Quy định về thời gian yêu cầu chia di sản thừa kế là gì? Tìm hiểu thời gian yêu cầu, ví dụ, vướng mắc thực tế và căn cứ pháp lý trong bài viết.
1) Quy định về thời gian yêu cầu chia di sản thừa kế là gì?
Quy định về thời gian yêu cầu chia di sản thừa kế là một trong những yếu tố quan trọng để đảm bảo quyền lợi cho những người thừa kế trong trường hợp tranh chấp. Thời gian yêu cầu chia di sản thừa kế không chỉ là mốc thời gian để thực hiện các thủ tục pháp lý mà còn ảnh hưởng đến quyền khởi kiện của người thừa kế. Nếu vượt quá thời gian quy định, người thừa kế có thể mất quyền yêu cầu chia di sản. Điều này giúp bảo vệ tính ổn định và an toàn pháp lý cho tài sản thừa kế, đồng thời hạn chế tình trạng tranh chấp kéo dài.
Theo Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế là 30 năm đối với bất động sản và 10 năm đối với động sản kể từ thời điểm mở thừa kế (tức là từ ngày người để lại di sản qua đời). Điều này có nghĩa là, trong vòng 30 năm đối với tài sản bất động sản và 10 năm đối với tài sản động sản, người thừa kế có quyền yêu cầu chia di sản nếu không có di chúc hoặc nếu di chúc không được thực hiện đúng.
Trong trường hợp không có di chúc: Khi người để lại tài sản không lập di chúc, tài sản thừa kế sẽ được chia theo quy định pháp luật và thời hiệu yêu cầu chia di sản bắt đầu tính từ thời điểm người đó qua đời. Việc chia di sản theo pháp luật này sẽ tuân theo các quy định về thứ tự ưu tiên của hàng thừa kế, với hàng thừa kế thứ nhất bao gồm vợ/chồng, con và cha mẹ của người để lại tài sản. Nếu trong thời hạn 30 năm (bất động sản) hoặc 10 năm (động sản) kể từ khi người để lại di sản qua đời mà không có ai yêu cầu chia di sản, thì người thừa kế không còn quyền yêu cầu chia di sản.
Trong trường hợp có di chúc: Khi người để lại di sản có để lại di chúc hợp pháp, tài sản sẽ được chia theo nội dung của di chúc. Nếu có tranh chấp về tính hợp pháp của di chúc hoặc người thừa kế không đồng ý với việc phân chia tài sản theo di chúc, thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế sẽ được tính từ thời điểm người thừa kế phát hiện ra di chúc có vấn đề hoặc từ khi xảy ra tranh chấp. Trong trường hợp này, người thừa kế có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết phân chia tài sản theo di chúc hoặc yêu cầu chia theo pháp luật nếu di chúc không hợp lệ.
Trong trường hợp có người thừa kế chưa đủ điều kiện thừa kế tại thời điểm mở thừa kế: Một số người thừa kế có thể chưa đủ điều kiện để hưởng thừa kế tại thời điểm người để lại di sản qua đời, chẳng hạn như người con còn trong bụng mẹ hoặc người con chưa trưởng thành. Trong các trường hợp này, thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế có thể được gia hạn cho đến khi người thừa kế đủ điều kiện theo quy định của pháp luật.
Thời hiệu không được tính đối với các trường hợp bị cản trở: Trong một số trường hợp đặc biệt, nếu có sự cản trở khiến người thừa kế không thể thực hiện quyền yêu cầu chia di sản, thời hiệu yêu cầu chia di sản có thể được kéo dài. Điều này yêu cầu phải có chứng cứ rõ ràng và được Tòa án chấp nhận. Chẳng hạn, người thừa kế bị cản trở về mặt tinh thần hoặc thể chất bởi một bên khác, hoặc do hoàn cảnh khách quan như thiên tai, chiến tranh.
Như vậy, quy định về thời gian yêu cầu chia di sản thừa kế nhằm mục đích xác định thời hạn hợp lý cho việc thực hiện quyền thừa kế, đảm bảo rằng quyền và lợi ích của người thừa kế không bị bỏ qua hoặc mất hiệu lực theo thời gian.
2) Ví dụ minh họa về thời gian yêu cầu chia di sản thừa kế
Ví dụ: Ông H qua đời vào năm 2010, để lại tài sản gồm một căn nhà và một số tiền mặt trong ngân hàng. Ông H có ba người con là anh T, chị M và em Q. Tuy nhiên, ông H không lập di chúc. Theo quy định của pháp luật, căn nhà và số tiền trong ngân hàng sẽ được chia đều cho các con của ông theo diện thừa kế pháp luật.
Trong khoảng thời gian từ 2010 đến 2020, anh T và chị M đã thỏa thuận rằng em Q sẽ nhận một phần tài sản khi đủ 18 tuổi. Tuy nhiên, đến năm 2022, do có mâu thuẫn gia đình, anh T và chị M quyết định khởi kiện để yêu cầu chia tài sản theo đúng quy định pháp luật. Tại thời điểm này, Tòa án sẽ xem xét và xác định rằng thời hiệu yêu cầu chia di sản đã hết đối với số tiền mặt trong ngân hàng (đã quá 10 năm kể từ khi ông H qua đời), nhưng vẫn còn hiệu lực đối với căn nhà (vì căn nhà là bất động sản và thời hiệu yêu cầu chia di sản là 30 năm).
