Quy định pháp luật về việc phân chia tài sản chung vợ chồng có di chúc là gì? Cách thực hiện chia tài sản theo di chúc và các lưu ý quan trọng về quyền thừa kế.
1) Quy định pháp luật về việc phân chia tài sản chung vợ chồng có di chúc là gì?
Quy định pháp luật về việc phân chia tài sản chung vợ chồng có di chúc là gì? Việc phân chia tài sản chung của vợ chồng khi có di chúc sẽ tuân theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Hôn nhân và Gia đình 2014. Theo đó, khi một người lập di chúc, họ có quyền chỉ định người thừa kế, phân chia tài sản riêng và phần tài sản thuộc sở hữu của mình trong khối tài sản chung vợ chồng.
Trong thời kỳ hôn nhân, tài sản chung của vợ chồng bao gồm những tài sản được tạo lập từ lao động, thu nhập và các nguồn lực khác. Nếu một người trong hôn nhân qua đời và để lại di chúc, quá trình phân chia tài sản được thực hiện như sau:
- Xác định tài sản chung và tài sản riêng của người lập di chúc: Tài sản chung của vợ chồng sẽ được chia đôi; một phần thuộc về người còn sống và phần còn lại là phần tài sản của người đã lập di chúc. Phần tài sản riêng và phần của người lập di chúc trong tài sản chung sẽ là di sản được chia theo di chúc.
- Thực hiện theo nội dung của di chúc: Di sản sẽ được phân chia dựa trên các chỉ định trong di chúc. Người lập di chúc có thể tự do quyết định phần tài sản của mình, chia cho ai và theo tỷ lệ như thế nào. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng di chúc chỉ áp dụng với phần tài sản thuộc sở hữu của người lập di chúc.
- Bảo đảm quyền lợi của người thừa kế không phụ thuộc vào di chúc: Theo pháp luật, một số đối tượng như con chưa thành niên, người không có khả năng lao động có quyền nhận thừa kế một phần tài sản dù nội dung di chúc không có đề cập. Quy định này nhằm bảo vệ quyền lợi của những đối tượng cần được bảo vệ.
- Công chứng hoặc chứng thực di chúc: Để đảm bảo tính hợp pháp của di chúc, việc công chứng hoặc chứng thực là cần thiết. Di chúc hợp lệ sẽ giúp các thừa kế tránh được tranh chấp và đảm bảo quá trình phân chia diễn ra suôn sẻ.
Như vậy, việc phân chia tài sản chung vợ chồng có di chúc được thực hiện dựa trên nguyên tắc tôn trọng quyền chỉ định của người lập di chúc, đồng thời bảo đảm quyền lợi của các thừa kế hợp pháp.
2) Ví dụ minh họa
Ông C và bà D có một số tài sản chung bao gồm một căn nhà và một số tiền tiết kiệm. Trước khi qua đời, ông C lập di chúc chỉ định rằng phần tài sản của mình sẽ được chia cho ba người gồm bà D (vợ), con trai và con gái. Theo di chúc, con trai sẽ nhận căn nhà và con gái sẽ nhận toàn bộ số tiền tiết kiệm.
Khi ông C qua đời, quá trình phân chia diễn ra như sau:
- Căn nhà và tiền tiết kiệm được xác định là tài sản chung của vợ chồng. Do đó, bà D sẽ sở hữu một nửa giá trị tài sản này. Phần còn lại là di sản của ông C và sẽ được phân chia theo di chúc.
- Căn nhà được phân chia cho con trai theo chỉ định của ông C trong di chúc. Bà D và con gái sẽ nhận tiền tiết kiệm theo phần còn lại trong di chúc.
Nhờ có di chúc hợp lệ, việc phân chia tài sản chung của ông C và bà D được thực hiện dễ dàng và đúng theo ý nguyện của ông C.
3) Những vướng mắc thực tế
Quá trình phân chia tài sản chung của vợ chồng có di chúc thường gặp một số vướng mắc như sau:
- Di chúc không hợp lệ: Di chúc của người đã mất có thể bị coi là không hợp lệ nếu không đáp ứng đủ điều kiện pháp lý như không có người làm chứng, không công chứng, hoặc người lập di chúc không còn minh mẫn. Khi đó, tài sản sẽ được chia theo pháp luật thay vì theo nội dung di chúc, có thể gây bất đồng và tranh chấp giữa các thừa kế.
- Tranh chấp giữa các thành viên thừa kế: Một số thành viên có thể không đồng ý với việc phân chia tài sản theo di chúc, đặc biệt khi họ cảm thấy quyền lợi của mình không được đảm bảo. Điều này có thể dẫn đến tranh chấp và yêu cầu tòa án can thiệp.
- Quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Nếu di chúc không đảm bảo quyền lợi của con chưa thành niên hoặc người không có khả năng lao động, những người này có thể yêu cầu quyền lợi hợp pháp của mình, ngay cả khi di chúc đã được công chứng.
- Xác định giá trị tài sản: Việc xác định giá trị tài sản chung có thể gặp khó khăn, đặc biệt đối với các tài sản có giá trị lớn hoặc tài sản không có giấy tờ rõ ràng.
4) Những lưu ý cần thiết
- Lập di chúc hợp pháp: Người lập di chúc nên thực hiện công chứng hoặc chứng thực di chúc để đảm bảo tính hợp pháp, tránh tình trạng di chúc bị vô hiệu. Điều này sẽ giúp đảm bảo quyền lợi cho các thừa kế và tránh tranh chấp sau khi người lập di chúc qua đời.
- Chia tài sản chung rõ ràng trước khi lập di chúc: Vợ chồng nên thỏa thuận và phân định rõ tài sản chung và tài sản riêng trước khi lập di chúc để đảm bảo rằng phần di sản được chia theo ý nguyện và tránh tranh chấp.
- Tôn trọng quyền lợi của người thừa kế không phụ thuộc vào di chúc: Khi lập di chúc, cần bảo đảm quyền lợi cho các đối tượng thừa kế bắt buộc như con chưa thành niên, người không có khả năng lao động để tránh vi phạm quy định pháp luật.
- Tham khảo ý kiến luật sư: Việc phân chia tài sản chung có di chúc đòi hỏi hiểu biết về pháp luật, do đó, việc tham khảo ý kiến của luật sư chuyên ngành là cần thiết để đảm bảo tính hợp pháp và tránh những tranh chấp không đáng có.
5) Căn cứ pháp lý
Quy định về việc phân chia tài sản chung của vợ chồng có di chúc dựa trên các văn bản pháp luật sau:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 609 đến Điều 662), quy định về quyền thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật, cũng như quyền lợi của người thừa kế không phụ thuộc vào di chúc.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định về tài sản chung và tài sản riêng của vợ chồng, quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ hôn nhân.
- Luật Công chứng 2014, quy định về thủ tục công chứng và tính hợp pháp của di chúc, cũng như việc công chứng các văn bản phân chia di sản thừa kế.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn liên quan đến công chứng và chứng thực văn bản di chúc.
Bạn có thể tham khảo thêm thông tin tại Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Việc phân chia tài sản chung của vợ chồng có di chúc cần tuân thủ đúng quy định pháp luật để bảo đảm quyền lợi của các bên liên quan. Luật PVL Group khuyến nghị các cặp vợ chồng nên lập di chúc rõ ràng, công chứng để tránh tranh chấp và bảo vệ quyền lợi của người thừa kế.
