Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 4991:2008 cho kiểm nghiệm vi sinh. Bài viết cung cấp hướng dẫn thủ tục áp dụng, hồ sơ và hỗ trợ chuyên nghiệp từ PVL Group trong lĩnh vực vi sinh thực phẩm.
1. Giới thiệu về tiêu chuẩn quốc gia TCVN 4991:2008 cho kiểm nghiệm vi sinh
TCVN 4991:2008 là Tiêu chuẩn quốc gia ban hành dựa trên tiêu chuẩn ISO 4833:2003, quy định phương pháp định lượng vi sinh vật hiếu khí trong thực phẩm. Đây là một trong những tiêu chuẩn quan trọng hàng đầu trong lĩnh vực kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm, dùng để xác định số lượng vi sinh vật có trong mẫu thực phẩm bằng phương pháp đếm khuẩn lạc sau khi nuôi cấy.
Tiêu chuẩn này được áp dụng phổ biến tại:
Các cơ sở kiểm nghiệm, phòng thí nghiệm vi sinh thực phẩm;
Các doanh nghiệp sản xuất, chế biến, bảo quản và phân phối thực phẩm;
Các cơ quan nhà nước trong công tác thanh tra, kiểm tra chất lượng an toàn thực phẩm;
Các đơn vị xuất khẩu thực phẩm có yêu cầu đạt tiêu chuẩn quốc tế.
TCVN 4991:2008 là tiêu chuẩn bắt buộc áp dụng trong các chương trình kiểm tra chất lượng vệ sinh thực phẩm theo quy định của Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công thương. Kết quả thử nghiệm theo tiêu chuẩn này là cơ sở quan trọng để đánh giá sự phù hợp của sản phẩm với quy chuẩn kỹ thuật hiện hành, như:
QCVN 8-1:2011/BYT – Giới hạn vi sinh trong thực phẩm;
QCVN 01-1:2018/BYT – Quy chuẩn thực phẩm chức năng;
Các tiêu chuẩn HACCP, ISO 22000, BRC, IFS…
2. Trình tự thủ tục áp dụng tiêu chuẩn TCVN 4991:2008 trong kiểm nghiệm vi sinh
Việc áp dụng tiêu chuẩn TCVN 4991:2008 trong kiểm nghiệm thực phẩm được thực hiện theo trình tự gồm các bước sau:
Bước 1: Xác định sản phẩm cần kiểm nghiệm
Doanh nghiệp hoặc tổ chức phải xác định sản phẩm cần kiểm nghiệm, bao gồm:
Thực phẩm chế biến (đóng gói, tươi sống);
Thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ sung;
Nước uống đóng chai, sữa, đồ uống có nguồn gốc tự nhiên;
Mẫu môi trường sản xuất, mẫu tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm (tay nhân viên, bề mặt bàn máy…).
Bước 2: Lập kế hoạch lấy mẫu và vận chuyển mẫu
Mẫu phải được lấy theo phương pháp chuẩn, đảm bảo điều kiện vô trùng;
Sử dụng bao bì vô khuẩn, vận chuyển trong thời gian ngắn nhất;
Ghi nhận các thông tin: ngày lấy mẫu, vị trí, nhiệt độ, người lấy mẫu.
Bước 3: Tiến hành kiểm nghiệm tại phòng thử nghiệm vi sinh
Mẫu được đưa đến phòng thí nghiệm có năng lực đạt ISO/IEC 17025, được công nhận bởi VILAS hoặc BOA, thực hiện theo phương pháp quy định của TCVN 4991:2008.
Quy trình kiểm nghiệm bao gồm:
Pha loãng mẫu bằng dung dịch đệm;
Cấy mẫu vào môi trường thạch dinh dưỡng;
Ủ mẫu trong điều kiện nhiệt độ 30°C ± 1°C, trong 72 ± 3 giờ;
Đếm số khuẩn lạc vi sinh vật phát triển (CFU/g hoặc CFU/ml);
Tính toán kết quả theo công thức của tiêu chuẩn.
Bước 4: Đánh giá kết quả và đối chiếu quy chuẩn
Kết quả kiểm nghiệm được so sánh với các giới hạn vi sinh trong QCVN tương ứng;
Doanh nghiệp sử dụng kết quả để lập hồ sơ tự công bố, chứng nhận ISO, HACCP hoặc phục vụ thanh tra kiểm tra.
