Kiểm toán nội bộ là gì theo quy định pháp luật hiện hành?Bài viết này sẽ phân tích chi tiết về kiểm toán nội bộ theo quy định pháp luật hiện hành, cùng với ví dụ minh họa và căn cứ pháp lý.
1. Kiểm toán nội bộ là gì theo quy định pháp luật hiện hành?
Kiểm toán nội bộ là một chức năng quan trọng trong hệ thống quản lý doanh nghiệp, nhằm đảm bảo rằng các quy trình, hệ thống và hoạt động của tổ chức tuân thủ đúng các quy định pháp luật, chính sách nội bộ và đảm bảo hiệu quả kinh doanh. Theo quy định pháp luật hiện hành tại Việt Nam, kiểm toán nội bộ không chỉ đóng vai trò hỗ trợ quản lý mà còn là công cụ giúp doanh nghiệp kiểm soát rủi ro và tăng cường sự minh bạch.
Căn cứ theo Nghị định 05/2019/NĐ-CP của Chính phủ về kiểm toán nội bộ, kiểm toán nội bộ được định nghĩa là việc kiểm tra, đánh giá, phân tích các hoạt động kinh doanh, tài chính, quản lý của một tổ chức nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của các hoạt động đó. Kiểm toán nội bộ giúp đảm bảo rằng các hoạt động của tổ chức diễn ra một cách hợp lý, hiệu quả và tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật cũng như các quy tắc nội bộ.
Cụ thể, kiểm toán nội bộ bao gồm việc kiểm tra các hoạt động tài chính, kiểm tra việc tuân thủ các quy trình quản lý, đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực, và đánh giá rủi ro trong quá trình hoạt động của tổ chức. Kiểm toán viên nội bộ có trách nhiệm lập báo cáo kiểm toán, đưa ra khuyến nghị và đề xuất cải thiện cho ban quản lý.
Theo quy định, kiểm toán nội bộ là bắt buộc đối với các doanh nghiệp sau: công ty đại chúng, doanh nghiệp nhà nước và các tổ chức tín dụng. Các doanh nghiệp này phải thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ độc lập nhằm đảm bảo tính khách quan trong quá trình kiểm tra và giám sát các hoạt động nội bộ.
2. Ví dụ minh họa
Giả sử, một doanh nghiệp có tên là Công ty XYZ, là một công ty đại chúng hoạt động trong lĩnh vực tài chính. Theo yêu cầu của Nghị định 05/2019/NĐ-CP, Công ty XYZ phải thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính.
Bộ phận kiểm toán nội bộ của Công ty XYZ tiến hành kiểm tra hoạt động tài chính của công ty trong một quý nhất định. Qua kiểm tra, kiểm toán viên phát hiện ra rằng công ty đã không thực hiện đúng quy trình về báo cáo tài chính, dẫn đến việc sai sót trong các báo cáo tài chính nộp cho cơ quan thuế. Kiểm toán viên đã lập báo cáo về vấn đề này và khuyến nghị Công ty XYZ khắc phục sai sót, điều chỉnh lại quy trình báo cáo tài chính để đảm bảo tính chính xác và tuân thủ pháp luật.
Sau khi nhận được báo cáo kiểm toán, ban lãnh đạo Công ty XYZ đã nhanh chóng thực hiện các biện pháp khắc phục và điều chỉnh lại hệ thống kiểm soát nội bộ để tránh những sai sót tương tự trong tương lai.
3. Những vướng mắc thực tế
Mặc dù kiểm toán nội bộ là một công cụ quan trọng để quản lý rủi ro và nâng cao hiệu quả quản lý doanh nghiệp, nhưng trong thực tế vẫn còn tồn tại nhiều vướng mắc. Một trong những vướng mắc chính là sự thiếu hiểu biết và nhận thức của ban lãnh đạo về tầm quan trọng của kiểm toán nội bộ. Nhiều doanh nghiệp vẫn xem nhẹ vai trò của bộ phận kiểm toán nội bộ, dẫn đến việc thiếu sự đầu tư vào đội ngũ kiểm toán viên có kinh nghiệm và chuyên môn.
