Thành viên hộ gia đình có thể tự quyết định phân chia tài sản chung sau khi một người qua đời không? Bài viết giải thích điều kiện và quy định pháp lý khi phân chia tài sản chung.
1) Thành viên hộ gia đình có thể tự quyết định phân chia tài sản chung sau khi một người qua đời không?
Thành viên hộ gia đình có thể tự quyết định phân chia tài sản chung sau khi một người qua đời không? Khi một thành viên trong hộ gia đình qua đời, các thành viên khác không thể tự quyết định việc phân chia tài sản chung nếu không có sự đồng thuận của tất cả các bên liên quan. Việc tự ý phân chia tài sản mà không có sự đồng ý của các thành viên khác hoặc không tuân theo quy định của pháp luật có thể dẫn đến tranh chấp và làm mất đi quyền lợi của những người thừa kế hợp pháp.
Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, khi một người qua đời, phần tài sản của họ trong khối tài sản chung sẽ trở thành di sản thừa kế. Phần tài sản này sẽ được chia theo một trong hai trường hợp sau:
- Phân chia theo di chúc: Nếu người qua đời đã để lại di chúc hợp pháp, tài sản sẽ được phân chia theo nội dung của di chúc. Các thành viên cần tuân thủ di chúc để đảm bảo quyền lợi của những người thừa kế đã được xác định.
- Phân chia theo pháp luật: Nếu không có di chúc, tài sản sẽ được chia theo quy định của pháp luật. Theo đó, những người thừa kế hợp pháp sẽ thuộc hàng thừa kế thứ nhất (bao gồm vợ/chồng còn sống, con cái, cha mẹ của người qua đời) và có quyền nhận phần tài sản tương ứng.
Trong trường hợp không đạt được sự đồng thuận, các thành viên có thể yêu cầu tòa án can thiệp để phân chia tài sản chung một cách công bằng. Điều này bảo đảm rằng tất cả các thành viên đều được bảo vệ quyền lợi theo quy định của pháp luật và tránh xảy ra xung đột không cần thiết.
2) Ví dụ minh họa
Ông D và bà H sở hữu chung một căn nhà, là tài sản chung trong gia đình, cùng với các con A, B, và C. Khi bà H qua đời mà không để lại di chúc, phần tài sản của bà trong căn nhà sẽ trở thành di sản thừa kế. Các con và ông D đều là những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất, do đó có quyền nhận phần tài sản của bà H.
Trong trường hợp này, các thành viên trong gia đình cần thống nhất về cách phân chia phần tài sản thừa kế của bà H. Nếu không đạt được thỏa thuận, các thành viên có quyền yêu cầu tòa án phân chia tài sản chung để bảo đảm quyền lợi của tất cả mọi người. Nếu một thành viên tự ý phân chia tài sản mà không có sự đồng ý của các thành viên khác, điều này có thể dẫn đến tranh chấp và không được công nhận về mặt pháp lý.
3) Những vướng mắc thực tế
Việc phân chia tài sản chung sau khi một người qua đời thường gặp phải một số vướng mắc thực tế như:
- Không đạt được sự đồng thuận giữa các thành viên thừa kế: Khi có nhiều người thừa kế và không có di chúc, việc phân chia tài sản thường gặp khó khăn nếu các thành viên không thể đạt được sự đồng thuận về cách thức và tỷ lệ phân chia.
- Mâu thuẫn về quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Một số người thừa kế thuộc diện bắt buộc (như con chưa thành niên, người không có khả năng lao động) có thể yêu cầu chia lại tài sản nếu thấy quyền lợi của mình không được bảo đảm. Điều này có thể gây thêm tranh chấp giữa các thành viên trong gia đình.
- Khó khăn trong việc xác định phần sở hữu của người đã mất trong tài sản chung: Trong nhiều trường hợp, tài sản chung của hộ gia đình không có giấy tờ xác nhận tỷ lệ sở hữu cụ thể của từng người. Điều này đòi hỏi các bên phải chứng minh quyền sở hữu, hoặc cần đến sự can thiệp của cơ quan pháp lý.
- Chi phí và thời gian giải quyết tại tòa án: Trong trường hợp cần yêu cầu tòa án can thiệp để phân chia tài sản chung, quá trình này thường mất nhiều thời gian và chi phí, gây ra áp lực tài chính cho các thành viên gia đình.
4) Những lưu ý cần thiết
- Thỏa thuận phân chia tài sản một cách hòa giải: Để tránh mất thời gian và chi phí pháp lý, các thành viên trong gia đình nên cố gắng thỏa thuận và thống nhất cách phân chia tài sản một cách tự nguyện, nếu có thể.
- Lập di chúc để tránh tranh chấp: Người sở hữu tài sản nên lập di chúc hợp pháp để đảm bảo quyền lợi cho các thành viên trong gia đình và tránh được các mâu thuẫn có thể xảy ra sau khi họ qua đời.
- Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ và bằng chứng pháp lý: Các thành viên cần chuẩn bị các giấy tờ pháp lý cần thiết, như giấy chứng tử của người qua đời, giấy tờ nhân thân, và giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản, để hỗ trợ quá trình phân chia tài sản.
- Tham khảo ý kiến luật sư: Để bảo vệ quyền lợi và hiểu rõ hơn về quy trình phân chia tài sản, các thành viên nên tham khảo ý kiến luật sư chuyên về thừa kế và phân chia tài sản. Luật sư có thể hỗ trợ trong việc chuẩn bị hồ sơ và thủ tục pháp lý liên quan, giúp quá trình phân chia diễn ra thuận lợi và đúng quy định.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc phân chia tài sản chung của hộ gia đình sau khi một người qua đời bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 609 đến Điều 662), quy định chi tiết về quyền thừa kế, quyền lợi của người thừa kế bắt buộc, và các quy định về phân chia tài sản chung khi không có di chúc.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn về thủ tục công chứng, chứng thực văn bản phân chia di sản thừa kế và các quy định pháp lý liên quan.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định về tài sản chung của vợ chồng và quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình liên quan đến tài sản chung và các quyền thừa kế khi có thành viên qua đời.
Để biết thêm chi tiết về các quy định pháp lý và thủ tục phân chia tài sản chung của hộ gia đình, bạn có thể tham khảo Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Việc tự quyết định phân chia tài sản chung của hộ gia đình sau khi một người qua đời cần tuân theo các quy định pháp luật để bảo đảm quyền lợi hợp pháp của tất cả các thành viên. Luật PVL Group khuyến nghị các gia đình nên chuẩn bị các giấy tờ pháp lý và tham khảo tư vấn từ luật sư để bảo vệ quyền lợi và tránh các tranh chấp không cần thiết.