3. Thành phần hồ sơ cần thiết khi áp dụng TCVN 4991:2008
Khi áp dụng TCVN 4991:2008 trong thực tế kiểm nghiệm, các tổ chức/doanh nghiệp cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ phục vụ quy trình kiểm tra và truy xuất, bao gồm:
Phiếu yêu cầu kiểm nghiệm, ghi rõ thông tin mẫu, chỉ tiêu cần kiểm;
Biên bản lấy mẫu, có chữ ký của bên lấy mẫu và khách hàng (nếu là mẫu thuê kiểm);
Thông tin về sản phẩm: mã sản phẩm, ngày sản xuất, nơi sản xuất;
Chứng từ vận chuyển mẫu, đặc biệt với các mẫu lạnh cần vận chuyển có điều kiện;
Phiếu kết quả kiểm nghiệm vi sinh, do phòng thí nghiệm cấp, ghi rõ:
Tên mẫu;
Số lượng vi sinh vật hiếu khí đếm được;
Phương pháp thử: TCVN 4991:2008;
Ngày kiểm nghiệm, người phụ trách, mã kiểm nghiệm;
Chứng chỉ công nhận năng lực phòng thử nghiệm (đối với đơn vị nội bộ muốn kiểm tra);
Tài liệu kiểm soát nội bộ đối với cơ sở sản xuất áp dụng tiêu chuẩn này thường xuyên;
Biên bản đối chiếu kết quả, nếu kết quả dùng cho hồ sơ công bố chất lượng hoặc báo cáo thanh tra.
4. Những lưu ý quan trọng khi áp dụng TCVN 4991:2008 trong kiểm nghiệm thực phẩm
Những sai sót cần tránh khi thực hiện kiểm nghiệm vi sinh theo tiêu chuẩn TCVN 4991:2008
Mặc dù tiêu chuẩn TCVN 4991:2008 có hướng dẫn chi tiết về kỹ thuật và điều kiện kiểm nghiệm, nhưng trong thực tế vẫn xảy ra nhiều sai sót ảnh hưởng đến độ chính xác và giá trị pháp lý của kết quả. Doanh nghiệp cần lưu ý:
Lấy mẫu sai kỹ thuật: không đúng dụng cụ, không đảm bảo vô trùng, dẫn đến mẫu bị nhiễm chéo.
Không vận chuyển mẫu đúng điều kiện nhiệt độ, làm vi sinh vật phát triển trước khi kiểm nghiệm.
Ủ mẫu sai nhiệt độ, sai thời gian làm sai lệch kết quả (nhiệt độ chỉ cần sai 1-2°C cũng ảnh hưởng lớn).
Không ghi rõ chỉ tiêu kiểm nghiệm: có thể khiến mẫu không được kiểm tra đúng nội dung.
Sử dụng phòng kiểm nghiệm không được công nhận khiến kết quả không có giá trị trong hồ sơ pháp lý.
Không đối chiếu kết quả với QCVN hoặc tiêu chuẩn sản phẩm, dẫn đến sai lệch trong đánh giá chất lượng.
Ngoài ra, doanh nghiệp cần lưu ý rằng kết quả kiểm nghiệm vi sinh chỉ có giá trị tại thời điểm kiểm, không thể dùng lâu dài. Vì vậy, trong các hệ thống HACCP, ISO 22000 hoặc hồ sơ công bố chất lượng thực phẩm, cần thực hiện kiểm nghiệm định kỳ để duy trì tính phù hợp.
5. PVL Group – Đơn vị hỗ trợ kiểm nghiệm và tư vấn tiêu chuẩn vi sinh TCVN 4991:2008 uy tín
Công ty Luật PVL Group không chỉ là đơn vị pháp lý doanh nghiệp mà còn là đối tác chuyên sâu trong tư vấn và hỗ trợ kiểm nghiệm sản phẩm thực phẩm, đặc biệt là kiểm nghiệm vi sinh theo TCVN 4991:2008. Với mạng lưới phòng thí nghiệm uy tín và đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, chúng tôi cung cấp:
Tư vấn danh mục chỉ tiêu vi sinh phù hợp từng loại thực phẩm;
Hướng dẫn lấy mẫu, vận chuyển mẫu đúng kỹ thuật;
Kết nối với phòng thử nghiệm đạt ISO/IEC 17025 và được công nhận;
Soạn thảo hồ sơ kiểm nghiệm, hồ sơ công bố chất lượng thực phẩm;
Hướng dẫn áp dụng tiêu chuẩn vi sinh trong quy trình HACCP, ISO 22000, FSSC 22000;
Đại diện doanh nghiệp làm việc với cơ quan quản lý nếu có yêu cầu thanh kiểm tra.
📞 Liên hệ ngay với PVL Group để được tư vấn miễn phí và báo giá trọn gói.
🔗 Xem thêm các bài viết pháp lý doanh nghiệp tại đây:
👉 https://luatpvlgroup.com/category/doanh-nghiep/
