Người lao động giúp việc gia đình có quyền yêu cầu thay đổi công việc trong gia đình không? Người lao động giúp việc gia đình có quyền yêu cầu thay đổi công việc nếu cảm thấy không phù hợp với tình trạng sức khỏe hoặc khả năng, theo quy định của Bộ luật Lao động.
1. Người lao động giúp việc gia đình có quyền yêu cầu thay đổi công việc trong gia đình không?
Câu trả lời là: Có, người lao động giúp việc gia đình có quyền yêu cầu thay đổi công việc trong gia đình, đặc biệt khi công việc không còn phù hợp với tình trạng sức khỏe, khả năng lao động hoặc điều kiện làm việc không đảm bảo an toàn. Bộ luật Lao động 2019 đã quy định rõ ràng rằng người lao động có quyền yêu cầu điều chỉnh công việc khi gặp khó khăn hoặc khi điều kiện công việc vượt quá khả năng của họ.
Tình huống thay đổi công việc có thể xảy ra trong nhiều hoàn cảnh khác nhau như:
- Tình trạng sức khỏe không cho phép tiếp tục công việc hiện tại: Nếu người lao động giúp việc gia đình không còn đủ sức khỏe để thực hiện công việc nặng nhọc như trước, họ có quyền yêu cầu được chuyển sang công việc nhẹ nhàng hơn. Ví dụ, người lao động có thể yêu cầu giảm bớt các công việc như leo thang dọn dẹp hoặc làm việc ngoài trời, và thay vào đó chuyển sang công việc nhẹ hơn như chăm sóc trẻ em hoặc nấu ăn.
- Công việc không phù hợp với thỏa thuận trong hợp đồng: Nếu người sử dụng lao động yêu cầu người lao động giúp việc gia đình thực hiện các công việc ngoài thỏa thuận trong hợp đồng, người lao động có quyền yêu cầu thay đổi hoặc từ chối thực hiện những công việc không phù hợp này. Điều này giúp người lao động đảm bảo rằng họ chỉ thực hiện những công việc đã được thỏa thuận ban đầu.
- Công việc vượt quá khả năng hoặc không an toàn: Trong trường hợp công việc không an toàn hoặc yêu cầu kỹ năng vượt quá khả năng của người lao động, người giúp việc gia đình có thể yêu cầu thay đổi công việc để đảm bảo an toàn cho bản thân. Điều này có thể bao gồm việc yêu cầu không làm việc ở những nơi nguy hiểm hoặc không sử dụng các công cụ không được hướng dẫn.
Việc yêu cầu thay đổi công việc cần được thực hiện một cách minh bạch và có sự đồng thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động. Trong nhiều trường hợp, người sử dụng lao động sẽ cân nhắc yêu cầu của người lao động và điều chỉnh công việc sao cho phù hợp, nhằm đảm bảo quyền lợi của người lao động và mối quan hệ lao động bền vững.
2) Ví dụ minh họa
Chị Hạnh là một người giúp việc gia đình đã làm việc tại nhà ông Tùng từ năm 2022 với công việc chính là nấu ăn và dọn dẹp nhà cửa. Tuy nhiên, sau khi làm việc một thời gian, sức khỏe của chị Hạnh suy giảm, và chị không còn đủ khả năng để thực hiện các công việc dọn dẹp nặng nhọc như trước, đặc biệt là việc lau chùi trần nhà và các tầng cao.
Chị Hạnh đã trao đổi với ông Tùng về tình trạng sức khỏe của mình và yêu cầu được giảm bớt các công việc dọn dẹp nặng nhọc, chuyển sang công việc nhẹ hơn như chăm sóc trẻ em và nấu ăn. Sau khi xem xét, ông Tùng đã đồng ý điều chỉnh công việc cho chị Hạnh, giảm bớt công việc dọn dẹp và phân công cho chị những công việc nhẹ nhàng hơn phù hợp với sức khỏe.
Việc điều chỉnh công việc này không chỉ giúp chị Hạnh duy trì sức khỏe mà còn đảm bảo chị vẫn có thu nhập ổn định. Nhờ có sự trao đổi và điều chỉnh hợp lý, mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động được duy trì bền vững.
