thêm giờ theo mức quy định của pháp luật (ít nhất bằng 150% tiền lương giờ làm việc bình thường cho ngày thường, 200% cho ngày nghỉ hàng tuần, và 300% cho ngày lễ, Tết).
2. Ví dụ minh họa về việc yêu cầu làm thêm giờ
Ví dụ minh họa:
Anh Bình làm việc tại một công ty điện tử, thời gian làm việc chính thức là từ 8 giờ sáng đến 5 giờ chiều. Vào tháng 7, công ty anh Bình nhận được một đơn hàng lớn từ đối tác nước ngoài yêu cầu giao hàng trước thời hạn. Để hoàn thành tiến độ công việc, công ty đã thông báo và yêu cầu toàn bộ nhân viên trong xưởng, bao gồm anh Bình, làm thêm giờ từ 5 giờ chiều đến 8 giờ tối trong suốt một tuần.
Trước khi triển khai làm thêm, công ty đã có thông báo cụ thể, ghi nhận sự đồng ý của các nhân viên, trong đó bao gồm cả anh Bình. Công ty cũng cam kết trả lương làm thêm giờ theo đúng quy định pháp luật và bố trí thời gian nghỉ bù phù hợp. Đây là ví dụ cho thấy doanh nghiệp đã tuân thủ đúng quy định pháp luật khi yêu cầu làm thêm giờ để giải quyết công việc cấp bách.
3. Những vướng mắc thực tế khi yêu cầu làm thêm giờ
Những vướng mắc thực tế khi yêu cầu làm thêm giờ:
- Thiếu sự đồng ý của người lao động: Một số doanh nghiệp không thực hiện đúng quy trình thỏa thuận với người lao động trước khi yêu cầu làm thêm giờ, dẫn đến việc vi phạm quyền lợi người lao động và gây ra tranh chấp lao động.
- Áp lực từ tiến độ công việc: Trong các tình huống yêu cầu hoàn thành đơn hàng gấp hoặc xử lý công việc khẩn cấp, nhiều doanh nghiệp buộc phải yêu cầu nhân viên làm thêm giờ liên tục mà không tuân thủ quy định về thời gian nghỉ ngơi, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người lao động.
- Không thực hiện bồi dưỡng sức khỏe: Doanh nghiệp thiếu các biện pháp chăm sóc, bồi dưỡng sức khỏe cho người lao động làm thêm giờ, dẫn đến tình trạng mệt mỏi, kiệt sức, ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc và sự an toàn trong quá trình lao động.
- Vi phạm về mức lương làm thêm giờ: Một số doanh nghiệp không chi trả đúng mức lương làm thêm giờ theo quy định, hoặc không chi trả kịp thời, dẫn đến mâu thuẫn, khiếu nại từ phía người lao động.
4. Những lưu ý cần thiết khi yêu cầu làm thêm giờ
Những lưu ý cần thiết khi yêu cầu người lao động làm thêm giờ:
- Thỏa thuận trước với người lao động: Doanh nghiệp cần thỏa thuận và nhận được sự đồng ý từ người lao động trước khi yêu cầu làm thêm giờ. Thỏa thuận này có thể là văn bản hoặc thỏa thuận miệng nhưng phải đảm bảo sự đồng ý tự nguyện từ phía người lao động.
- Cung cấp thông tin đầy đủ: Người sử dụng lao động cần thông báo rõ ràng về thời gian, công việc cụ thể và các quyền lợi của người lao động khi làm thêm giờ, bao gồm mức lương, thời gian nghỉ bù và các chế độ khác.
- Đảm bảo sức khỏe và an toàn cho người lao động: Khi yêu cầu làm thêm giờ, doanh nghiệp cần đảm bảo các biện pháp an toàn lao động và chăm sóc sức khỏe phù hợp để tránh tình trạng người lao động bị quá tải công việc.
- Tuân thủ đúng quy định về thời gian làm thêm: Doanh nghiệp cần đảm bảo không vượt quá giới hạn thời gian làm thêm giờ theo quy định pháp luật để tránh bị xử phạt hành chính và gây ảnh hưởng tiêu cực đến người lao động.
- Liên kết tham khảo: Để hiểu rõ hơn về các quy định pháp luật về lao động, người lao động và doanh nghiệp có thể tham khảo thêm tại quy định về lao động tại Luật PVL Group hoặc xem thêm các bài viết liên quan tại Báo Pháp luật Việt Nam.
5. Căn cứ pháp lý
Căn cứ pháp lý về yêu cầu làm thêm giờ:
- Bộ luật Lao động 2019: Điều 107 quy định về làm thêm giờ, các trường hợp và điều kiện người sử dụng lao động có thể yêu cầu người lao động làm thêm.
- Nghị định 145/2020/NĐ-CP: Hướng dẫn chi tiết các quy định về thời gian làm việc, thời gian nghỉ ngơi, và việc trả lương làm thêm giờ cho người lao động.
- Thông tư 18/2021/TT-BLĐTBXH: Quy định về hướng dẫn chi tiết các quyền lợi của người lao động khi làm thêm giờ, bao gồm lương, bồi dưỡng sức khỏe, và các chế độ bảo vệ quyền lợi người lao động.
Việc yêu cầu người lao động làm thêm giờ cần phải tuân thủ đúng các quy định pháp luật để đảm bảo quyền lợi của người lao động và tránh các vi phạm có thể xảy ra, đồng thời góp phần xây dựng một môi trường làm việc công bằng, an toàn và bền vững.