Bên cạnh đó, thiếu hụt nhân lực có chuyên môn về kiểm toán nội bộ cũng là một vấn đề lớn. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, gặp khó khăn trong việc tuyển dụng và đào tạo nhân sự có khả năng thực hiện kiểm toán nội bộ hiệu quả. Việc thiếu hụt này dẫn đến chất lượng kiểm toán không đảm bảo, làm giảm tính minh bạch và khả năng kiểm soát rủi ro của doanh nghiệp.
Một vấn đề khác là sự xung đột lợi ích giữa bộ phận kiểm toán nội bộ và các bộ phận khác trong doanh nghiệp. Điều này có thể xảy ra khi kiểm toán viên nội bộ phát hiện ra các vi phạm nhưng bị áp lực từ phía ban lãnh đạo hoặc các bộ phận khác để bỏ qua các sai sót, dẫn đến việc không đạt được hiệu quả kiểm toán.
4. Những lưu ý quan trọng
Khi thực hiện kiểm toán nội bộ, các doanh nghiệp cần lưu ý một số điểm quan trọng sau đây:
Thứ nhất, đảm bảo tính độc lập và khách quan: Bộ phận kiểm toán nội bộ cần phải hoạt động độc lập với các bộ phận khác trong doanh nghiệp để đảm bảo tính khách quan trong quá trình kiểm tra và đánh giá. Điều này có nghĩa là kiểm toán viên không được phép tham gia trực tiếp vào các hoạt động mà họ đang kiểm tra.
Thứ hai, tăng cường đào tạo và nâng cao chất lượng nhân sự: Doanh nghiệp cần đầu tư vào việc tuyển dụng và đào tạo đội ngũ kiểm toán viên có kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn. Các kiểm toán viên nội bộ cần được trang bị kiến thức về pháp luật, tài chính, quản lý rủi ro và các quy trình kiểm soát nội bộ.
Thứ ba, duy trì mối quan hệ hợp tác tốt với các bộ phận khác trong doanh nghiệp: Để kiểm toán nội bộ đạt hiệu quả cao, kiểm toán viên cần duy trì mối quan hệ hợp tác với các bộ phận khác. Điều này giúp tăng cường sự hiểu biết và chia sẻ thông tin giữa các bộ phận, từ đó giúp kiểm toán nội bộ thực hiện chức năng của mình một cách hiệu quả hơn.
Thứ tư, đảm bảo tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật: Kiểm toán nội bộ không chỉ là công cụ quản lý mà còn giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định pháp luật. Doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật các quy định mới nhất để đảm bảo rằng hoạt động kiểm toán nội bộ luôn phù hợp với pháp luật hiện hành.
5. Căn cứ pháp lý
Căn cứ theo Nghị định 05/2019/NĐ-CP về kiểm toán nội bộ và Luật Doanh nghiệp 2020, kiểm toán nội bộ được coi là một công cụ quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong hoạt động quản lý doanh nghiệp. Theo đó, các công ty đại chúng, doanh nghiệp nhà nước và tổ chức tín dụng bắt buộc phải thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ và thực hiện các hoạt động kiểm tra, đánh giá theo quy định.
Ngoài ra, các quy định liên quan đến kiểm toán nội bộ cũng được hướng dẫn chi tiết trong các văn bản pháp luật như Thông tư 66/2020/TT-BTC của Bộ Tài chính, quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ trong các tổ chức tín dụng và công ty chứng khoán. Các doanh nghiệp cần nắm vững các văn bản này để đảm bảo hoạt động kiểm toán nội bộ diễn ra theo đúng pháp luật.
Để tìm hiểu thêm về các vấn đề liên quan đến kiểm toán nội bộ và doanh nghiệp, bạn có thể tham khảo tại Luật PVL Group và Báo Pháp Luật.
