Người lao động giúp việc gia đình có quyền yêu cầu bồi thường khi bị chấm dứt hợp đồng lao động trái quy định không? Người lao động giúp việc gia đình có quyền yêu cầu bồi thường nếu bị chấm dứt hợp đồng lao động trái quy định, cùng với các điều kiện và quyền lợi cụ thể.
1. Người lao động giúp việc gia đình có quyền yêu cầu bồi thường khi bị chấm dứt hợp đồng lao động trái quy định không?
Câu trả lời là: Có, người lao động giúp việc gia đình có quyền yêu cầu bồi thường nếu bị chấm dứt hợp đồng lao động trái quy định. Theo quy định tại Bộ luật Lao động 2019, người sử dụng lao động (chủ nhà) không được quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với người lao động giúp việc gia đình mà không có lý do chính đáng hoặc không tuân thủ đúng quy trình theo luật định. Nếu chủ nhà chấm dứt hợp đồng trái quy định, người lao động có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại do việc này gây ra.
Điều kiện để người lao động giúp việc gia đình yêu cầu bồi thường bao gồm:
- Chấm dứt hợp đồng không có lý do hợp pháp: Chủ sử dụng lao động không có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động mà không có lý do hợp pháp, chẳng hạn như lỗi nặng của người lao động, thiên tai, dịch bệnh, hoặc những điều kiện bất khả kháng khác. Nếu việc chấm dứt hợp đồng không thuộc các trường hợp hợp pháp, người lao động có thể yêu cầu bồi thường.
- Không tuân thủ đúng quy trình chấm dứt hợp đồng: Ngay cả khi có lý do hợp pháp, chủ sử dụng lao động phải tuân thủ quy trình báo trước cho người lao động một khoảng thời gian theo quy định của pháp luật. Nếu chủ sử dụng lao động không thực hiện đúng quy trình này, người lao động giúp việc gia đình cũng có quyền yêu cầu bồi thường.
Các quyền lợi của người lao động giúp việc gia đình khi bị chấm dứt hợp đồng trái quy định bao gồm:
- Yêu cầu tiếp tục công việc: Người lao động có quyền yêu cầu tiếp tục làm việc nếu họ không muốn nghỉ việc và cảm thấy việc chấm dứt hợp đồng là không hợp lý.
- Bồi thường thiệt hại: Nếu người lao động không tiếp tục làm việc hoặc không được tiếp tục làm việc, họ có quyền yêu cầu chủ sử dụng lao động bồi thường theo quy định. Mức bồi thường bao gồm các khoản như: tiền lương của những ngày người lao động không được làm việc do việc chấm dứt hợp đồng trái quy định, trợ cấp thôi việc và các khoản bồi thường khác nếu có.
- Thanh toán các quyền lợi khác: Ngoài tiền bồi thường, người lao động giúp việc gia đình cũng có quyền yêu cầu thanh toán các quyền lợi khác như tiền lương chưa thanh toán, tiền trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế (nếu có).
2) Ví dụ minh họa
Chị Mai là người lao động giúp việc gia đình cho gia đình ông Bình từ tháng 6/2021 với mức lương 6 triệu đồng/tháng. Theo hợp đồng lao động, chị Mai được làm việc toàn thời gian và có thời hạn hợp đồng là 2 năm. Đến tháng 9/2022, gia đình ông Bình muốn cắt giảm chi phí và đã thông báo với chị Mai về việc chấm dứt hợp đồng ngay lập tức mà không có lý do hợp pháp và cũng không báo trước cho chị Mai.
Chị Mai đã yêu cầu gia đình ông Bình bồi thường vì chấm dứt hợp đồng trái quy định. Sau khi tham khảo quy định của Bộ luật Lao động, chị Mai đã yêu cầu gia đình ông Bình phải bồi thường các khoản tiền lương cho những ngày chị không được làm việc và một khoản bồi thường tương đương với tiền lương của hai tháng làm việc theo quy định về việc chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật.
Ngoài ra, gia đình ông Bình cũng phải thanh toán các khoản bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế mà họ chưa đóng cho chị Mai trong thời gian làm việc, giúp chị Mai đảm bảo được quyền lợi về an sinh xã hội.
