Quy định về thời hiệu khởi kiện trong các tranh chấp thừa kế là gì?

1) Quy định về thời hiệu khởi kiện trong các tranh chấp thừa kế là gì?

Thời hiệu khởi kiện trong các tranh chấp thừa kế là khoảng thời gian mà người thừa kế hoặc những người có quyền và lợi ích liên quan đến di sản có thể yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp về tài sản thừa kế. Thời hiệu này rất quan trọng vì nếu hết thời hiệu mà không có yêu cầu khởi kiện, quyền yêu cầu giải quyết tranh chấp có thể không được Tòa án chấp nhận. Việc hiểu rõ quy định về thời hiệu giúp người thừa kế và các bên liên quan bảo vệ quyền lợi của mình trong quá trình phân chia di sản, tránh tình trạng mất quyền khởi kiện do quá thời hạn.

Theo quy định tại Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu khởi kiện trong các tranh chấp thừa kế được chia thành hai loại tùy thuộc vào loại tài sản:

1. Đối với bất động sản (bao gồm đất đai, nhà cửa và các tài sản gắn liền với đất): Thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế là 30 năm kể từ thời điểm mở thừa kế, tức là từ ngày người để lại di sản qua đời. Trong vòng 30 năm, các bên có quyền lợi liên quan đến di sản bất động sản có thể yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp, dù có xảy ra mâu thuẫn giữa các người thừa kế.
2. Đối với động sản (bao gồm tài sản di động như tiền mặt, xe cộ, đồ trang sức và các tài sản khác): Thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế. Điều này có nghĩa là, trong vòng 10 năm kể từ ngày người để lại di sản qua đời, các bên liên quan có thể yêu cầu Tòa án phân chia hoặc giải quyết tranh chấp đối với tài sản động sản của người đã khuất.

Thời hiệu này bắt đầu tính từ thời điểm mở thừa kế, tức là thời điểm mà người để lại di sản qua đời, và áp dụng cho tất cả các tranh chấp liên quan đến quyền lợi thừa kế. Nếu hết thời hiệu mà không có ai yêu cầu khởi kiện, quyền yêu cầu sẽ hết hiệu lực và di sản sẽ không còn được pháp luật bảo vệ cho quyền lợi của người thừa kế theo diện phân chia tài sản.

Một số trường hợp đặc biệt có thể kéo dài thời hiệu khởi kiện: Trong một số tình huống nhất định, thời hiệu khởi kiện có thể được kéo dài hoặc gia hạn khi có bằng chứng rõ ràng cho thấy người thừa kế bị cản trở không thể thực hiện quyền khởi kiện. Điều này có thể xảy ra trong trường hợp người thừa kế bị cản trở về mặt tinh thần hoặc thể chất, hoặc do các yếu tố khách quan như thiên tai, chiến tranh, hoặc các điều kiện đặc biệt khác. Tòa án sẽ xem xét các bằng chứng và quyết định có chấp nhận yêu cầu gia hạn thời hiệu khởi kiện hay không.

Việc xác định đúng thời hiệu khởi kiện trong các tranh chấp thừa kế là rất quan trọng để đảm bảo quyền lợi của người thừa kế, tránh mất quyền khởi kiện do không hiểu rõ về thời gian quy định pháp luật. Đặc biệt, khi xảy ra tranh chấp phức tạp về di sản, người thừa kế cần tham khảo ý kiến của chuyên gia pháp lý để có được hướng giải quyết tốt nhất và đúng pháp luật.

2) Ví dụ minh họa về thời hiệu khởi kiện trong các tranh chấp thừa kế

Ví dụ: Ông N qua đời vào năm 2010, để lại một số tài sản gồm một căn nhà và một mảnh đất (bất động sản), cùng với một chiếc ô tô và một khoản tiền tiết kiệm trong ngân hàng (động sản). Ông N có ba người con là anh X, chị Y và em Z. Tuy nhiên, ông N không để lại di chúc và các con của ông không thực hiện thủ tục chia tài sản ngay sau khi ông qua đời.

Đến năm 2025, chị Y muốn yêu cầu chia tài sản nhưng gặp phải sự phản đối từ anh X và em Z. Chị Y quyết định khởi kiện để yêu cầu Tòa án chia di sản của ông N. Trong trường hợp này:

• Đối với tài sản bất động sản (căn nhà và mảnh đất), thời hiệu khởi kiện là 30 năm từ năm 2010, tức là đến năm 2040. Do đó, chị Y vẫn có quyền yêu cầu Tòa án phân chia di sản cho bất động sản mà ông N để lại.
• Đối với tài sản động sản (chiếc ô tô và khoản tiền tiết kiệm), thời hiệu khởi kiện là 10 năm từ năm 2010, tức là đến năm 2020. Như vậy, yêu cầu khởi kiện của chị Y về phần tài sản động sản đã hết thời hiệu vào năm 2020 và không còn được Tòa án chấp nhận.

Ví dụ này minh họa rõ ràng sự khác biệt về thời hiệu khởi kiện đối với bất động sản và động sản trong các tranh chấp thừa kế. Người thừa kế cần lưu ý rằng, mặc dù bất động sản có thời hiệu dài hơn, nhưng đối với các tài sản động sản, quyền yêu cầu phân chia cần được thực hiện kịp thời để đảm bảo không mất quyền lợi.

3) Những vướng mắc thực tế trong quá trình xác định thời hiệu khởi kiện tranh chấp thừa kế

Trong quá trình thực hiện quyền khởi kiện về tranh chấp thừa kế, có nhiều vướng mắc thực tế mà người thừa kế và các bên liên quan thường gặp phải, bao gồm:

• Khó khăn trong việc xác định tài sản và loại tài sản: Việc phân loại tài sản thành bất động sản và động sản đôi khi không rõ ràng, đặc biệt là khi di sản thừa kế bao gồm các tài sản phức tạp như quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất hoặc các tài sản chung. Điều này có thể làm phức tạp quá trình xác định thời hiệu khởi kiện.
• Thiếu kiến thức pháp luật về thời hiệu khởi kiện: Nhiều người thừa kế không nắm rõ quy định pháp luật về thời hiệu khởi kiện, dẫn đến việc chậm trễ hoặc bỏ qua quyền yêu cầu của mình. Điều này thường gặp ở những người lớn tuổi hoặc ở các khu vực nông thôn, nơi kiến thức pháp luật còn hạn chế.
• Tranh chấp nội bộ trong gia đình: Mâu thuẫn giữa các thành viên trong gia đình về quyền lợi thừa kế thường dẫn đến tình trạng tranh chấp kéo dài, và một số người thừa kế có thể không thực hiện quyền khởi kiện trong thời hiệu. Khi đó, thời hiệu khởi kiện có thể đã hết trước khi các bên đạt được thỏa thuận hoặc quyết định khởi kiện.
• Khó khăn trong việc thu thập bằng chứng: Để chứng minh quyền lợi và yêu cầu chia di sản, người thừa kế cần cung cấp các bằng chứng như giấy tờ tài sản, hợp đồng hoặc các thỏa thuận liên quan. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, các tài liệu này không còn hoặc đã bị thất lạc, dẫn đến khó khăn trong việc khởi kiện và xác định quyền lợi của các bên.