Quyền lợi của người lao động khi làm thêm giờ mà không có sự đồng ý của họ là gì?Tìm hiểu chi tiết về quyền lợi, ví dụ thực tế và căn cứ pháp lý bảo vệ người lao động.
1. Quyền lợi của người lao động khi làm thêm giờ mà không có sự đồng ý của họ là gì?
Người lao động có quyền lợi gì khi làm thêm giờ mà không có sự đồng ý? Việc làm thêm giờ phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện của người lao động. Bộ luật Lao động quy định rõ rằng, người sử dụng lao động không được ép buộc người lao động làm thêm giờ nếu không có sự đồng ý của họ. Làm thêm giờ không tự nguyện là vi phạm nghiêm trọng đến quyền lợi của người lao động và có thể gây ra những hệ lụy về sức khỏe, tinh thần và chất lượng công việc.
Trong trường hợp người lao động bị buộc phải làm thêm giờ mà không có sự đồng ý, họ có quyền yêu cầu các quyền lợi sau:
- Yêu cầu ngừng làm thêm giờ ngay lập tức: Người lao động có quyền từ chối làm thêm giờ nếu việc này không nằm trong thỏa thuận lao động hoặc không có sự đồng ý của họ. Người sử dụng lao động không được phép ép buộc và cần tôn trọng quyết định của người lao động.
- Yêu cầu trả lương làm thêm giờ theo quy định: Nếu đã làm thêm giờ mà không có sự đồng ý, người lao động vẫn có quyền yêu cầu người sử dụng lao động trả lương làm thêm theo mức lương làm thêm giờ đúng quy định (150%, 200%, 300% tùy theo ngày làm thêm).
- Khiếu nại hoặc tố cáo vi phạm: Người lao động có thể gửi đơn khiếu nại lên các cơ quan chức năng như công đoàn, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội hoặc khởi kiện ra tòa để bảo vệ quyền lợi của mình. Việc ép buộc làm thêm giờ mà không có sự đồng ý là hành vi vi phạm pháp luật lao động và có thể bị xử phạt hành chính đối với người sử dụng lao động.
- Yêu cầu bồi thường thiệt hại: Nếu việc làm thêm giờ không tự nguyện gây ra thiệt hại về sức khỏe, tinh thần hoặc kinh tế cho người lao động, họ có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại từ phía người sử dụng lao động.
2. Ví dụ minh họa
Ví dụ: Anh Hải, nhân viên tại một công ty sản xuất, thường xuyên bị yêu cầu làm thêm giờ vào buổi tối mà không được thông báo trước hoặc không có sự đồng ý của anh. Sau một thời gian dài, anh Hải cảm thấy kiệt sức, ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống cá nhân.
Anh Hải đã báo cáo sự việc lên công đoàn công ty, yêu cầu ngừng làm thêm giờ không tự nguyện và đòi bồi thường vì những giờ làm thêm không có sự đồng ý trước đó. Sau khi công đoàn can thiệp, công ty đã bị buộc phải trả lương làm thêm giờ đầy đủ và chấm dứt việc ép buộc làm thêm mà không có sự đồng ý của anh Hải và các nhân viên khác.
3. Những vướng mắc thực tế
Việc làm thêm giờ không có sự đồng ý của người lao động gây ra nhiều vấn đề thực tế, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp có áp lực cao:
- Ngại lên tiếng vì sợ mất việc: Nhiều người lao động, đặc biệt là trong các môi trường làm việc có tính kỷ luật cao, ngại từ chối làm thêm giờ vì sợ mất việc hoặc bị giảm thiểu các cơ hội thăng tiến. Tâm lý lo sợ này khiến họ chấp nhận làm thêm giờ dù không muốn.
- Thiếu sự can thiệp từ công đoàn: Ở nhiều nơi, công đoàn hoặc các tổ chức bảo vệ quyền lợi người lao động chưa thực sự mạnh mẽ hoặc chưa đủ quyền lực để can thiệp vào các trường hợp ép buộc làm thêm giờ. Điều này dẫn đến việc người lao động không biết tìm kiếm sự giúp đỡ ở đâu.