3) Những vướng mắc thực tế
Trong thực tế, người lao động giúp việc gia đình thường gặp nhiều khó khăn khi yêu cầu bồi thường từ chủ sử dụng lao động, đặc biệt khi hợp đồng lao động không được ký kết rõ ràng. Các vấn đề phổ biến bao gồm:
- Không có hợp đồng lao động bằng văn bản: Nhiều người lao động giúp việc gia đình không có hợp đồng lao động bằng văn bản với chủ nhà, dẫn đến việc thiếu căn cứ pháp lý để yêu cầu bồi thường khi bị chấm dứt hợp đồng trái quy định. Trong trường hợp này, việc yêu cầu bồi thường trở nên rất khó khăn do người lao động không thể chứng minh được mối quan hệ lao động hoặc điều khoản chấm dứt hợp đồng.
- Chủ sử dụng lao động không tuân thủ pháp luật: Một số chủ sử dụng lao động không tuân thủ quy định của pháp luật về lao động, không chỉ không ký hợp đồng lao động mà còn không đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người lao động. Điều này khiến người lao động mất đi nhiều quyền lợi và khó khăn trong việc yêu cầu bồi thường.
- Thiếu hiểu biết về pháp luật: Nhiều người lao động giúp việc gia đình không nắm rõ quyền lợi của mình theo quy định của pháp luật. Điều này dẫn đến việc họ không biết cách bảo vệ quyền lợi của mình khi bị chấm dứt hợp đồng trái quy định. Một số người thậm chí không biết rằng mình có quyền yêu cầu bồi thường và tiếp tục công việc trong các trường hợp này.
- Khó khăn trong việc đàm phán với chủ sử dụng lao động: Người lao động giúp việc gia đình thường gặp khó khăn trong việc đàm phán trực tiếp với chủ sử dụng lao động về các vấn đề bồi thường. Do mối quan hệ chủ – tớ, người lao động có thể cảm thấy e ngại và không dám đòi hỏi quyền lợi của mình, dẫn đến việc không được bồi thường đầy đủ khi bị chấm dứt hợp đồng lao động trái quy định.
4) Những lưu ý quan trọng
Để đảm bảo quyền lợi khi bị chấm dứt hợp đồng lao động trái quy định, người lao động giúp việc gia đình cần lưu ý một số điểm quan trọng sau:
- Ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản: Đây là bước rất quan trọng để bảo vệ quyền lợi của người lao động giúp việc gia đình. Hợp đồng lao động bằng văn bản là căn cứ pháp lý để yêu cầu bồi thường khi bị chấm dứt hợp đồng trái quy định. Người lao động nên yêu cầu ký hợp đồng lao động với chủ nhà ngay từ đầu.
- Hiểu rõ các quyền lợi theo quy định của pháp luật: Người lao động giúp việc gia đình cần nắm rõ các quyền lợi của mình theo quy định của pháp luật, đặc biệt là trong các trường hợp bị chấm dứt hợp đồng trái quy định. Việc hiểu rõ quyền lợi giúp người lao động biết cách bảo vệ mình khi gặp phải tình huống này.
- Theo dõi việc đóng bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế: Người lao động cần thường xuyên kiểm tra và yêu cầu chủ sử dụng lao động đóng bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế đúng quy định. Điều này giúp đảm bảo quyền lợi của họ khi gặp vấn đề liên quan đến an sinh xã hội.
- Yêu cầu bồi thường đúng quy định: Nếu bị chấm dứt hợp đồng lao động trái quy định, người lao động cần yêu cầu chủ sử dụng lao động bồi thường theo đúng quy định của pháp luật. Mức bồi thường bao gồm tiền lương cho những ngày không được làm việc, trợ cấp thôi việc và các khoản khác.
5) Căn cứ pháp lý
- Bộ luật Lao động 2019: Đây là luật cơ bản quy định về các quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động, bao gồm cả người lao động giúp việc gia đình. Trong đó có quy định về quyền yêu cầu bồi thường khi bị chấm dứt hợp đồng lao động trái quy định.
- Nghị định số 145/2020/NĐ-CP: Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Lao động liên quan đến lao động giúp việc gia đình, bao gồm quy định về chấm dứt hợp đồng lao động và các quyền lợi của người lao động.
- Thông tư số 21/2020/TT-BLĐTBXH: Hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định 145/2020/NĐ-CP về quyền và nghĩa vụ của người lao động giúp việc gia đình khi bị chấm dứt hợp đồng lao động.
