Thành viên hộ gia đình có thể yêu cầu chia tài sản chung sau khi một người qua đời mà không cần di chúc không? Bài viết cung cấp quy trình và quy định pháp lý về thừa kế không có di chúc.
1) Thành viên hộ gia đình có thể yêu cầu chia tài sản chung sau khi một người qua đời mà không cần di chúc không?
Thành viên hộ gia đình có thể yêu cầu chia tài sản chung sau khi một người qua đời mà không cần di chúc không? Câu trả lời là có. Trong trường hợp một thành viên trong hộ gia đình qua đời mà không để lại di chúc, tài sản của người đó sẽ được chia theo pháp luật thừa kế theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015 của Việt Nam. Việc phân chia tài sản chung trong hộ gia đình khi không có di chúc được thực hiện theo quy trình pháp luật, bảo đảm quyền lợi của các thành viên còn sống trong gia đình.
Phân chia tài sản theo pháp luật khi không có di chúc bao gồm các bước chính sau:
- Thừa kế theo pháp luật: Khi không có di chúc, tài sản của người đã mất sẽ được phân chia theo thứ tự thừa kế được quy định trong Bộ luật Dân sự. Cụ thể, hàng thừa kế thứ nhất bao gồm vợ/chồng, con, cha mẹ của người đã mất. Nếu không có người thừa kế trong hàng thứ nhất, tài sản sẽ chuyển đến hàng thừa kế thứ hai, bao gồm ông bà, anh chị em ruột của người đã mất.
- Phân chia tài sản chung của hộ gia đình: Khi một thành viên qua đời, phần tài sản thuộc quyền sở hữu của người đó trong khối tài sản chung sẽ được phân chia cho những người thừa kế hợp pháp. Tài sản này bao gồm phần đóng góp của người đã mất trong tài sản chung, ví dụ như bất động sản, tiền gửi ngân hàng, hoặc tài sản khác thuộc sở hữu của gia đình.
- Thủ tục pháp lý yêu cầu phân chia tài sản: Các thành viên còn lại trong gia đình có quyền yêu cầu tòa án phân chia tài sản nếu không đạt được thỏa thuận phân chia tự nguyện. Trong trường hợp này, tòa án sẽ phân chia tài sản theo pháp luật và dựa trên các bằng chứng liên quan đến quyền sở hữu và quan hệ huyết thống.
- Quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Pháp luật Việt Nam bảo vệ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc, bao gồm con chưa thành niên, cha mẹ già yếu, hoặc người không có khả năng lao động. Dù không có di chúc, quyền lợi của những người thừa kế bắt buộc vẫn phải được bảo đảm khi phân chia tài sản chung.
Như vậy, trong trường hợp không có di chúc, các thành viên trong hộ gia đình hoàn toàn có quyền yêu cầu chia tài sản chung sau khi một người qua đời. Quy trình này bảo đảm rằng tài sản được phân chia công bằng và đúng theo quy định pháp luật hiện hành.
2) Ví dụ minh họa
Giả sử ông A và bà B là vợ chồng, có tài sản chung là một căn nhà. Ông A qua đời mà không để lại di chúc, và gia đình ông A bao gồm bà B và hai con là C và D. Theo quy định pháp luật, căn nhà sẽ được phân chia giữa bà B, C, và D vì họ đều là những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất.
Trong trường hợp này, bà B, C và D có thể tự thỏa thuận về việc chia phần tài sản của ông A trong căn nhà. Nếu không đạt được thỏa thuận, họ có thể yêu cầu tòa án phân chia tài sản theo quy định pháp luật. Tòa án sẽ xác định phần tài sản của ông A và chia đều cho các thành viên thừa kế thuộc hàng thứ nhất, bảo đảm quyền lợi của bà B, C và D.
3) Những vướng mắc thực tế
Việc phân chia tài sản chung của hộ gia đình khi không có di chúc có thể gặp phải một số vướng mắc như sau:
- Tranh chấp về quyền sở hữu tài sản: Trong một số trường hợp, các thành viên gia đình có thể tranh cãi về quyền sở hữu tài sản hoặc phần đóng góp của người đã mất trong tài sản chung. Điều này có thể dẫn đến mâu thuẫn và kéo dài thời gian phân chia tài sản.
- Mâu thuẫn giữa các thành viên thừa kế: Khi không có di chúc, các thành viên trong gia đình có thể có quan điểm khác nhau về cách thức phân chia tài sản. Nếu không đạt được sự đồng thuận, mâu thuẫn này có thể phải đưa ra tòa án để giải quyết.
- Khó khăn trong việc xác định giá trị tài sản: Đối với những tài sản có giá trị lớn hoặc không thể chia vật lý (như nhà đất), việc xác định giá trị tài sản và phân chia công bằng có thể gặp khó khăn. Gia đình cần phải thuê chuyên gia định giá hoặc tìm kiếm phương án phân chia khác như bán tài sản và chia tiền.
- Thủ tục pháp lý phức tạp: Quy trình phân chia tài sản qua tòa án khi không có di chúc có thể phức tạp và tốn kém, đặc biệt khi có nhiều thành viên thừa kế hoặc khi tài sản phân chia thuộc sở hữu chung của hộ gia đình.
4) Những lưu ý cần thiết
- Thỏa thuận phân chia tài sản tự nguyện nếu có thể: Trước khi đưa vụ việc ra tòa, các thành viên trong gia đình nên cố gắng thỏa thuận và phân chia tài sản một cách tự nguyện để tiết kiệm thời gian và chi phí.
- Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ pháp lý: Các thành viên cần chuẩn bị đầy đủ giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản và các giấy tờ nhân thân để hỗ trợ cho quá trình phân chia tài sản qua tòa án. Các giấy tờ này bao gồm giấy khai sinh, giấy chứng tử, giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản, và các giấy tờ khác có liên quan.
- Đảm bảo quyền lợi cho người thừa kế bắt buộc: Khi phân chia tài sản không có di chúc, cần bảo đảm quyền lợi cho những người thuộc diện thừa kế bắt buộc để tránh tranh chấp và bảo đảm tính pháp lý của việc phân chia.
- Tìm kiếm sự tư vấn từ luật sư: Để hiểu rõ quyền lợi và quy trình pháp lý, các thành viên trong gia đình nên tham khảo ý kiến của luật sư chuyên về thừa kế. Điều này giúp họ bảo đảm quyền lợi của mình và thực hiện đúng các quy định pháp luật.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc phân chia tài sản chung của hộ gia đình khi không có di chúc bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 651 đến Điều 662), quy định chi tiết về quyền thừa kế theo pháp luật, quyền lợi của người thừa kế bắt buộc, và các quy định về quyền yêu cầu chia tài sản không có di chúc.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn về thủ tục công chứng, chứng thực văn bản phân chia di sản thừa kế, và các thủ tục pháp lý liên quan.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định về quyền lợi của các thành viên trong hộ gia đình và nguyên tắc phân chia tài sản chung.
Để biết thêm chi tiết về các quy định pháp lý và thủ tục phân chia tài sản chung của hộ gia đình khi không có di chúc, bạn có thể tham khảo Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Khi không có di chúc, các thành viên trong hộ gia đình hoàn toàn có quyền yêu cầu chia tài sản chung sau khi một người qua đời. Luật PVL Group khuyến nghị các gia đình chuẩn bị đầy đủ giấy tờ pháp lý và thỏa thuận phân chia nếu có thể để bảo đảm quá trình phân chia diễn ra đúng quy định pháp luật và bảo vệ quyền lợi cho tất cả các bên liên quan.
