Thành viên hộ gia đình có quyền yêu cầu tòa án chia tài sản chung sau khi người kia qua đời không? Bài viết giải đáp quy định pháp lý và điều kiện yêu cầu chia tài sản thừa kế qua tòa.
1) Thành viên hộ gia đình có quyền yêu cầu tòa án chia tài sản chung sau khi người kia qua đời không?
Thành viên hộ gia đình có quyền yêu cầu tòa án chia tài sản chung sau khi người kia qua đời không? Sau khi một thành viên trong hộ gia đình qua đời, tài sản mà người đó sở hữu sẽ được xem xét để xác định tỷ lệ sở hữu trong khối tài sản chung của gia đình và trở thành di sản thừa kế hợp pháp. Theo quy định pháp luật thừa kế tại Việt Nam, các thành viên trong gia đình có quyền yêu cầu tòa án can thiệp để phân chia tài sản trong trường hợp không thể tự thỏa thuận hoặc khi có tranh chấp phát sinh.
Cụ thể, thành viên hộ gia đình có thể yêu cầu tòa án chia tài sản chung của người đã qua đời trong các trường hợp như sau:
- Không đạt được sự đồng thuận trong gia đình: Nếu các thành viên không thể thống nhất về cách phân chia tài sản của người đã mất, họ có quyền yêu cầu tòa án can thiệp. Tòa án sẽ xác định tỷ lệ sở hữu của từng thành viên và phân chia theo quy định pháp luật nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho tất cả các bên.
- Có tranh chấp về tính hợp pháp của di chúc hoặc tỷ lệ phân chia tài sản: Trong trường hợp có di chúc nhưng một trong các thành viên cho rằng di chúc không hợp pháp hoặc có điều kiện không rõ ràng, thành viên này có quyền yêu cầu tòa án phân chia tài sản theo quy định pháp luật để tránh những tranh chấp kéo dài.
- Có yêu cầu bảo vệ quyền lợi cho người thừa kế bắt buộc: Khi có người thừa kế bắt buộc (ví dụ như con chưa thành niên, người không có khả năng lao động) nhưng các thành viên khác không đảm bảo quyền lợi của họ, người thừa kế hoặc đại diện của họ có quyền yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp bằng cách chia tài sản theo pháp luật.
- Có tranh chấp về việc xác định tài sản riêng và tài sản chung: Khi không thể xác định rạch ròi phần tài sản của người đã mất là tài sản riêng hay tài sản chung của gia đình, tòa án có quyền xác minh và giải quyết phân chia tài sản theo các căn cứ pháp lý.
- Yêu cầu chia tài sản bằng hiện vật hoặc giá trị: Nếu các thành viên không đồng thuận về phương thức phân chia (chia bằng hiện vật hay chia bằng giá trị tài sản), họ có quyền yêu cầu tòa án phân xử để bảo đảm tính công bằng.
Như vậy, khi có tranh chấp về tài sản hoặc khi các thành viên không thể tự thỏa thuận, quyền yêu cầu tòa án chia tài sản chung là một quyền pháp lý mà các thành viên hộ gia đình có thể sử dụng để đảm bảo quyền lợi thừa kế hợp pháp của mình.
2) Ví dụ minh họa
Gia đình ông L có các thành viên gồm vợ là bà K và ba con là P, Q, và R. Khi ông L qua đời, ông để lại một căn nhà mà ông và bà K đã cùng sở hữu chung. Trong di chúc của ông L, ông chỉ định để lại một phần tài sản cho bà K và một phần còn lại cho các con. Tuy nhiên, bà K muốn giữ lại toàn bộ căn nhà vì cho rằng phần của bà trong tài sản chung lớn hơn so với tỷ lệ mà ông L để lại.
Do không thể đạt được sự đồng thuận, các con của ông L đã yêu cầu tòa án phân chia tài sản. Tòa án xác minh tỷ lệ sở hữu của ông L và bà K trong căn nhà, sau đó xác định phần di sản thừa kế hợp pháp của ông L và phân chia theo di chúc. Việc này đảm bảo rằng các con và bà K đều nhận được phần tài sản hợp pháp của mình mà không cần tiếp tục tranh chấp.
