Quy định về mức đóng và mức hưởng bảo hiểm xã hội tự nguyện có gì khác biệt so với bảo hiểm bắt buộc? Căn cứ pháp luật, cách thực hiện và ví dụ chi tiết.
Quy định về mức đóng và mức hưởng bảo hiểm xã hội tự nguyện có gì khác biệt so với bảo hiểm bắt buộc?
Bảo hiểm xã hội là nền tảng an sinh xã hội giúp người lao động đảm bảo quyền lợi khi gặp rủi ro, ốm đau, tai nạn lao động và khi về già. Tuy nhiên, giữa bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội bắt buộc có nhiều điểm khác biệt về mức đóng và mức hưởng. Câu hỏi đặt ra là quy định về mức đóng và mức hưởng bảo hiểm xã hội tự nguyện có gì khác biệt so với bảo hiểm bắt buộc? Bài viết này sẽ giải đáp câu hỏi trên dựa trên căn cứ pháp luật, phân tích điều luật, cách thực hiện, các vấn đề thực tiễn và ví dụ minh họa cụ thể.
1. Căn cứ pháp luật về mức đóng và mức hưởng bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội bắt buộc
Quy định về mức đóng và mức hưởng bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội bắt buộc được quy định tại Luật Bảo hiểm xã hội 2014 và các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành như Nghị định 134/2015/NĐ-CP và Thông tư 59/2015/TT-BLĐTBXH.
Mức đóng bảo hiểm:
- Bảo hiểm xã hội bắt buộc: Mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc được tính dựa trên mức lương, tiền công của người lao động. Cả người lao động và người sử dụng lao động cùng đóng, với tỷ lệ đóng là 8% từ người lao động và 17,5% từ người sử dụng lao động cho các chế độ hưu trí, tử tuất, ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
- Bảo hiểm xã hội tự nguyện: Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tự đóng toàn bộ mức đóng, không có sự đóng góp từ người sử dụng lao động. Mức đóng tối thiểu bằng 22% mức thu nhập người tham gia lựa chọn, trong đó mức thu nhập làm căn cứ đóng không thấp hơn mức chuẩn nghèo khu vực nông thôn và không cao hơn 20 lần mức lương cơ sở.
Mức hưởng bảo hiểm:
- Bảo hiểm xã hội bắt buộc: Người tham gia được hưởng nhiều chế độ bao gồm ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất. Mức hưởng dựa trên mức đóng và thời gian tham gia bảo hiểm xã hội, có sự hỗ trợ từ quỹ bảo hiểm xã hội.
- Bảo hiểm xã hội tự nguyện: Chỉ có hai chế độ hưởng là hưu trí và tử tuất. Mức hưởng hưu trí được tính dựa trên số năm đóng bảo hiểm và mức thu nhập làm căn cứ đóng. Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện không được hưởng các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp.
2. Cách thực hiện tham gia và đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội bắt buộc
Để tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện hoặc bảo hiểm xã hội bắt buộc, người lao động cần thực hiện theo các bước sau:
- Đăng ký tham gia bảo hiểm xã hội:
- Đối với bảo hiểm xã hội bắt buộc, người lao động sẽ được doanh nghiệp đăng ký tham gia thông qua hợp đồng lao động.
- Đối với bảo hiểm xã hội tự nguyện, người tham gia tự đăng ký tại cơ quan bảo hiểm xã hội cấp huyện, tại các điểm thu như bưu điện hoặc qua cổng thông tin điện tử của Bảo hiểm xã hội Việt Nam.
- Chọn mức đóng và phương thức đóng:
- Bảo hiểm xã hội bắt buộc: Mức đóng được xác định theo mức lương và tiền công ghi trong hợp đồng lao động.
- Bảo hiểm xã hội tự nguyện: Người tham gia có thể tự chọn mức thu nhập làm căn cứ đóng và chọn phương thức đóng như hàng tháng, hàng quý, 6 tháng một lần hoặc đóng một lần cho nhiều năm.
- Theo dõi quá trình đóng và hưởng bảo hiểm: Người tham gia nên theo dõi sổ bảo hiểm xã hội hoặc sử dụng ứng dụng VssID để kiểm tra quá trình đóng bảo hiểm và các chế độ hưởng.
