Phòng Tư pháp có thể chứng thực di chúc không?

Phòng Tư pháp có thể chứng thực di chúc không?Tìm hiểu về quy định chứng thực di chúc tại Phòng Tư pháp, các vướng mắc và lưu ý quan trọng khi làm thủ tục này.

1. Phòng Tư pháp có thể chứng thực di chúc không?

Phòng Tư pháp có thẩm quyền chứng thực di chúc tại Việt Nam. Theo quy định của pháp luật, di chúc là một văn bản thể hiện ý chí của người để lại tài sản về việc phân chia tài sản sau khi qua đời. Để bảo đảm tính hợp pháp và tránh tranh chấp sau khi người lập di chúc qua đời, di chúc có thể được chứng thực tại Phòng Tư pháp của cấp huyện hoặc thành phố trực thuộc trung ương.

Cụ thể, căn cứ theo Điều 636 Bộ luật Dân sự 2015 và Nghị định 23/2015/NĐ-CP về chứng thực, Phòng Tư pháp có quyền chứng thực di chúc dưới dạng di chúc viết tay hoặc di chúc công chứng. Tuy nhiên, Phòng Tư pháp chỉ có thẩm quyền chứng thực di chúc trong trường hợp người lập di chúc còn minh mẫn, tỉnh táo, và tự nguyện lập di chúc.

Điều này có nghĩa là, nếu người lập di chúc không còn đủ năng lực hành vi dân sự, hoặc không tự nguyện lập di chúc, Phòng Tư pháp sẽ từ chối việc chứng thực di chúc. Bên cạnh đó, việc chứng thực di chúc tại Phòng Tư pháp chỉ là xác nhận tính hợp pháp của di chúc, không phải là việc xác nhận nội dung, tài sản, hay phân chia tài sản của di chúc.

Vì vậy, Phòng Tư pháp có thể chứng thực di chúc nhằm xác nhận tính hợp pháp của di chúc, nhưng sẽ không đảm nhận vai trò kiểm tra nội dung của di chúc đó.

2. Ví dụ minh họa

Giả sử ông A, một công dân Việt Nam, muốn để lại tài sản cho con cái và người thân khi ông qua đời. Ông viết một di chúc tay, thể hiện rõ ý chí phân chia tài sản của mình cho từng người thừa kế. Tuy nhiên, ông A muốn đảm bảo rằng di chúc của mình sẽ không bị tranh chấp sau khi qua đời, nên ông quyết định đến Phòng Tư pháp để chứng thực di chúc.

Phòng Tư pháp kiểm tra tính hợp pháp của di chúc viết tay này, xác định rằng ông A là người tự nguyện lập di chúc, còn minh mẫn và đủ năng lực hành vi dân sự. Sau khi đối chiếu với các yêu cầu pháp lý, Phòng Tư pháp tiến hành chứng thực di chúc của ông A.

Mặc dù di chúc của ông A đã được chứng thực, nhưng Phòng Tư pháp không chịu trách nhiệm về nội dung của di chúc. Nếu trong di chúc có sự không rõ ràng về các quyền lợi của các bên thừa kế hoặc có sự mâu thuẫn về tài sản, vấn đề này sẽ được giải quyết qua tòa án khi có tranh chấp phát sinh.

Một ví dụ khác có thể là trường hợp bà B, do điều kiện sức khỏe yếu, muốn lập di chúc để chuyển nhượng căn nhà cho con trai. Sau khi viết xong di chúc, bà B đến Phòng Tư pháp để chứng thực. Tuy nhiên, nếu trong quá trình kiểm tra, Phòng Tư pháp nhận thấy bà B không minh mẫn hoặc có dấu hiệu bị tác động, họ có thể yêu cầu giám định hoặc từ chối chứng thực.

3. Những vướng mắc thực tế 

Dù Phòng Tư pháp có thể chứng thực di chúc, nhưng trong thực tế vẫn có một số vướng mắc mà người dân có thể gặp phải khi tiến hành chứng thực di chúc.

