Người lao động có quyền yêu cầu gì khi bị buộc phải làm thêm giờ không hợp lý?Tìm hiểu chi tiết quyền lợi, ví dụ minh họa, vướng mắc thực tế và căn cứ pháp lý trong bài viết.
1. Người lao động có quyền yêu cầu gì khi bị buộc phải làm thêm giờ không hợp lý?
Người lao động có quyền yêu cầu khi bị buộc phải làm thêm giờ không hợp lý, bao gồm việc từ chối làm thêm, yêu cầu được trả lương làm thêm đúng quy định, và bảo vệ quyền lợi lao động. Theo quy định tại Điều 107 của Bộ luật Lao động 2019, làm thêm giờ phải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện và thỏa thuận giữa hai bên. Do đó, người lao động hoàn toàn có quyền từ chối nếu yêu cầu làm thêm giờ không hợp lý hoặc không tuân thủ các quy định pháp luật.
Các quyền yêu cầu cụ thể của người lao động khi bị ép buộc làm thêm giờ không hợp lý:
- Từ chối làm thêm giờ không hợp lý: Người lao động có quyền từ chối nếu việc làm thêm không được thỏa thuận trước, vượt quá giới hạn số giờ quy định, hoặc khi người lao động không đủ sức khỏe để làm việc.
- Yêu cầu thanh toán tiền lương làm thêm giờ đúng mức: Nếu buộc phải làm thêm giờ, người lao động có quyền yêu cầu được trả lương làm thêm theo đúng quy định pháp luật, bao gồm ít nhất 150% lương giờ làm việc bình thường, 200% nếu làm vào ngày nghỉ hàng tuần và 300% vào ngày lễ, tết.
- Yêu cầu doanh nghiệp đảm bảo an toàn lao động: Người lao động có quyền yêu cầu các biện pháp bảo hộ lao động, nghỉ ngơi phù hợp và đảm bảo sức khỏe khi làm thêm giờ, đặc biệt là khi làm việc vào ban đêm.
- Khiếu nại hoặc tố cáo: Nếu người sử dụng lao động buộc người lao động làm thêm giờ trái pháp luật, người lao động có quyền khiếu nại lên công đoàn cơ sở, phòng lao động hoặc khởi kiện ra tòa án để bảo vệ quyền lợi.
2. Ví dụ minh họa về quyền yêu cầu khi bị buộc phải làm thêm giờ không hợp lý
Ví dụ cụ thể: Chị Lan làm việc tại công ty D với hợp đồng lao động quy định làm việc từ 8:00 đến 17:00, từ thứ Hai đến thứ Sáu. Công ty yêu cầu chị Lan làm thêm từ 18:00 đến 22:00 mỗi ngày trong 2 tuần mà không có sự thỏa thuận trước và chỉ trả thêm 120% lương giờ làm thêm, thay vì mức 150% theo quy định. Chị Lan cảm thấy việc làm thêm này không hợp lý và yêu cầu công ty điều chỉnh mức lương làm thêm đúng quy định.
Trong trường hợp này, chị Lan có quyền:
- Từ chối làm thêm giờ: Vì việc làm thêm không được thỏa thuận trước và không hợp lý, chị Lan có thể từ chối làm thêm giờ mà không vi phạm hợp đồng lao động.
- Yêu cầu trả lương đúng quy định: Chị Lan có quyền yêu cầu công ty điều chỉnh mức lương làm thêm lên 150% theo quy định của pháp luật.
- Khiếu nại lên cơ quan chức năng: Nếu công ty không đáp ứng yêu cầu, chị Lan có thể khiếu nại lên công đoàn cơ sở hoặc Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội để bảo vệ quyền lợi của mình.
3. Những vướng mắc thực tế khi yêu cầu quyền lợi khi làm thêm giờ không hợp lý
Những vướng mắc thường gặp: Dù pháp luật đã quy định rõ ràng, nhiều người lao động vẫn gặp khó khăn khi yêu cầu quyền lợi của mình trong các trường hợp làm thêm giờ không hợp lý. Dưới đây là những vướng mắc phổ biến:
- Thiếu sự thỏa thuận rõ ràng
Nhiều doanh nghiệp yêu cầu làm thêm giờ mà không có sự thỏa thuận trước, dẫn đến việc người lao động phải làm thêm giờ mà không được đảm bảo quyền lợi đầy đủ.