3. Những vấn đề thực tiễn khi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội bắt buộc
Việc tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội bắt buộc gặp phải một số vấn đề thực tiễn như sau:
- Khó khăn về tài chính khi đóng bảo hiểm tự nguyện: Đối với bảo hiểm xã hội tự nguyện, người tham gia phải tự đóng toàn bộ mức đóng, không có sự đóng góp từ người sử dụng lao động. Điều này có thể gây khó khăn đối với những người lao động có thu nhập thấp hoặc không ổn định.
- Thiếu hiểu biết về quyền lợi bảo hiểm xã hội tự nguyện: Nhiều người dân, đặc biệt ở khu vực nông thôn, chưa hiểu rõ quyền lợi khi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, dẫn đến việc không tham gia hoặc bỏ dở quá trình đóng.
- Sự phức tạp trong thủ tục hành chính: Thủ tục đăng ký, đóng và nhận các chế độ bảo hiểm có thể phức tạp, đòi hỏi người tham gia phải chuẩn bị nhiều loại giấy tờ và tuân thủ các quy định chi tiết.
- Gián đoạn trong quá trình tham gia bảo hiểm: Việc gián đoạn thời gian tham gia bảo hiểm có thể ảnh hưởng đến mức hưởng sau này, đặc biệt là trong trường hợp người lao động chuyển từ bảo hiểm xã hội bắt buộc sang bảo hiểm xã hội tự nguyện hoặc ngược lại.
4. Ví dụ minh họa về sự khác biệt giữa bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội bắt buộc
Ví dụ: Anh Tuấn, 40 tuổi, làm việc tại một công ty xây dựng và tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc với mức lương 10 triệu đồng/tháng. Anh Tuấn đóng 8% tiền lương, tương đương 800.000 đồng/tháng, còn công ty đóng 17,5%, tương đương 1.750.000 đồng/tháng. Tổng mức đóng là 2.550.000 đồng/tháng. Anh Tuấn được hưởng tất cả các chế độ như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất.
Năm 2023, anh Tuấn nghỉ việc và chuyển sang kinh doanh tự do. Anh quyết định tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện với mức đóng 1.000.000 đồng/tháng (22% của mức thu nhập lựa chọn là 4.545.000 đồng). Tuy nhiên, khi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, anh Tuấn chỉ được hưởng hai chế độ hưu trí và tử tuất, không có các chế độ ốm đau, thai sản và tai nạn lao động.
5. Những lưu ý cần thiết khi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội bắt buộc
- Kiểm tra thông tin và theo dõi quá trình đóng bảo hiểm: Người tham gia cần kiểm tra kỹ thông tin trên sổ bảo hiểm xã hội hoặc qua ứng dụng VssID để đảm bảo quá trình đóng bảo hiểm được ghi nhận đầy đủ và chính xác.
- Chọn mức đóng phù hợp với khả năng tài chính: Đối với bảo hiểm xã hội tự nguyện, người tham gia nên chọn mức đóng phù hợp để có thể duy trì đóng đều đặn, tránh bị gián đoạn.
- Nắm rõ quyền lợi và các chế độ hưởng: Người tham gia cần hiểu rõ các quyền lợi mình được hưởng để có kế hoạch tham gia bảo hiểm phù hợp, đặc biệt khi chuyển đổi giữa bảo hiểm xã hội bắt buộc và tự nguyện.
- Cập nhật thông tin từ cơ quan bảo hiểm: Thông tin về mức đóng và mức hưởng có thể thay đổi theo thời gian, do đó người tham gia cần thường xuyên cập nhật thông tin mới nhất từ cơ quan bảo hiểm xã hội.
Kết luận
Quy định về mức đóng và mức hưởng bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội bắt buộc có những điểm khác biệt rõ rệt, ảnh hưởng đến quyền lợi của người tham gia. Việc hiểu rõ sự khác biệt này giúp người lao động có lựa chọn phù hợp khi tham gia bảo hiểm xã hội, đảm bảo quyền lợi an sinh xã hội lâu dài. Người lao động cần nắm rõ các quy định pháp luật, chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và theo dõi sát sao quá trình đóng bảo hiểm để đảm bảo không bỏ lỡ quyền lợi của mình. Luật PVL Group cam kết đồng hành cùng người lao động trong việc tư vấn và giải đáp mọi thắc mắc liên quan đến bảo hiểm xã hội, giúp bảo vệ quyền lợi an sinh xã hội một cách tốt nhất.
- Liên kết nội bộ: Bảo Hiểm
- Liên kết ngoại: Báo Pháp Luật
