Quy định pháp luật về việc thừa kế tài sản chung hộ gia đình khi có tranh chấp là gì? Bài viết phân tích chi tiết các quy định, các bước giải quyết khi xảy ra mâu thuẫn thừa kế.
1) Quy định pháp luật về việc thừa kế tài sản chung hộ gia đình khi có tranh chấp là gì?
Quy định pháp luật về việc thừa kế tài sản chung hộ gia đình khi có tranh chấp là gì? Thừa kế tài sản chung trong hộ gia đình thường diễn ra phức tạp khi có mâu thuẫn giữa các thành viên, đặc biệt khi không có di chúc rõ ràng hoặc khi di chúc không được tất cả các bên chấp nhận. Khi có tranh chấp về tài sản thừa kế trong gia đình, pháp luật Việt Nam quy định các bước giải quyết cụ thể để đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho từng bên, đồng thời giảm thiểu xung đột và bất hòa.
Trường hợp xảy ra tranh chấp tài sản thừa kế trong gia đình, các thành viên cần giải quyết thông qua các bước sau:
- Thương lượng và hòa giải nội bộ: Pháp luật khuyến khích các thành viên trong gia đình giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng hoặc hòa giải nội bộ để đạt được sự đồng thuận. Phương pháp này giúp giảm thiểu chi phí, thời gian và xung đột.
- Yêu cầu phân chia tài sản theo pháp luật: Nếu không đạt được sự đồng thuận, các bên có thể yêu cầu tòa án phân chia tài sản theo pháp luật. Khi đó, tài sản thừa kế sẽ được chia cho những người thuộc hàng thừa kế đầu tiên. Trong trường hợp có di chúc, tòa án sẽ xem xét tính hợp pháp của di chúc và phân chia tài sản theo nội dung di chúc, đảm bảo quyền lợi của người thừa kế bắt buộc (như con chưa thành niên hoặc người không có khả năng lao động).
- Phân chia tài sản bằng hiện vật hoặc bằng giá trị: Tài sản thừa kế có thể được chia theo hai hình thức: chia bằng hiện vật (tức là chia phần tài sản cụ thể cho từng người) hoặc chia bằng giá trị tài sản (định giá tài sản và chia đều phần giá trị cho các bên). Việc này sẽ do tòa án quyết định căn cứ vào đặc điểm của tài sản và nguyện vọng của các bên.
- Định giá tài sản và bồi thường chênh lệch nếu cần: Khi không thể chia tài sản một cách đồng đều, tòa án sẽ yêu cầu các bên đồng ý định giá tài sản và bồi thường chênh lệch cho người thừa kế nhận phần nhỏ hơn. Định giá được thực hiện bởi các chuyên gia hoặc tổ chức định giá tài sản để đảm bảo tính chính xác.
- Quy định về người thừa kế bắt buộc: Nếu có người thừa kế bắt buộc trong gia đình, tòa án sẽ bảo vệ quyền lợi của họ và đảm bảo rằng họ nhận được phần tài sản xứng đáng theo quy định pháp luật.
Những quy định trên nhằm bảo đảm quyền lợi công bằng, minh bạch cho tất cả các bên liên quan và tránh những tranh chấp kéo dài ảnh hưởng đến mối quan hệ gia đình.
2) Ví dụ minh họa
Gia đình ông N sở hữu chung một căn nhà với các thành viên gồm vợ ông là bà M và hai con C, D. Khi ông N qua đời, ông để lại di chúc nhưng không nêu rõ tỷ lệ phân chia tài sản cho từng thành viên. Điều này dẫn đến mâu thuẫn vì bà M và hai con đều có yêu cầu khác nhau về tỷ lệ thừa kế.
