Quy định pháp luật về thừa kế đối với tài sản chung của vợ chồng là gì? Tìm hiểu về quyền thừa kế tài sản chung, điều kiện phân chia di sản và các lưu ý quan trọng.
1) Quy định pháp luật về thừa kế đối với tài sản chung của vợ chồng là gì?
Quy định pháp luật về thừa kế đối với tài sản chung của vợ chồng là gì? Tài sản chung của vợ chồng được coi là phần sở hữu chung hình thành trong thời kỳ hôn nhân, bao gồm tài sản mà vợ chồng tạo ra, thu nhập phát sinh từ lao động, hoạt động sản xuất, và các khoản lợi khác trong suốt thời gian kết hôn. Khi một trong hai vợ chồng qua đời, phần tài sản chung sẽ được phân chia theo quy định pháp luật thừa kế nhằm bảo đảm quyền lợi cho người thừa kế hợp pháp.
Cụ thể, việc thừa kế tài sản chung của vợ chồng được quy định như sau:
- Xác định tài sản chung và tài sản riêng: Trước khi phân chia di sản, tài sản của người đã mất phải được xác định rõ là tài sản chung của vợ chồng hay tài sản riêng của họ. Tài sản chung của vợ chồng là tài sản hình thành trong thời kỳ hôn nhân và thuộc sở hữu chung của cả hai. Trong khi đó, tài sản riêng có thể bao gồm tài sản do một bên có trước khi kết hôn, tài sản được tặng cho, hoặc thừa kế riêng.
- Phân chia tài sản chung: Sau khi xác định rõ phần tài sản chung, phần tài sản thuộc sở hữu của người đã mất sẽ trở thành di sản thừa kế và được phân chia cho các hàng thừa kế theo quy định của Bộ luật Dân sự, bao gồm vợ hoặc chồng còn sống và các con, cha mẹ của người đã mất.
- Thừa kế theo pháp luật và thừa kế theo di chúc: Nếu người qua đời để lại di chúc, tài sản chung sẽ được phân chia theo nội dung di chúc, trừ khi có phần thừa kế bắt buộc phải bảo vệ cho người thừa kế bắt buộc (con chưa thành niên, người không có khả năng lao động). Nếu không có di chúc, tài sản sẽ được chia theo pháp luật, đảm bảo công bằng cho những người thuộc hàng thừa kế.
- Thừa kế bắt buộc: Trong trường hợp người qua đời để lại di chúc nhưng có người thừa kế bắt buộc chưa được đảm bảo quyền lợi (như con chưa thành niên, người không có khả năng lao động), pháp luật yêu cầu phần tài sản thừa kế phải bảo vệ quyền lợi của những người thừa kế bắt buộc này.
- Vai trò của người đại diện: Nếu tài sản chung có phần sở hữu của con chưa thành niên hoặc người không có năng lực hành vi dân sự, phần tài sản này sẽ được quản lý bởi người giám hộ hoặc người đại diện hợp pháp.
Như vậy, quy trình phân chia tài sản chung của vợ chồng khi một trong hai người qua đời đòi hỏi xác định rõ phần sở hữu của từng bên, bảo vệ quyền lợi của người thừa kế hợp pháp và đảm bảo công bằng giữa các bên thừa kế.
2) Ví dụ minh họa
Gia đình ông A và bà B có tài sản chung gồm một căn nhà và một khoản tiền tiết kiệm. Khi ông A qua đời mà không để lại di chúc, tài sản của ông sẽ được chia theo pháp luật. Phần tài sản của ông A trong căn nhà và khoản tiền tiết kiệm sẽ trở thành di sản thừa kế, và được chia cho bà B (vợ) cùng với các con của ông A và bà B.
Quá trình phân chia cụ thể sẽ như sau: căn nhà và tiền tiết kiệm sẽ được phân thành hai phần bằng nhau giữa ông A và bà B. Phần của ông A sẽ được chia cho những người thừa kế hàng thứ nhất, bao gồm bà B và các con, theo tỷ lệ đã quy định trong Bộ luật Dân sự.