- Áp lực từ người sử dụng lao động
Người lao động thường gặp áp lực từ người sử dụng lao động khi từ chối làm thêm giờ, lo sợ bị đánh giá kém, trừ lương hoặc không được gia hạn hợp đồng.
- Không được hỗ trợ từ công đoàn
Một số công đoàn cơ sở không hoạt động hiệu quả hoặc không có tiếng nói mạnh mẽ trong việc bảo vệ quyền lợi của người lao động, khiến họ gặp khó khăn trong việc yêu cầu quyền lợi hợp pháp.
- Khó khăn trong việc khiếu nại
Quy trình khiếu nại về việc làm thêm giờ không hợp lý thường phức tạp và kéo dài, khiến nhiều người lao động e ngại và chấp nhận làm thêm giờ dù không hợp lý thay vì đấu tranh bảo vệ quyền lợi.
4. Những lưu ý cần thiết khi yêu cầu quyền lợi làm thêm giờ không hợp lý
Những lưu ý quan trọng: Để bảo vệ quyền lợi khi bị buộc làm thêm giờ không hợp lý, người lao động cần lưu ý các điểm sau:
a. Hiểu rõ quyền lợi của mình
Người lao động cần nắm rõ các quy định pháp luật về làm thêm giờ, bao gồm quyền từ chối làm thêm, yêu cầu thanh toán lương đúng quy định và các điều kiện bảo hộ khi làm việc ngoài giờ.
b. Ghi nhận các yêu cầu làm thêm giờ từ doanh nghiệp
Người lao động nên ghi lại các yêu cầu làm thêm giờ của người sử dụng lao động để có bằng chứng khi yêu cầu quyền lợi hoặc khiếu nại. Bằng chứng có thể bao gồm email, tin nhắn hoặc thông báo bằng văn bản.
c. Thảo luận với công đoàn hoặc đại diện lao động
Nếu cảm thấy bị ép buộc hoặc không rõ về quyền lợi, người lao động nên tham khảo ý kiến của công đoàn hoặc đại diện lao động tại nơi làm việc để được tư vấn và hỗ trợ bảo vệ quyền lợi.
d. Kiên quyết bảo vệ quyền lợi chính đáng
Người lao động cần kiên quyết bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình, không nên chấp nhận làm thêm giờ nếu điều kiện không hợp lý hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống cá nhân.
e. Khiếu nại đúng quy trình
Trong trường hợp không đạt được thỏa thuận với người sử dụng lao động, người lao động có thể khiếu nại lên cơ quan chức năng như Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội hoặc khởi kiện ra tòa án để giải quyết tranh chấp.
5. Căn cứ pháp lý về quyền yêu cầu khi làm thêm giờ không hợp lý
Các căn cứ pháp lý: Quyền yêu cầu của người lao động khi bị buộc làm thêm giờ không hợp lý được quy định tại:
- Bộ luật Lao động 2019: Điều 107 quy định rõ về thời gian làm thêm giờ, điều kiện làm thêm và quyền từ chối của người lao động khi không hợp lý.
- Nghị định 145/2020/NĐ-CP: Hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Bộ luật Lao động về thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi và quyền lợi khi làm thêm giờ.
- Thông tư 10/2020/TT-BLĐTBXH: Quy định cụ thể về quyền lợi người lao động khi làm thêm giờ, bao gồm các biện pháp bảo vệ sức khỏe và mức lương làm thêm.
Liên kết nội bộ: Bạn có thể xem thêm về các quy định lao động tại đây.
Liên kết ngoại: Để cập nhật thông tin pháp luật mới nhất, bạn có thể tham khảo tại đây.
Cuối cùng, người lao động cần nắm vững quyền lợi của mình để bảo vệ trước những yêu cầu làm thêm giờ không hợp lý từ người sử dụng lao động. Việc yêu cầu quyền lợi phải dựa trên cơ sở pháp luật và được thực hiện một cách chuyên nghiệp, tôn trọng, và kiên định. Luật PVL Group.
