Khi nào tài sản chung của vợ chồng phải được chia theo pháp luật thay vì theo thỏa thuận? Bài viết cung cấp câu trả lời chi tiết, ví dụ minh họa, lưu ý và căn cứ pháp lý.
1) Khi nào tài sản chung của vợ chồng phải được chia theo pháp luật thay vì theo thỏa thuận?
Khi nào tài sản chung của vợ chồng phải được chia theo pháp luật thay vì theo thỏa thuận? Đây là câu hỏi quan trọng khi giải quyết các vấn đề liên quan đến phân chia tài sản của vợ chồng, đặc biệt là trong các trường hợp ly hôn hoặc khi một trong hai vợ chồng qua đời mà không để lại di chúc. Theo quy định pháp luật Việt Nam, tài sản chung của vợ chồng sẽ phải chia theo pháp luật thay vì theo thỏa thuận trong những tình huống nhất định. Những trường hợp này thường xảy ra khi việc thỏa thuận phân chia tài sản không đạt được do mâu thuẫn hoặc khi pháp luật yêu cầu phải áp dụng các quy định về phân chia tài sản theo pháp định để đảm bảo quyền lợi của tất cả các bên.
- Trường hợp ly hôn mà không thể thỏa thuận: Khi vợ chồng ly hôn và không đạt được sự đồng thuận về việc chia tài sản chung, tài sản sẽ được chia theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình. Theo đó, tài sản chung sẽ được chia đôi một cách công bằng nhưng có xét đến các yếu tố như công sức đóng góp của mỗi bên, hoàn cảnh gia đình và lợi ích chính đáng của mỗi người. Pháp luật quy định nguyên tắc này nhằm đảm bảo tính công bằng và bảo vệ quyền lợi của các bên trong trường hợp không thể thỏa thuận.
- Khi một bên vợ chồng qua đời không để lại di chúc: Trong trường hợp một trong hai vợ chồng qua đời mà không để lại di chúc, tài sản chung sẽ phải chia theo pháp luật thừa kế. Điều này có nghĩa là phần tài sản của người đã mất sẽ được chia cho hàng thừa kế thứ nhất theo nguyên tắc pháp định, bao gồm người vợ hoặc chồng còn sống, con cái và cha mẹ của người qua đời. Quy định này nhằm đảm bảo quyền lợi của những người thừa kế hợp pháp và tránh tình trạng mất cân bằng quyền lợi do thiếu di chúc.
- Khi di chúc không hợp pháp hoặc không rõ ràng: Nếu người qua đời có để lại di chúc nhưng di chúc đó không tuân thủ các yêu cầu pháp lý về hình thức hoặc nội dung, tài sản sẽ được chia theo pháp luật thay vì theo nội dung di chúc. Một di chúc không hợp pháp có thể là di chúc được lập khi người để lại di chúc không còn minh mẫn hoặc bị cưỡng ép, hoặc di chúc không đáp ứng các quy định pháp luật về việc công chứng hoặc chứng thực. Trong các trường hợp này, pháp luật sẽ can thiệp và chia tài sản theo nguyên tắc thừa kế pháp định.
- Trường hợp tài sản chung là tài sản có yếu tố nước ngoài: Nếu tài sản chung là bất động sản, tài khoản ngân hàng, hoặc các tài sản khác tại nước ngoài, việc chia tài sản có thể yêu cầu áp dụng quy định của pháp luật nước ngoài nơi tài sản tồn tại. Trong trường hợp này, nếu không có thỏa thuận đặc biệt giữa các bên hoặc không có hiệp định song phương giữa Việt Nam và quốc gia sở tại, tài sản sẽ được phân chia theo pháp luật của nước sở tại.
- Khi có tranh chấp về tính chất tài sản chung và riêng: Trong một số trường hợp, hai vợ chồng có thể không đồng ý về việc tài sản nào thuộc về tài sản chung hoặc tài sản riêng. Nếu không đạt được thỏa thuận về việc phân chia, tòa án sẽ áp dụng các quy định pháp luật về hôn nhân và gia đình để xác định và phân chia tài sản một cách công bằng, căn cứ vào các bằng chứng chứng minh quyền sở hữu.