3) Những vướng mắc thực tế
Khi phân chia tài sản chung của vợ chồng sau khi một người qua đời, có một số vướng mắc thường gặp:
- Xác định tài sản chung và tài sản riêng không rõ ràng: Một số trường hợp không có giấy tờ phân định rõ ràng về tài sản chung và tài sản riêng, điều này có thể dẫn đến tranh chấp trong gia đình và gây khó khăn cho tòa án khi giải quyết phân chia.
- Tranh chấp giữa các thành viên gia đình về tỷ lệ tài sản: Khi phân chia tài sản chung, có những trường hợp một số thành viên cho rằng họ có quyền sở hữu lớn hơn so với những thành viên khác. Các tranh chấp này thường phức tạp và đòi hỏi sự can thiệp của tòa án để giải quyết.
- Di chúc không hợp pháp hoặc mâu thuẫn: Trong một số trường hợp, người đã qua đời có để lại di chúc nhưng di chúc này không hợp pháp hoặc có nội dung gây tranh cãi giữa các thành viên trong gia đình, dẫn đến các tranh chấp kéo dài.
- Khó khăn trong việc định giá tài sản: Đối với tài sản có giá trị lớn như nhà đất, việc xác định giá trị chính xác có thể gây khó khăn cho các bên liên quan, đặc biệt khi họ không đồng thuận về giá trị tài sản.
- Thủ tục pháp lý kéo dài: Phân chia tài sản chung qua tòa án hoặc công chứng đòi hỏi nhiều thủ tục và mất thời gian, đặc biệt khi các bên không thể đạt được sự đồng thuận.
4) Những lưu ý cần thiết
- Lập di chúc rõ ràng và hợp pháp: Để tránh tranh chấp về tài sản thừa kế, các bên nên lập di chúc hợp pháp, rõ ràng về cách thức phân chia tài sản. Di chúc nên được công chứng để bảo đảm tính hợp pháp.
- Xác minh tài sản chung và tài sản riêng: Các cặp vợ chồng nên có giấy tờ xác định rõ tài sản chung và tài sản riêng để tránh tranh chấp về sau. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những tài sản có giá trị lớn.
- Bảo vệ quyền lợi người thừa kế bắt buộc: Người thừa kế bắt buộc (như con chưa thành niên) cần được bảo đảm phần di sản hợp pháp ngay cả khi có di chúc, để tránh các tranh chấp pháp lý về sau.
- Tham khảo ý kiến luật sư khi cần thiết: Để đảm bảo quyền lợi hợp pháp và tránh các rủi ro pháp lý, các bên nên tham khảo ý kiến từ luật sư chuyên môn về thừa kế. Luật sư sẽ giúp các bên hiểu rõ quyền lợi của mình và đảm bảo quy trình phân chia tài sản đúng quy định.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc thừa kế tài sản chung của vợ chồng bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 609 đến Điều 662), quy định về quyền thừa kế theo pháp luật, thứ tự hàng thừa kế, và quyền lợi của người thừa kế bắt buộc.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định về tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng, quyền và nghĩa vụ của các bên trong hôn nhân.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn về thủ tục công chứng và chứng thực văn bản phân chia di sản thừa kế.
- Luật Công chứng 2014, quy định về các thủ tục công chứng di chúc và văn bản phân chia tài sản.
Để tìm hiểu thêm chi tiết về các quy định pháp lý và thủ tục thừa kế đối với tài sản chung của vợ chồng, bạn có thể tham khảo Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Việc thừa kế tài sản chung của vợ chồng cần tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp lý nhằm đảm bảo công bằng và bảo vệ quyền lợi cho người thừa kế. Luật PVL Group khuyến nghị các gia đình nên lập di chúc rõ ràng và chuẩn bị các giấy tờ pháp lý cần thiết để quá trình thừa kế diễn ra suôn sẻ.