3) Những vướng mắc thực tế
Mặc dù pháp luật quy định quyền yêu cầu thay đổi công việc cho người lao động giúp việc gia đình, nhưng trong thực tế, việc thực hiện quyền này còn gặp nhiều vướng mắc:
- Không có hợp đồng lao động rõ ràng: Nhiều người giúp việc gia đình không có hợp đồng lao động chính thức, dẫn đến khó khăn trong việc yêu cầu thay đổi công việc. Khi không có hợp đồng lao động, người sử dụng lao động thường yêu cầu người lao động thực hiện các công việc ngoài thỏa thuận, và người lao động không có cơ sở pháp lý để yêu cầu thay đổi hoặc từ chối.
- Thiếu hiểu biết về quyền lợi lao động: Nhiều người lao động giúp việc gia đình không hiểu rõ quyền lợi của mình, bao gồm quyền yêu cầu thay đổi công việc khi không còn phù hợp. Điều này khiến họ chấp nhận làm những công việc quá sức hoặc nguy hiểm mà không biết rằng họ có quyền yêu cầu điều chỉnh công việc.
- Chủ sử dụng lao động không đồng ý thay đổi công việc: Trong một số trường hợp, người sử dụng lao động không đồng ý với yêu cầu thay đổi công việc của người giúp việc gia đình, vì cho rằng công việc hiện tại vẫn phù hợp hoặc do không muốn tìm kiếm người thay thế cho các công việc nặng nhọc. Điều này gây ra mâu thuẫn và có thể dẫn đến việc chấm dứt hợp đồng lao động.
- Mối quan hệ lao động không minh bạch: Do môi trường làm việc trong gia đình thường khép kín, người lao động giúp việc gia đình thường không có sự hỗ trợ từ các tổ chức công đoàn hoặc cơ quan bảo vệ quyền lợi lao động. Điều này khiến họ khó khăn hơn trong việc đưa ra yêu cầu thay đổi công việc hoặc bảo vệ quyền lợi của mình khi gặp khó khăn.
4) Những lưu ý quan trọng
Để đảm bảo quyền lợi khi yêu cầu thay đổi công việc, người lao động giúp việc gia đình cần lưu ý các điểm sau:
- Ký kết hợp đồng lao động chính thức: Người lao động cần yêu cầu ký kết hợp đồng lao động rõ ràng, trong đó mô tả cụ thể các công việc sẽ thực hiện. Hợp đồng lao động là căn cứ pháp lý quan trọng để người lao động yêu cầu thay đổi công việc khi có tình huống phát sinh.
- Hiểu rõ quyền lợi theo quy định pháp luật: Người lao động giúp việc gia đình cần hiểu rõ quyền lợi của mình theo quy định pháp luật, bao gồm quyền yêu cầu thay đổi công việc khi không còn phù hợp với sức khỏe hoặc khả năng lao động.
- Trao đổi trực tiếp với người sử dụng lao động: Khi cảm thấy công việc không còn phù hợp, người lao động nên trao đổi trực tiếp với người sử dụng lao động để đề xuất các giải pháp điều chỉnh công việc. Việc trao đổi này nên được thực hiện một cách minh bạch và có sự thỏa thuận rõ ràng giữa hai bên.
- Lưu ý về an toàn lao động: Người lao động cần lưu ý về các yếu tố an toàn trong quá trình làm việc. Nếu công việc được giao không đảm bảo an toàn, người lao động có quyền từ chối và yêu cầu thay đổi công việc để đảm bảo sức khỏe và tính mạng của mình.
5) Căn cứ pháp lý
- Bộ luật Lao động 2019: Quy định chi tiết về quyền và nghĩa vụ của người lao động, bao gồm quyền yêu cầu thay đổi công việc khi công việc không còn phù hợp với tình trạng sức khỏe hoặc khả năng lao động.
- Nghị định số 145/2020/NĐ-CP: Hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Lao động, bao gồm các quy định liên quan đến quyền lợi của người lao động giúp việc gia đình và việc thay đổi công việc.
- Luật An toàn, Vệ sinh lao động 2015: Quy định về an toàn lao động và trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc đảm bảo điều kiện làm việc an toàn cho người lao động.
