Tài sản thừa kế có thể được chia cho người không có quyền thừa kế không? Bài viết chi tiết các quy định pháp lý, ví dụ, các vướng mắc thực tế, lưu ý và căn cứ pháp lý.
1) Tài sản thừa kế có thể được chia cho người không có quyền thừa kế không?
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, tài sản thừa kế có thể được chia cho người không có quyền thừa kế nếu người để lại di sản thể hiện ý muốn này trong di chúc hợp pháp. Bộ luật Dân sự 2015 cho phép cá nhân tự do quyết định việc phân chia tài sản của mình qua di chúc và cho phép chỉ định người hưởng thừa kế ngay cả khi người đó không thuộc hàng thừa kế hoặc không có quyền thừa kế hợp pháp.
1.1 Quy định về quyền chỉ định người không có quyền thừa kế trong di chúc
Người lập di chúc có quyền tự do quyết định về tài sản của mình, bao gồm quyền chỉ định người thừa kế, miễn là di chúc được lập hợp pháp và tự nguyện. Di chúc hợp pháp phải đảm bảo các yếu tố sau:
- Tự nguyện: Di chúc phải được lập một cách tự nguyện, không có sự ép buộc hay lừa dối.
- Đầy đủ năng lực hành vi dân sự: Người lập di chúc phải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập di chúc.
- Công chứng hoặc chứng thực (nếu cần): Di chúc bằng văn bản có thể công chứng hoặc chứng thực để đảm bảo tính pháp lý.
Người để lại di sản có thể chỉ định bất kỳ ai là người thừa kế, bao gồm bạn bè, người ngoài gia đình, hoặc tổ chức từ thiện, ngay cả khi những người này không có quyền thừa kế theo pháp luật. Tuy nhiên, trong trường hợp người để lại di sản không để lại di chúc hoặc di chúc không hợp lệ, tài sản sẽ được chia theo pháp luật cho những người thuộc hàng thừa kế hợp pháp.
1.2 Những trường hợp đặc biệt không thể bị loại bỏ quyền thừa kế
Mặc dù người để lại di sản có thể chỉ định người ngoài hưởng thừa kế, nhưng pháp luật vẫn bảo vệ quyền lợi của một số người thừa kế đặc biệt như:
- Con chưa thành niên: Nếu người để lại di sản có con dưới 18 tuổi, phần tài sản của họ không thể bị loại bỏ trong di chúc.
- Người phụ thuộc không có khả năng lao động: Người phụ thuộc bao gồm vợ/chồng hoặc cha mẹ không có khả năng lao động của người để lại di sản.
Những đối tượng này sẽ nhận được phần tài sản theo quy định của pháp luật, dù trong di chúc không đề cập đến họ.
2) Ví dụ minh họa
Ông B là một người cao tuổi, trước khi qua đời ông B không có con cái, chỉ có một em gái là C. Tuy nhiên, ông B muốn để lại toàn bộ tài sản của mình cho bạn thân lâu năm là D, người đã chăm sóc ông trong những năm cuối đời. Do vậy, ông B lập di chúc và chỉ định D là người thừa kế duy nhất, không để lại tài sản nào cho C.
Theo quy định pháp luật, di chúc của ông B được coi là hợp pháp nếu đáp ứng các điều kiện về tính tự nguyện và có công chứng. Khi ông B qua đời, toàn bộ tài sản sẽ được chuyển cho D dù D không thuộc hàng thừa kế theo pháp luật. Nếu ông B không lập di chúc, tài sản của ông sẽ được chia cho C theo hàng thừa kế thứ nhất.
3) Những vướng mắc thực tế
Việc chỉ định người không có quyền thừa kế trong di chúc có thể gây ra một số vấn đề thực tế, bao gồm:
- Tranh chấp từ người thân: Những người thuộc hàng thừa kế có thể không đồng ý với quyết định trong di chúc, dẫn đến tranh chấp về tính hợp pháp của di chúc. Họ có thể khiếu nại lên tòa án, yêu cầu tòa án xem xét lại tính hợp pháp của di chúc, nhất là khi họ cho rằng có sự ép buộc hoặc lừa dối.