- Hợp đồng lao động không rõ ràng: Nhiều hợp đồng lao động không nêu rõ quyền lợi khi làm thêm giờ, dẫn đến việc người sử dụng lao động dễ dàng áp đặt các yêu cầu làm thêm giờ mà không có sự đồng ý. Những điều khoản thiếu minh bạch này làm khó cho người lao động khi muốn bảo vệ quyền lợi của mình.
- Áp lực từ công việc và tiến độ: Ở nhiều doanh nghiệp, áp lực hoàn thành công việc đúng hạn khiến người lao động phải làm thêm giờ liên tục mà không có sự đồng ý rõ ràng. Người sử dụng lao động thường biện hộ rằng làm thêm giờ là để “đáp ứng nhu cầu công việc” và không xem đó là quyền lợi cần được thỏa thuận.
4. Những lưu ý cần thiết
Khi bị yêu cầu làm thêm giờ mà không có sự đồng ý, người lao động cần lưu ý:
- Hiểu rõ quyền lợi và quy định pháp luật: Nắm rõ các quy định về làm thêm giờ, đặc biệt là nguyên tắc tự nguyện khi làm thêm, để biết rõ quyền từ chối và yêu cầu của mình. Điều này giúp người lao động bảo vệ chính mình trong những tình huống bị ép buộc.
- Thỏa thuận rõ ràng ngay từ đầu: Khi ký kết hợp đồng lao động, cần yêu cầu thỏa thuận rõ ràng về chế độ làm thêm giờ, cách thức thông báo và sự đồng ý của hai bên. Việc này sẽ giúp người lao động có cơ sở để từ chối làm thêm nếu không có sự thỏa thuận trước.
- Ghi chép và lưu giữ bằng chứng: Người lao động cần ghi lại các yêu cầu làm thêm giờ, email thông báo hoặc các cuộc trò chuyện liên quan. Những bằng chứng này sẽ rất hữu ích nếu cần khiếu nại hoặc tố cáo về vi phạm.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ từ công đoàn hoặc tổ chức bảo vệ quyền lợi lao động: Khi gặp khó khăn, người lao động nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ công đoàn hoặc các tổ chức pháp lý để được tư vấn và bảo vệ quyền lợi. Sự hỗ trợ này có thể giúp người lao động đàm phán lại với người sử dụng lao động hoặc hướng dẫn các thủ tục khiếu nại.
- Sẵn sàng lên tiếng bảo vệ quyền lợi: Đừng ngại từ chối yêu cầu làm thêm giờ khi không có sự đồng ý. Bảo vệ sức khỏe và quyền lợi cá nhân là quyền hợp pháp của mỗi người lao động. Lên tiếng bảo vệ chính mình không chỉ giúp cải thiện tình trạng hiện tại mà còn góp phần xây dựng môi trường làm việc công bằng hơn.
5. Căn cứ pháp lý
- Bộ luật Lao động 2019, Điều 107 quy định rõ về việc làm thêm giờ phải có sự đồng ý của người lao động. Điều luật này bảo vệ quyền tự nguyện khi làm thêm giờ và ngăn chặn các hành vi ép buộc từ phía người sử dụng lao động.
- Nghị định 145/2020/NĐ-CP hướng dẫn cụ thể về các trường hợp làm thêm giờ, trong đó nhấn mạnh nguyên tắc tự nguyện và trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc thông báo và thỏa thuận về làm thêm giờ.
- Thông tư 23/2015/TT-BLĐTBXH quy định chi tiết về tiền lương, thời gian làm việc và chế độ nghỉ ngơi, đảm bảo quyền lợi cho người lao động khi làm thêm giờ mà không có sự đồng ý.
Kết luận: Việc làm thêm giờ không có sự đồng ý là vi phạm quyền lợi của người lao động. Người lao động cần hiểu rõ quyền lợi của mình, sẵn sàng từ chối khi bị ép buộc và tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần thiết. Bảo vệ quyền lợi không chỉ là bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn giúp xây dựng môi trường lao động lành mạnh và công bằng.
Liên kết nội bộ: Tìm hiểu thêm về quyền lao động tại đây.
Liên kết ngoại: Tham khảo thêm tại Báo Pháp Luật.