3) Những vướng mắc thực tế
Việc yêu cầu tòa án chia tài sản chung của hộ gia đình sau khi một người qua đời có thể gặp phải một số vướng mắc thực tế như sau:
- Tranh chấp về quyền sở hữu tài sản: Trong nhiều trường hợp, các thành viên không thể đồng thuận về quyền sở hữu của người đã mất đối với tài sản chung, dẫn đến các tranh cãi phức tạp và kéo dài. Đặc biệt, với tài sản có giá trị cao như nhà đất, quá trình giải quyết có thể phức tạp và mất nhiều thời gian.
- Khó khăn trong việc chứng minh tỷ lệ đóng góp: Nếu một thành viên cho rằng mình có đóng góp nhiều hơn vào tài sản chung nhưng không có giấy tờ pháp lý chứng minh, có thể khó khăn để yêu cầu phân chia theo ý muốn. Tòa án sẽ phải xem xét kỹ lưỡng và yêu cầu thêm bằng chứng nếu có tranh chấp về tỷ lệ đóng góp.
- Thủ tục pháp lý phức tạp và kéo dài: Quy trình đưa tranh chấp ra tòa đòi hỏi nhiều thủ tục pháp lý như nộp đơn khởi kiện, chuẩn bị hồ sơ chứng minh tài sản và quyền sở hữu, tham gia các buổi hòa giải, và nhiều phiên tòa. Điều này có thể gây mất thời gian và chi phí đáng kể cho các bên liên quan.
- Bảo vệ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Nếu có người thừa kế thuộc diện bắt buộc, họ phải được bảo vệ quyền lợi theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, không phải lúc nào các thành viên trong gia đình cũng tuân thủ đúng quy định này, dẫn đến các tranh chấp pháp lý phức tạp và kéo dài.
4) Những lưu ý cần thiết
- Lập thỏa thuận phân chia tài sản bằng văn bản: Nếu có thể đạt được sự đồng thuận trong gia đình, các thành viên nên lập văn bản thỏa thuận phân chia tài sản chung có công chứng hoặc chứng thực để đảm bảo tính hợp pháp và tránh tranh chấp về sau.
- Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ pháp lý: Các thành viên trong gia đình cần chuẩn bị các giấy tờ như giấy chứng tử, giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản của người đã mất, và giấy tờ nhân thân của những người thừa kế để thuận lợi trong quá trình yêu cầu chia tài sản tại tòa.
- Bảo vệ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Các thành viên gia đình cần đảm bảo quyền lợi của người thừa kế bắt buộc theo quy định pháp luật, nhằm tránh tranh chấp và đảm bảo tính hợp pháp.
- Tham khảo ý kiến tư vấn pháp lý: Để tránh các tranh chấp pháp lý phức tạp và mất quyền lợi, các thành viên nên tham khảo ý kiến từ luật sư chuyên môn về thừa kế, đảm bảo các thủ tục được thực hiện đúng quy định pháp luật.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc yêu cầu tòa án chia tài sản chung của hộ gia đình sau khi một người qua đời bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 609 đến Điều 662), quy định về quyền thừa kế theo pháp luật và theo di chúc, quyền lợi của người thừa kế bắt buộc, và quyền yêu cầu chia tài sản khi có tranh chấp.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn về thủ tục công chứng và chứng thực văn bản phân chia di sản thừa kế.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định về quyền sở hữu tài sản chung của vợ chồng và quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình liên quan đến tài sản chung.
Để biết thêm chi tiết về các quy định pháp lý và thủ tục yêu cầu tòa án phân chia tài sản chung sau khi một thành viên qua đời, bạn có thể tham khảo Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Thành viên hộ gia đình có quyền yêu cầu tòa án chia tài sản chung sau khi một thành viên qua đời trong các trường hợp không đạt được sự đồng thuận hoặc có tranh chấp về quyền sở hữu. Luật PVL Group khuyến nghị các gia đình nên tham khảo ý kiến pháp lý để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của tất cả các bên.
