Tìm hiểu ai có quyền thừa kế tài sản theo quy định của pháp luật Việt Nam, cách thực hiện, ví dụ minh họa và những lưu ý cần thiết. Bài viết chi tiết cung cấp kiến thức pháp lý .
Quyền thừa kế tài sản là một trong những quyền cơ bản của công dân, được pháp luật bảo vệ. Tại Việt Nam, quy định về quyền thừa kế được đề cập rõ ràng trong Bộ luật Dân sự 2015. Theo đó, quyền thừa kế tài sản được xác định dựa trên hai yếu tố: thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật.
1. Quyền thừa kế theo di chúc
Di chúc là văn bản hoặc lời nói của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Người có quyền lập di chúc có thể tự do quyết định ai sẽ được thừa kế tài sản của mình, không phụ thuộc vào quan hệ huyết thống hoặc hôn nhân.
Người lập di chúc có quyền:
- Chỉ định người thừa kế: Người lập di chúc có thể chỉ định bất kỳ ai là người thừa kế, bao gồm cả cá nhân, tổ chức, hoặc các tổ chức xã hội.
- Phân chia tài sản: Người lập di chúc có thể phân chia tài sản theo ý muốn của mình, không bị ràng buộc bởi quy định pháp luật về chia tài sản.
- Đặt điều kiện cho người thừa kế: Người lập di chúc có thể đặt ra các điều kiện mà người thừa kế phải thực hiện để được nhận tài sản.
Di chúc hợp pháp phải tuân thủ các điều kiện như: người lập di chúc có đủ năng lực hành vi dân sự, di chúc không vi phạm điều cấm của pháp luật, và di chúc phải được lập theo hình thức đúng quy định.
2. Quyền thừa kế theo pháp luật
Khi không có di chúc hoặc di chúc bị vô hiệu, quyền thừa kế sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật. Quyền thừa kế theo pháp luật được xác định dựa trên các hàng thừa kế. Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
- Hàng thừa kế thứ nhất: Bao gồm vợ/chồng, cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết. Đây là nhóm người có quyền thừa kế đầu tiên.
- Hàng thừa kế thứ hai: Bao gồm ông bà nội, ông bà ngoại, anh chị em ruột, cháu ruột của người chết.
- Hàng thừa kế thứ ba: Bao gồm cụ nội, cụ ngoại, chú, bác, cậu, mợ, cô, dì, và cháu họ của người chết.
Nếu người ở hàng thừa kế trước không còn, quyền thừa kế sẽ được chuyển sang hàng thừa kế sau. Trong cùng một hàng thừa kế, quyền thừa kế được chia đều cho những người thừa kế, không phân biệt tuổi tác, giới tính hoặc quan hệ với người để lại di sản.
3. Cách thực hiện thừa kế tài sản
3.1. Thực hiện thừa kế theo di chúc
Khi có di chúc, người thừa kế cần tuân thủ các bước sau để thực hiện quyền thừa kế:
- Công bố di chúc: Người thừa kế cần công bố di chúc tại văn phòng công chứng hoặc cơ quan có thẩm quyền.
- Xác nhận hiệu lực di chúc: Di chúc cần được kiểm tra về tính hợp pháp để đảm bảo có hiệu lực thi hành.
- Làm thủ tục khai nhận thừa kế: Thực hiện tại phòng công chứng hoặc UBND cấp xã/phường để hợp thức hóa quyền thừa kế.
- Phân chia tài sản: Tài sản sẽ được phân chia theo nội dung di chúc sau khi các thủ tục pháp lý đã hoàn tất.
- Chuyển quyền sở hữu: Người thừa kế làm thủ tục chuyển quyền sở hữu tài sản tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
3.2. Thực hiện thừa kế theo pháp luật
Khi không có di chúc hoặc di chúc bị vô hiệu, quyền thừa kế sẽ được thực hiện theo quy định pháp luật, cụ thể như sau:
- Xác định hàng thừa kế: Xác định rõ ràng người thừa kế thuộc hàng thừa kế nào theo quy định pháp luật.
- Làm thủ tục khai nhận thừa kế: Các người thừa kế thực hiện thủ tục khai nhận tại phòng công chứng hoặc UBND cấp xã/phường.
- Phân chia tài sản: Tài sản sẽ được chia đều cho các người thừa kế trong cùng một hàng.
- Chuyển quyền sở hữu: Người thừa kế làm thủ tục chuyển quyền sở hữu tài sản tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
4. Ví dụ về quyền thừa kế tài sản
Ông B có một căn nhà và một số tài sản có giá trị. Ông B đã lập di chúc để lại căn nhà cho con trai lớn và chia số tiền tiết kiệm cho hai con gái. Sau khi ông B qua đời, di chúc của ông được công bố tại văn phòng công chứng và xác nhận hợp pháp.
Các con của ông B đã thực hiện thủ tục khai nhận thừa kế tại phòng công chứng và phân chia tài sản theo nội dung di chúc. Căn nhà được chuyển quyền sở hữu cho con trai lớn, trong khi số tiền tiết kiệm được chia đều cho hai con gái. Toàn bộ quá trình diễn ra thuận lợi và không có tranh chấp xảy ra.
5. Những lưu ý cần thiết khi thực hiện quyền thừa kế
- Kiểm tra tính hợp pháp của di chúc: Trước khi thực hiện thừa kế, cần kiểm tra di chúc để đảm bảo di chúc có hiệu lực pháp lý.
- Thủ tục khai nhận thừa kế: Thực hiện đầy đủ các thủ tục khai nhận thừa kế để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người thừa kế.
- Chia tài sản thừa kế: Đảm bảo phân chia tài sản đúng theo quy định của di chúc hoặc pháp luật, tránh tranh chấp phát sinh.
- Thuế thu nhập cá nhân: Người thừa kế có thể phải chịu thuế thu nhập cá nhân khi nhận thừa kế, cần lưu ý về các quy định này.
Kết luận
Quyền thừa kế tài sản là một trong những quyền quan trọng, được pháp luật Việt Nam bảo vệ và quy định rõ ràng. Việc hiểu rõ ai có quyền thừa kế tài sản và cách thức thực hiện quyền thừa kế giúp đảm bảo quyền lợi của người thừa kế và tránh các tranh chấp pháp lý không đáng có. Việc lập di chúc rõ ràng, tuân thủ quy trình pháp lý và chia sẻ thông tin minh bạch là những yếu tố cần thiết để đảm bảo quyền lợi cho tất cả các bên liên quan.
Căn cứ pháp luật:
- Bộ luật Dân sự 2015.
- Luật Công chứng 2014.
- Nghị định 29/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật Công chứng.