• Di chúc không hợp pháp: Một trong những vướng mắc lớn nhất là việc lập di chúc không hợp pháp. Nếu di chúc không tuân thủ đúng quy định của pháp luật, như thiếu chữ ký của người chứng kiến hoặc không có sự xác nhận của công chứng viên, Phòng Tư pháp sẽ không thể chứng thực di chúc. Các trường hợp này cần được khắc phục ngay từ đầu để tránh mất thời gian và công sức.
• Chứng thực di chúc trong trường hợp người lập di chúc không đủ năng lực: Phòng Tư pháp chỉ chứng thực di chúc khi người lập di chúc còn đủ minh mẫn và tự nguyện lập di chúc. Nếu có nghi ngờ về năng lực hành vi dân sự của người lập di chúc (ví dụ, người đó bị bệnh tâm thần, mất trí nhớ, hoặc không có khả năng nhận thức), Phòng Tư pháp sẽ từ chối chứng thực. Trong trường hợp này, cần có xác nhận của cơ quan y tế hoặc quyết định của tòa án về việc người lập di chúc không đủ năng lực.
• Di chúc không rõ ràng hoặc có tranh chấp: Nếu nội dung di chúc không rõ ràng, có thể dẫn đến tranh chấp giữa các bên thừa kế. Phòng Tư pháp không chịu trách nhiệm về việc giải quyết tranh chấp này mà chỉ đảm bảo tính hợp pháp của di chúc. Khi có tranh chấp, các bên liên quan phải đưa vụ việc ra tòa án để giải quyết.
• Khó khăn trong việc chứng thực di chúc cho người nước ngoài: Trong trường hợp người nước ngoài muốn lập di chúc tại Việt Nam, có thể gặp phải một số khó khăn về ngôn ngữ và thủ tục chứng thực. Di chúc của người nước ngoài có thể cần phải được dịch công chứng và xác nhận theo các quy định quốc tế, điều này có thể gây phức tạp trong việc chứng thực tại Phòng Tư pháp.

4. Những lưu ý quan trọng

Để tránh các vướng mắc và đảm bảo quá trình chứng thực di chúc diễn ra suôn sẻ, người dân cần lưu ý một số điều quan trọng sau:

• Chứng thực di chúc phải có đầy đủ chữ ký của người lập và người chứng kiến: Đối với di chúc viết tay, việc có chữ ký của người lập di chúc và ít nhất hai người chứng kiến là bắt buộc. Nếu thiếu chữ ký chứng kiến, di chúc sẽ không hợp pháp và Phòng Tư pháp sẽ không thể chứng thực.
• Lập di chúc khi còn minh mẫn, tỉnh táo: Người lập di chúc phải đảm bảo còn đủ năng lực hành vi dân sự. Việc lập di chúc khi người lập không còn minh mẫn sẽ dẫn đến việc di chúc bị coi là vô hiệu. Nếu có nghi ngờ về khả năng nhận thức của người lập di chúc, nên yêu cầu giám định sức khỏe hoặc có sự chứng nhận của cơ quan có thẩm quyền.
• Chứng thực di chúc công chứng: Để tăng tính hợp pháp và tránh tranh chấp, người dân có thể lựa chọn công chứng di chúc tại tổ chức công chứng thay vì chỉ chứng thực tại Phòng Tư pháp. Công chứng viên sẽ kiểm tra tính hợp pháp của di chúc và đảm bảo rằng người lập di chúc hoàn toàn tự nguyện, từ đó giúp bảo vệ quyền lợi của người thừa kế.
• Giải quyết tranh chấp qua tòa án: Nếu có bất kỳ tranh chấp nào phát sinh về di chúc, Phòng Tư pháp không có thẩm quyền giải quyết mà các bên phải đưa vụ việc ra tòa án. Tòa án sẽ dựa trên các chứng cứ, trong đó có di chúc đã được chứng thực, để đưa ra quyết định cuối cùng.

5. Căn cứ pháp lý

Các căn cứ pháp lý liên quan đến chứng thực di chúc tại Phòng Tư pháp bao gồm:

• Bộ luật Dân sự 2015: Điều 636 quy định về di chúc, trong đó có quy định về chứng thực di chúc.
• Nghị định 23/2015/NĐ-CP về chứng thực: Quy định thẩm quyền và quy trình chứng thực di chúc tại các cơ quan chứng thực.
• Thông tư 04/2015/TT-BTP: Hướng dẫn về thủ tục chứng thực di chúc và các giấy tờ liên quan.

Mọi thông tin và các vấn đề hãy liên hệ tới Luật PVL Group để được giải đáp mọi thắc mắc. Luật PVL Group – Nơi cung cấp thông tin pháp luật hữu ích cho doanh nghiệp và cá nhân.

Xem thêm các bài viết liên quan tại Luật PVL Group.

Bài viết này đã trình bày chi tiết về khả năng chứng thực di chúc tại Phòng Tư pháp, các vướng mắc có thể gặp phải, cũng như những lưu ý quan trọng cần nắm khi thực hiện thủ tục chứng thực di chúc.