Bà M mong muốn giữ lại toàn bộ căn nhà, còn C và D yêu cầu chia tài sản theo pháp luật để mỗi người nhận được phần công bằng. Khi không thể thương lượng, bà M đã yêu cầu tòa án phân xử. Sau khi xem xét, tòa án đã phân chia tài sản căn nhà thành các phần bằng nhau cho ba người, nhưng do bà M muốn sở hữu căn nhà, bà đã bồi thường giá trị tài sản cho C và D. Quyết định này đảm bảo bà M được giữ lại căn nhà và các con vẫn nhận được giá trị tương ứng, giảm thiểu mâu thuẫn.
3) Những vướng mắc thực tế
Quá trình thừa kế tài sản chung của hộ gia đình khi có tranh chấp thường gặp một số vướng mắc thực tế như:
- Không thể đạt được sự đồng thuận về tỷ lệ phân chia: Trong nhiều trường hợp, các thành viên không thể đạt được sự đồng thuận về tỷ lệ phân chia tài sản, đặc biệt khi có người cảm thấy mình đóng góp nhiều hơn và muốn nhận phần tài sản lớn hơn.
- Tranh chấp về tính hợp pháp của di chúc: Nếu di chúc của người đã qua đời có điểm bất hợp lý hoặc bị một trong những người thừa kế phản đối, có thể phát sinh tranh chấp về tính hợp pháp của di chúc. Điều này đòi hỏi tòa án phải xác minh và phân tích kỹ lưỡng để đưa ra quyết định.
- Khó khăn trong việc định giá tài sản: Việc định giá tài sản để phân chia trong gia đình đôi khi gặp khó khăn, nhất là với những tài sản có giá trị cao như nhà đất, cần đến sự hỗ trợ từ các tổ chức định giá chuyên nghiệp.
- Thiếu hiểu biết về quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Một số thành viên không nắm rõ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc (như con chưa thành niên hoặc người không có khả năng lao động) dẫn đến việc tranh chấp quyền lợi của họ và các thành viên khác trong gia đình.
4) Những lưu ý cần thiết
- Lập văn bản thỏa thuận phân chia hợp pháp: Nếu các thành viên đạt được thỏa thuận về phân chia tài sản, nên lập văn bản thỏa thuận phân chia tài sản có công chứng để bảo đảm tính hợp pháp và tránh tranh chấp về sau.
- Bảo vệ quyền lợi cho người thừa kế bắt buộc: Cần tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc, tránh trường hợp tranh chấp và mất thời gian giải quyết tại tòa án.
- Tham khảo tư vấn pháp lý: Các thành viên gia đình nên tìm kiếm sự tư vấn từ luật sư chuyên môn về thừa kế để đảm bảo quá trình phân chia tài sản được thực hiện đúng quy định, tránh rủi ro về quyền lợi.
- Chuẩn bị giấy tờ pháp lý đầy đủ: Các thành viên nên chuẩn bị giấy tờ pháp lý như giấy chứng tử của người qua đời, giấy tờ chứng minh nhân thân của những người thừa kế, và các giấy tờ chứng nhận quyền sở hữu tài sản để thuận lợi trong quá trình giải quyết tranh chấp.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc thừa kế tài sản chung hộ gia đình khi có tranh chấp bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 609 đến Điều 662), quy định về quyền thừa kế, các thứ tự hàng thừa kế, và quyền lợi của người thừa kế bắt buộc trong trường hợp không có di chúc hoặc có tranh chấp.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn về thủ tục công chứng và chứng thực văn bản phân chia tài sản thừa kế.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định về tài sản chung của vợ chồng và quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình liên quan đến tài sản chung và quyền thừa kế khi có thành viên qua đời.
Để biết thêm chi tiết về các quy định pháp lý và thủ tục phân chia tài sản chung của hộ gia đình khi có tranh chấp, bạn có thể tham khảo Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Quy định pháp luật về thừa kế tài sản chung hộ gia đình khi có tranh chấp nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tất cả các bên liên quan và giảm thiểu xung đột. Luật PVL Group khuyến nghị các gia đình nên lập văn bản phân chia hợp pháp và tham khảo ý kiến luật sư để đảm bảo quyền lợi cho tất cả các thành viên.