- Khó khăn trong việc xác minh tính hợp pháp của di chúc: Trong nhiều trường hợp, người thừa kế có thể cho rằng di chúc không hợp lệ, đặc biệt khi người lập di chúc không còn đầy đủ năng lực hành vi dân sự vào thời điểm lập di chúc. Điều này dễ dẫn đến việc tranh cãi tại tòa án và kéo dài thời gian giải quyết.
- Mâu thuẫn về giá trị tài sản được chia: Nếu di chúc chỉ định người không thuộc hàng thừa kế nhận phần tài sản lớn, người thừa kế hợp pháp có thể không đồng ý và yêu cầu tòa án xem xét lại phần tài sản đó, đặc biệt là khi tài sản có giá trị lớn.
- Bảo vệ quyền lợi của người thừa kế đặc biệt: Nếu di chúc không dành phần tài sản nào cho con chưa thành niên hoặc người phụ thuộc, pháp luật sẽ yêu cầu bảo đảm quyền lợi của họ và di chúc có thể bị điều chỉnh để bảo vệ quyền lợi của những người này.
4) Những lưu ý cần thiết
- Lập di chúc công chứng: Để tránh các tranh chấp có thể phát sinh, người lập di chúc nên thực hiện việc công chứng di chúc. Điều này giúp đảm bảo tính pháp lý của di chúc và ngăn chặn việc khiếu nại về tính hợp pháp của di chúc sau này.
- Nêu rõ lý do trong di chúc: Khi chỉ định người không thuộc hàng thừa kế, người lập di chúc nên nêu rõ lý do trong di chúc. Điều này giúp các bên thừa kế hiểu rõ ý nguyện của người để lại di sản và tránh những mâu thuẫn không đáng có.
- Tuân thủ quyền lợi của các đối tượng đặc biệt: Người lập di chúc nên tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi cho con chưa thành niên và người phụ thuộc không có khả năng lao động, tránh vi phạm quy định và rủi ro pháp lý cho người thừa kế được chỉ định.
- Tham khảo ý kiến từ luật sư: Khi lập di chúc, đặc biệt khi chỉ định người không thuộc hàng thừa kế, người lập di chúc nên tham khảo ý kiến của luật sư để đảm bảo rằng di chúc được lập đúng quy định pháp luật và tránh các rủi ro không đáng có.
5) Căn cứ pháp lý
Việc chỉ định người không thuộc hàng thừa kế hưởng di sản thừa kế được quy định trong Bộ luật Dân sự 2015 như sau:
- Điều 609 quy định về quyền để lại di sản và quyền thừa kế của cá nhân.
- Điều 626 quy định quyền của người lập di chúc trong việc chỉ định người thừa kế, trong đó bao gồm quyền chỉ định người ngoài hàng thừa kế.
- Điều 644 quy định quyền thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc cho những người đặc biệt như con chưa thành niên, người phụ thuộc không có khả năng lao động.
- Điều 643 quy định về điều kiện tính hợp pháp của di chúc và các trường hợp di chúc bị coi là không hợp pháp.
Các quy định này bảo đảm quyền tự do quyết định của người lập di chúc đối với tài sản của mình và đồng thời bảo vệ quyền lợi của những người thừa kế đặc biệt. Người lập di chúc có thể tham khảo các quy định trên để lập di chúc một cách hợp pháp, đúng ý nguyện.
Bài viết đã giải đáp câu hỏi “Tài sản thừa kế có thể được chia cho người không có quyền thừa kế không?” và cung cấp hướng dẫn cụ thể để đảm bảo quyền lợi của người thừa kế được chỉ định trong di chúc. Nếu bạn cần thêm tư vấn về các quy định pháp lý liên quan đến thừa kế và di chúc, bạn có thể tham khảo dịch vụ tư vấn của Luật PVL Group.
Liên kết nội bộ: Chuyên mục thừa kế
Liên kết ngoài: Báo Pháp Luật
