HĐND có thể sửa đổi pháp luật không?

HĐND có thể sửa đổi pháp luật không? Bài viết phân tích quyền và trách nhiệm của HĐND trong việc sửa đổi và ban hành các quy định pháp luật địa phương.

1. HĐND có thể sửa đổi pháp luật không?

HĐND có thể sửa đổi pháp luật không? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần hiểu rõ về chức năng, quyền hạn và phạm vi hoạt động của Hội đồng nhân dân (HĐND) trong hệ thống chính trị và pháp lý của Việt Nam. HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, có trách nhiệm đại diện cho nhân dân và thực hiện quyền lực của nhà nước trong việc quyết định các vấn đề phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương. Tuy nhiên, HĐND không có quyền sửa đổi pháp luật quốc gia mà chỉ có thể tham gia vào quá trình ban hành, điều chỉnh các quy định pháp luật ở cấp địa phương.

Cụ thể, quyền hạn của HĐND trong việc ban hành hoặc điều chỉnh các quy định pháp luật bao gồm:

• Ban hành nghị quyết: HĐND có quyền ban hành nghị quyết liên quan đến các vấn đề cụ thể của địa phương như phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường, và an ninh trật tự. Nghị quyết của HĐND là cơ sở pháp lý cho việc thực hiện các chính sách, chương trình và kế hoạch phát triển địa phương.
• Đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật: HĐND có quyền đề xuất với Quốc hội hoặc các cơ quan có thẩm quyền về việc sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến địa phương, nếu thấy cần thiết cho sự phát triển của địa phương. Điều này thường được thực hiện thông qua việc tiếp nhận phản ánh từ cử tri và ý kiến từ các tổ chức, cá nhân trong cộng đồng.
• Giám sát việc thực hiện pháp luật: HĐND có trách nhiệm giám sát việc thực hiện các quy định pháp luật tại địa phương, bao gồm cả việc đánh giá hiệu quả của các chính sách, quy định đã ban hành. Nếu phát hiện các quy định không phù hợp hoặc gây khó khăn cho hoạt động của người dân và doanh nghiệp, HĐND có thể kiến nghị sửa đổi, điều chỉnh.
• Thực hiện quyền chất vấn: Trong các kỳ họp, đại biểu HĐND có quyền chất vấn và yêu cầu giải trình về việc thực hiện các quy định pháp luật của UBND và các cơ quan chức năng. Qua đó, HĐND có thể nhận diện những điểm bất cập trong các quy định và từ đó đề xuất các biện pháp điều chỉnh.

Tuy nhiên, HĐND không có quyền tự ý sửa đổi hay bổ sung các quy định pháp luật mà chỉ có thể thực hiện những quyền hạn này trong khuôn khổ các quy định hiện hành và theo quy trình pháp luật quy định.

2. Ví dụ minh họa

Một ví dụ điển hình về việc HĐND tham gia vào quá trình sửa đổi pháp luật là HĐND tỉnh Bình Dương. Tại một kỳ họp, HĐND tỉnh đã nhận được nhiều ý kiến từ cử tri về các quy định trong Luật Đất đai liên quan đến việc thu hồi đất cho các dự án phát triển công nghiệp.

HĐND tỉnh đã tổ chức một cuộc họp chuyên đề để thảo luận về các vấn đề này và sau đó đã ra nghị quyết đề nghị Quốc hội xem xét điều chỉnh các quy định liên quan đến thu hồi đất, nhằm đảm bảo quyền lợi cho người dân bị thu hồi đất và cải thiện quy trình bồi thường.

Nghị quyết này không có hiệu lực ngay lập tức nhưng thể hiện rõ ràng vai trò của HĐND trong việc đại diện cho nguyện vọng của người dân và tham gia vào việc đề xuất các thay đổi trong hệ thống pháp luật. Qua đó, HĐND đã góp phần nâng cao nhận thức và đưa ra các kiến nghị có giá trị đến các cơ quan lập pháp cấp cao hơn.

