Người lao động có thể yêu cầu gì khi bị ép buộc làm thêm giờ không hợp pháp? Tìm hiểu chi tiết quyền lợi, ví dụ thực tế, lưu ý và căn cứ pháp lý về vấn đề này.
1. Người lao động có thể yêu cầu gì khi bị ép buộc làm thêm giờ không hợp pháp?
Người lao động có thể yêu cầu gì khi bị ép buộc làm thêm giờ không hợp pháp? Đây là câu hỏi thường gặp trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp yêu cầu nhân viên làm việc vượt quá giờ mà không tuân thủ quy định pháp luật. Theo quy định của Bộ luật Lao động, làm thêm giờ chỉ được chấp nhận khi có sự thỏa thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động, không được vượt quá giới hạn thời gian mà pháp luật quy định, và phải trả lương làm thêm giờ tương ứng. Khi bị ép buộc làm thêm giờ không hợp pháp, người lao động có thể yêu cầu các quyền lợi sau:
- Yêu cầu ngừng làm thêm giờ trái pháp luật: Người lao động có quyền từ chối làm thêm giờ nếu thời gian làm thêm vượt quá giới hạn quy định của pháp luật hoặc không có sự đồng thuận. Cụ thể, làm thêm giờ không được vượt quá 50% số giờ làm việc bình thường trong một ngày, hoặc không quá 12 giờ trong một ngày nếu là ngày nghỉ lễ, tết.
- Yêu cầu thanh toán tiền làm thêm giờ đúng quy định: Trong trường hợp đã làm thêm, người lao động có quyền yêu cầu thanh toán tiền làm thêm giờ. Mức lương làm thêm giờ thường cao hơn mức lương làm việc bình thường, cụ thể là ít nhất 150% lương cho giờ làm thêm vào ngày làm việc, 200% cho giờ làm thêm vào ngày nghỉ hàng tuần, và 300% cho giờ làm thêm vào ngày lễ, tết.
- Yêu cầu bồi thường thiệt hại về sức khỏe: Nếu việc làm thêm giờ ảnh hưởng đến sức khỏe, gây mệt mỏi, kiệt sức hoặc dẫn đến bệnh tật, người lao động có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại từ người sử dụng lao động. Điều này đặc biệt quan trọng khi công việc làm thêm giờ diễn ra thường xuyên và không tuân thủ các quy định bảo hộ lao động.
- Khiếu nại lên các cơ quan chức năng: Người lao động có quyền khiếu nại lên công đoàn, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, hoặc các cơ quan chức năng khác để yêu cầu bảo vệ quyền lợi của mình. Khi khiếu nại, người lao động cần cung cấp các chứng cứ rõ ràng như bảng chấm công, lịch làm việc để chứng minh việc bị ép buộc làm thêm giờ không hợp pháp.
- Yêu cầu hủy bỏ hoặc điều chỉnh hợp đồng lao động: Nếu người lao động bị ép buộc làm thêm giờ trái pháp luật một cách hệ thống và liên tục, họ có quyền yêu cầu điều chỉnh các điều khoản của hợp đồng lao động, hoặc hủy bỏ hợp đồng mà không chịu trách nhiệm bồi thường.
- Yêu cầu được nghỉ bù: Khi làm thêm giờ không được phép, người lao động có quyền yêu cầu người sử dụng lao động sắp xếp thời gian nghỉ bù để đảm bảo sức khỏe và cân bằng công việc.
2. Ví dụ minh họa
Ví dụ: Chị Lan là nhân viên kế toán tại một công ty sản xuất. Công ty yêu cầu chị làm thêm giờ liên tục, bao gồm cả cuối tuần và ngày lễ mà không thông báo trước. Thời gian làm thêm của chị thường xuyên vượt quá 50 giờ mỗi tháng, nhưng chị không nhận được tiền làm thêm đúng với quy định mà chỉ được trả lương bình thường. Chị Lan đã khiếu nại đến công đoàn nhưng không được giải quyết. Sau đó, chị quyết định gửi đơn khiếu nại lên Sở Lao động – Thương binh và Xã hội để yêu cầu giải quyết. Kết quả, công ty đã phải trả lại tiền làm thêm giờ cho chị Lan theo đúng quy định và chấm dứt việc ép buộc làm thêm giờ trái phép.
Bài học rút ra: Tình huống của chị Lan cho thấy việc hiểu rõ quyền lợi và dám đứng lên bảo vệ bản thân là cách duy nhất để người lao động tránh khỏi những vi phạm từ phía người sử dụng lao động.