2) Ví dụ minh họa
Ông C và bà D là vợ chồng có một căn nhà chung trong thời kỳ hôn nhân. Khi ông C qua đời mà không để lại di chúc, bà D muốn giữ lại căn nhà này làm tài sản của mình. Tuy nhiên, do không có di chúc, phần tài sản của ông C sẽ được phân chia cho bà D và các con theo quy định thừa kế pháp định. Trong trường hợp này, căn nhà sẽ phải được chia theo pháp luật, nghĩa là bà D sẽ giữ lại phần tài sản của mình trong căn nhà, còn phần của ông C sẽ được chia đều cho bà D và các con của ông C. Điều này đảm bảo quyền lợi của các bên trong gia đình mà không phụ thuộc vào ý muốn cá nhân của một bên.
3) Những vướng mắc thực tế
- Xung đột về quyền lợi giữa các thành viên trong gia đình: Khi không có di chúc hoặc không thể thỏa thuận, các bên trong gia đình có thể tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, dẫn đến các xung đột và mất nhiều thời gian trong quá trình giải quyết. Điều này thường xảy ra trong các gia đình có tài sản lớn hoặc tài sản có giá trị.
- Khó khăn trong việc xác định tài sản chung và riêng: Một số tài sản có thể không dễ dàng xác định là tài sản chung hay tài sản riêng, đặc biệt là khi tài sản này được tạo lập trước khi kết hôn hoặc do thừa kế riêng từ gia đình. Việc này có thể gây tranh cãi và kéo dài quá trình phân chia tài sản.
- Thủ tục pháp lý phức tạp khi có yếu tố nước ngoài: Khi tài sản có yếu tố nước ngoài, như bất động sản tại một quốc gia khác, quy trình phân chia tài sản sẽ phức tạp hơn và có thể phải tuân theo luật của quốc gia sở tại. Điều này yêu cầu sự hợp tác giữa các cơ quan pháp lý của hai nước và kéo dài thời gian giải quyết.
4) Những lưu ý cần thiết
- Lập di chúc rõ ràng: Để tránh các tranh chấp không cần thiết, hai vợ chồng nên cân nhắc lập di chúc để quy định rõ ràng về việc phân chia tài sản trong trường hợp một bên qua đời. Di chúc hợp pháp sẽ giúp đảm bảo ý nguyện của người lập và tránh những xung đột giữa các thành viên gia đình.
- Chuẩn bị giấy tờ chứng minh tài sản chung: Việc lưu trữ và bảo quản các giấy tờ chứng minh quyền sở hữu đối với tài sản chung sẽ giúp quá trình phân chia tài sản diễn ra thuận lợi hơn, đặc biệt là khi có tranh chấp về tính chất của tài sản.
- Tham khảo ý kiến luật sư: Trong các trường hợp phức tạp hoặc có yếu tố nước ngoài, việc tham khảo ý kiến của luật sư là rất cần thiết. Luật sư sẽ hỗ trợ trong việc tuân thủ các quy định pháp luật và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan.
5) Căn cứ pháp lý
- Luật Hôn nhân và Gia đình của Việt Nam: Quy định về quyền sở hữu và nguyên tắc phân chia tài sản chung của vợ chồng khi không đạt được thỏa thuận.
- Bộ luật Dân sự Việt Nam: Điều chỉnh các quy định về thừa kế pháp định khi không có di chúc và quyền của người thừa kế theo hàng thừa kế.
- Luật Thừa kế Việt Nam: Quy định rõ các điều kiện và nguyên tắc phân chia tài sản chung trong trường hợp không có thỏa thuận và không có di chúc.
Trên đây là các quy định và quyền lợi của các bên liên quan khi phân chia tài sản chung của vợ chồng mà không đạt được thỏa thuận. Để đảm bảo quyền lợi hợp pháp, việc tìm hiểu kỹ về quy định pháp luật và lập kế hoạch tài sản là rất quan trọng. Luật PVL Group luôn sẵn sàng hỗ trợ và tư vấn chi tiết về các vấn đề pháp lý liên quan đến tài sản chung, giúp bạn có được giải pháp tối ưu và bảo vệ quyền lợi của mình.
Liên kết nội bộ: Thừa kế – Luật PVL Group
Liên kết ngoại: Bạn đọc – Báo Pháp Luật