3. Những vướng mắc thực tế

Trong quá trình thực hiện quyền và trách nhiệm của mình, HĐND gặp phải một số vướng mắc thực tế như sau:

• Thiếu quyền lực pháp lý trực tiếp: HĐND không có quyền trực tiếp sửa đổi các quy định pháp luật quốc gia mà chỉ có thể đề xuất. Điều này khiến việc thực hiện quyền hạn của HĐND trong một số trường hợp không đạt được hiệu quả như mong muốn.

• Thời gian chờ đợi dài để có sự thay đổi: Các đề xuất của HĐND thường phải trải qua nhiều cấp, bao gồm các cơ quan nhà nước trung ương và Quốc hội. Quá trình này có thể kéo dài, dẫn đến việc nhu cầu cấp bách của địa phương không được giải quyết kịp thời.

• Khó khăn trong việc lắng nghe nguyện vọng của cử tri: Một số đại biểu HĐND có thể không nhận được đầy đủ thông tin từ cử tri, khiến cho việc đề xuất sửa đổi quy định pháp luật không phản ánh đúng tình hình thực tế và nguyện vọng của người dân.

• Vấn đề tài chính và nguồn lực hạn chế: Để thực hiện các nghiên cứu, khảo sát nhằm đề xuất sửa đổi quy định pháp luật, HĐND cần có nguồn lực tài chính và nhân lực. Thiếu hụt nguồn lực có thể ảnh hưởng đến khả năng thực hiện quyền hạn của HĐND.

4. Những lưu ý cần thiết

• Tăng cường vai trò đại diện của HĐND: HĐND cần nâng cao vai trò đại diện của mình trong việc lắng nghe và tiếp nhận phản ánh từ cử tri, từ đó có những đề xuất sửa đổi quy định pháp luật phù hợp với nhu cầu thực tiễn.

• Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng: HĐND nên thiết lập mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chức năng để cập nhật thông tin, hỗ trợ trong việc phân tích và đánh giá các quy định pháp luật có liên quan.

• Xây dựng quy trình đề xuất rõ ràng: HĐND cần có quy trình rõ ràng và minh bạch trong việc đề xuất sửa đổi quy định pháp luật, từ đó đảm bảo rằng tất cả các ý kiến và đề xuất đều được xem xét một cách công bằng.

• Đảm bảo sự minh bạch trong quá trình ra quyết định: HĐND cần công khai các đề xuất và lý do để giải thích cho cử tri hiểu rõ về lý do và mục tiêu của các sửa đổi, nhằm tăng cường sự tin tưởng từ phía người dân.

5. Căn cứ pháp lý

Quyền và trách nhiệm của HĐND trong việc đề xuất sửa đổi quy định pháp luật được quy định dựa trên các căn cứ pháp lý sau:

• Hiến pháp năm 2013: Hiến pháp quy định HĐND là cơ quan đại diện quyền lực nhà nước tại địa phương và có trách nhiệm giám sát và đưa ra các quyết sách phát triển cho địa phương.

• Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019): Luật này quy định cụ thể về quyền và trách nhiệm của HĐND trong việc lập kế hoạch, giám sát và đề xuất các quy định pháp luật nhằm cải thiện điều kiện sống cho người dân.

• Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015: Luật này xác định quy trình và quyền hạn của HĐND trong việc đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật ở cấp địa phương.

• Nghị quyết của Quốc hội và hướng dẫn của Chính phủ: Các nghị quyết và hướng dẫn từ Quốc hội và Chính phủ quy định chi tiết về quy trình đề xuất sửa đổi quy định pháp luật, đảm bảo HĐND thực hiện quyền này một cách hợp pháp và hiệu quả.

Những căn cứ pháp lý này giúp xác định rõ quyền và trách nhiệm của HĐND trong việc đề xuất sửa đổi quy định pháp luật, đảm bảo rằng HĐND có thể thực hiện vai trò của mình một cách hiệu quả, đại diện cho quyền lợi của người dân tại địa phương.

Liên kết nội bộ: Để tìm hiểu thêm các quy định pháp luật liên quan đến hành chính, bạn có thể tham khảo tại đây.