3. Những vướng mắc thực tế
Những vướng mắc thực tế:
- Thiếu thông tin và hiểu biết về quyền lợi: Một trong những vướng mắc lớn nhất mà người lao động gặp phải là không biết rõ quyền từ chối làm thêm giờ trái quy định. Điều này dẫn đến việc chấp nhận làm thêm giờ mặc dù không hợp pháp.
- Áp lực từ phía người sử dụng lao động: Nhiều doanh nghiệp đặt ra các chỉ tiêu sản xuất hoặc công việc vượt mức, yêu cầu người lao động làm thêm giờ nhưng không thanh toán tiền làm thêm đúng quy định. Những người lao động ở vị trí yếu thế, lo sợ mất việc hoặc không có sự bảo vệ từ công đoàn thường chấp nhận làm thêm giờ mà không dám khiếu nại.
- Sự thiếu vắng của công đoàn hiệu quả: Ở nhiều công ty, công đoàn không hoạt động mạnh mẽ hoặc không đủ khả năng bảo vệ người lao động khỏi các vi phạm lao động. Điều này khiến người lao động cảm thấy đơn độc và không biết phải tìm đến đâu để bảo vệ quyền lợi của mình.
- Thiếu chứng cứ chứng minh vi phạm: Khi người lao động muốn khiếu nại việc bị ép buộc làm thêm giờ trái phép, họ thường gặp khó khăn trong việc cung cấp chứng cứ rõ ràng như bảng chấm công, lịch làm việc. Điều này làm cho quá trình giải quyết khiếu nại trở nên phức tạp và kéo dài.
4. Những lưu ý cần thiết
Những lưu ý cần thiết:
- Nắm rõ quy định về làm thêm giờ: Người lao động cần hiểu rõ các quy định pháp luật về thời gian làm việc, thời gian làm thêm giờ, mức lương làm thêm để có thể nhận diện các hành vi vi phạm từ người sử dụng lao động.
- Giữ lại bằng chứng làm thêm giờ: Người lao động nên ghi lại thời gian làm thêm giờ, lưu giữ các bảng chấm công, tin nhắn hoặc email yêu cầu làm thêm từ người quản lý để có cơ sở khiếu nại khi cần thiết.
- Tham gia vào công đoàn: Công đoàn là nơi đại diện và bảo vệ quyền lợi cho người lao động. Việc tham gia vào công đoàn giúp người lao động có nơi để dựa vào khi có tranh chấp với người sử dụng lao động.
- Không ngại lên tiếng: Nếu bị ép buộc làm thêm giờ trái pháp luật, người lao động không nên im lặng mà cần báo cáo cho công đoàn hoặc cơ quan chức năng để được hỗ trợ và bảo vệ quyền lợi.
- Sử dụng các kênh khiếu nại hợp pháp: Khi bị ép buộc làm thêm giờ không hợp pháp, người lao động nên sử dụng các kênh khiếu nại hợp pháp như liên hệ công đoàn, gửi đơn khiếu nại lên Sở Lao động – Thương binh và Xã hội để được giải quyết theo đúng quy định.
5. Căn cứ pháp lý
Căn cứ pháp lý:
- Bộ luật Lao động 2019: Quy định rõ ràng về thời gian làm việc, thời gian làm thêm giờ, và các quyền lợi của người lao động khi làm thêm giờ. Điều 104, 105 quy định về số giờ làm thêm tối đa, Điều 106 quy định về tiền lương làm thêm giờ.
- Nghị định 145/2020/NĐ-CP: Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Lao động, bao gồm quy định về giờ làm việc, làm thêm giờ và các khoản phụ cấp liên quan.
- Thông tư 18/2021/TT-BLĐTBXH: Hướng dẫn cụ thể về cách tính tiền lương làm thêm giờ, làm đêm, và các khoản phụ cấp thêm cho người lao động làm thêm giờ.
Cuối cùng, người lao động có thể yêu cầu gì khi bị ép buộc làm thêm giờ không hợp pháp? Người lao động cần hiểu rõ quyền lợi của mình, không ngại lên tiếng bảo vệ quyền lợi và biết cách sử dụng các kênh hợp pháp để khiếu nại. Sự can đảm và thông thái là chìa khóa giúp người lao động tự bảo vệ mình khỏi những vi phạm từ phía người sử dụng lao động.
Liên kết nội bộ: Quy định về lao động
Liên kết ngoại: Báo Pháp Luật