Trong tình huống này, anh T và chị M vẫn có quyền yêu cầu chia căn nhà, nhưng không còn quyền đối với số tiền mặt trong ngân hàng. Điều này cho thấy sự khác biệt rõ rệt trong thời hiệu đối với tài sản động sản và bất động sản.
3) Những vướng mắc thực tế trong quá trình xác định thời gian yêu cầu chia di sản thừa kế
Quá trình xác định thời gian yêu cầu chia di sản thừa kế không phải lúc nào cũng suôn sẻ và thường gặp phải nhiều vướng mắc, bao gồm:
- Xác định loại tài sản và thời hiệu: Việc phân loại tài sản thành động sản và bất động sản đôi khi không rõ ràng, đặc biệt là trong trường hợp có tài sản phức tạp như quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất, và các tài sản sở hữu chung. Điều này có thể gây khó khăn cho người thừa kế trong việc xác định thời hiệu yêu cầu chia di sản.
- Thời điểm bắt đầu thời hiệu chưa rõ ràng: Một số trường hợp, thời điểm bắt đầu thời hiệu yêu cầu chia di sản có thể không được xác định rõ ràng, đặc biệt là trong các tình huống có tranh chấp về di chúc, hoặc khi người thừa kế phát hiện ra di chúc sau khi thời điểm mở thừa kế đã qua một thời gian dài. Việc không rõ ràng này có thể làm kéo dài quá trình giải quyết tranh chấp và gây khó khăn trong việc bảo vệ quyền lợi của người thừa kế.
- Mâu thuẫn và tranh chấp trong gia đình: Nhiều trường hợp, do mâu thuẫn gia đình hoặc không đạt được sự đồng thuận trong việc chia tài sản, các bên thừa kế có thể không thực hiện quyền yêu cầu chia di sản kịp thời. Khi đó, thời hiệu yêu cầu có thể hết trước khi các bên đồng ý khởi kiện, làm mất quyền lợi của người thừa kế.
4) Những lưu ý cần thiết khi yêu cầu chia di sản thừa kế
Để đảm bảo quyền lợi của mình trong quá trình yêu cầu chia di sản thừa kế, người thừa kế nên lưu ý các điểm sau:
- Kiểm tra kỹ về tính hợp pháp của di chúc (nếu có): Nếu người để lại di sản có lập di chúc, người thừa kế cần kiểm tra xem di chúc đó có hợp pháp và có giá trị thi hành hay không. Di chúc hợp pháp là di chúc được lập theo đúng các quy định pháp luật và không có các yếu tố làm mất hiệu lực của di chúc.
- Nắm bắt rõ thời hiệu yêu cầu chia di sản: Người thừa kế cần nắm bắt thời hiệu yêu cầu chia di sản đối với từng loại tài sản, bao gồm bất động sản (30 năm) và động sản (10 năm), để tránh trường hợp mất quyền yêu cầu do quá hạn.
- Tham khảo tư vấn pháp lý chuyên nghiệp: Việc yêu cầu chia di sản thừa kế đôi khi rất phức tạp và đòi hỏi sự hiểu biết về pháp luật thừa kế. Người thừa kế nên tìm kiếm sự trợ giúp của luật sư hoặc chuyên gia pháp lý để đảm bảo rằng quyền và lợi ích của mình được bảo vệ một cách tốt nhất.
- Lưu ý các trường hợp ngoại lệ: Một số trường hợp có thể gia hạn thời hiệu yêu cầu chia di sản nếu có các yếu tố cản trở khách quan, ví dụ như người thừa kế chưa đủ điều kiện thừa kế hoặc bị cản trở không thể thực hiện quyền của mình. Trong trường hợp này, người thừa kế cần có bằng chứng rõ ràng để trình lên Tòa án.
5) Căn cứ pháp lý
Căn cứ pháp lý để xác định thời gian yêu cầu chia di sản thừa kế bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 – Điều 623 quy định thời hiệu yêu cầu chia di sản thừa kế.
- Quyết định của Tòa án Nhân dân Tối cao liên quan đến các trường hợp tranh chấp thừa kế.
- Luật Thừa kế và Di sản, quy định chi tiết về các vấn đề thừa kế không theo di chúc, di chúc không hợp pháp và các tranh chấp khác.
Nguồn tài liệu tham khảo:
Kết luận: Việc xác định đúng thời gian yêu cầu chia di sản thừa kế giúp bảo vệ quyền lợi của người thừa kế và tránh những tranh chấp không đáng có. Người thừa kế cần nắm rõ các quy định pháp luật liên quan và nên tham khảo tư vấn pháp lý khi có tranh chấp. Để được hỗ trợ và tư vấn chi tiết, bạn có thể tìm hiểu thêm tại Luật PVL Group.
