Những thay đổi mới nhất trong luật bảo hiểm xã hội là gì? Bài viết cung cấp thông tin chi tiết về các sửa đổi quan trọng trong luật bảo hiểm xã hội, áp dụng cho người lao động và doanh nghiệp.
1. Những thay đổi mới nhất trong luật bảo hiểm xã hội là gì?
Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những lĩnh vực pháp luật quan trọng, đảm bảo an sinh xã hội và bảo vệ quyền lợi của người lao động. Những thay đổi mới nhất trong luật bảo hiểm xã hội nhằm điều chỉnh, bổ sung các quy định để phù hợp với tình hình thực tế và xu hướng phát triển xã hội. Dưới đây là những thay đổi chính được áp dụng gần đây trong luật bảo hiểm xã hội:
- Mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc: Một trong những thay đổi quan trọng nhất là mở rộng đối tượng bắt buộc tham gia BHXH. Trước đây, chỉ có người lao động làm việc theo hợp đồng từ 1 tháng trở lên mới phải tham gia, nhưng nay đã bao gồm cả người làm việc theo hợp đồng dưới 1 tháng, người làm nghề tự do, người làm việc thời vụ, và người làm việc cho hộ kinh doanh cá thể.
- Điều chỉnh về tuổi nghỉ hưu: Từ năm 2021, tuổi nghỉ hưu đã được điều chỉnh theo lộ trình tăng dần. Cụ thể, tuổi nghỉ hưu đối với lao động nam sẽ đạt 62 tuổi vào năm 2028, còn lao động nữ sẽ đạt 60 tuổi vào năm 2035. Lộ trình này áp dụng tăng 3 tháng/năm đối với nam và 4 tháng/năm đối với nữ. Thay đổi này nhằm phản ánh sự gia tăng tuổi thọ và nhu cầu đảm bảo an sinh cho người cao tuổi.
- Thay đổi mức đóng và hưởng BHXH tự nguyện: BHXH tự nguyện là một lựa chọn dành cho người lao động tự do hoặc những người không thuộc diện bắt buộc tham gia BHXH. Theo quy định mới, mức đóng BHXH tự nguyện được điều chỉnh để phù hợp với khả năng tài chính của người lao động, đồng thời bổ sung thêm lựa chọn đóng một lần cho những người có nguyện vọng hưởng lương hưu sớm hơn.
- Quy định về thanh toán chế độ bảo hiểm nhanh hơn: Để đáp ứng nhu cầu của người lao động, cơ quan BHXH đã cải tiến quy trình thanh toán, giảm bớt thủ tục hành chính. Người lao động có thể nộp hồ sơ trực tuyến thông qua cổng thông tin điện tử BHXH, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại. Thời gian giải quyết chế độ bảo hiểm cũng được rút ngắn, chỉ còn từ 5-7 ngày làm việc đối với một số chế độ như ốm đau, thai sản.
- Bổ sung quy định về bảo hiểm thất nghiệp: Thay đổi quan trọng trong luật BHXH liên quan đến bảo hiểm thất nghiệp (BHTN). Cụ thể, người lao động bị mất việc làm hoặc nghỉ việc vì lý do bất khả kháng như dịch bệnh, thiên tai, vẫn có thể hưởng trợ cấp thất nghiệp sau khi đáp ứng đủ điều kiện đóng BHTN từ 12 tháng trở lên trong vòng 24 tháng trước khi nghỉ việc.
- Áp dụng chế độ bảo hiểm ngắn hạn cho lao động mùa vụ: Luật mới đã bổ sung quy định cho phép lao động làm việc thời vụ được tham gia BHXH ngắn hạn, bao gồm chế độ ốm đau, thai sản và tai nạn lao động. Điều này đảm bảo quyền lợi bảo hiểm cho người lao động ngắn hạn, giúp họ tiếp cận các quyền lợi tương tự như lao động chính thức.
2. Ví dụ minh họa
Để làm rõ hơn những thay đổi mới nhất trong luật bảo hiểm xã hội, hãy xem xét ví dụ sau:
Anh Nguyễn Văn A, là lao động tự do làm nghề bán hàng online, trước đây không thuộc diện bắt buộc tham gia BHXH. Tuy nhiên, theo quy định mới về mở rộng đối tượng tham gia, anh A có thể tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng các chế độ như lương hưu, chế độ tử tuất và chế độ ốm đau.
Anh A đã lựa chọn hình thức đóng BHXH tự nguyện một lần cho 10 năm để đủ điều kiện nhận lương hưu sớm hơn. Sau khi đóng đủ, anh sẽ được hưởng lương hưu hàng tháng khi đến tuổi nghỉ hưu là 60 tuổi.
Trong trường hợp khác, chị Trần Thị B là lao động làm việc theo hợp đồng mùa vụ 3 tháng. Theo luật mới, chị B có thể tham gia BHXH ngắn hạn để được hưởng chế độ ốm đau hoặc thai sản nếu có nhu cầu.
3. Những vướng mắc thực tế
Dù luật bảo hiểm xã hội mới đã có nhiều thay đổi tích cực, nhưng trong quá trình áp dụng vẫn tồn tại một số vướng mắc thực tế:
- Khó khăn trong việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH: Một số nhóm lao động như lao động tự do, người làm việc thời vụ vẫn còn thiếu thông tin về quyền lợi BHXH, dẫn đến việc chưa tham gia đầy đủ. Ngoài ra, nhiều lao động tự do lo ngại về khả năng tài chính khi tham gia BHXH tự nguyện do mức đóng BHXH vẫn còn cao so với thu nhập.
- Thực hiện thủ tục trực tuyến còn hạn chế: Mặc dù đã triển khai nhiều kênh nộp hồ sơ trực tuyến, nhưng một số người lao động, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, vẫn gặp khó khăn do thiếu kỹ năng sử dụng công nghệ. Điều này gây cản trở cho quá trình tiếp cận và tham gia BHXH.
- Thời gian giải quyết chế độ bảo hiểm chưa được đồng bộ: Mặc dù thời gian giải quyết chế độ đã được rút ngắn, nhưng thực tế vẫn có trường hợp hồ sơ bị chậm trễ do thiếu giấy tờ hoặc cơ quan BHXH tại địa phương chưa thực hiện đồng bộ quy trình mới.
- Chưa có cơ chế khuyến khích đủ mạnh: Mặc dù luật BHXH đã mở rộng đối tượng tham gia, nhưng chưa có chính sách khuyến khích tài chính đủ mạnh để người lao động tự do tích cực tham gia BHXH tự nguyện.
4. Những lưu ý cần thiết
Để thực hiện tốt các quy định mới trong luật bảo hiểm xã hội, người lao động và doanh nghiệp cần lưu ý:
- Nắm rõ quyền lợi và trách nhiệm: Người lao động cần tìm hiểu kỹ về những thay đổi trong luật BHXH để đảm bảo quyền lợi của mình. Doanh nghiệp cũng cần nắm rõ các quy định mới để thực hiện đúng nghĩa vụ đóng BHXH cho người lao động.
- Tham gia BHXH tự nguyện: Đối với người lao động tự do, tham gia BHXH tự nguyện là cách tốt nhất để đảm bảo quyền lợi an sinh xã hội. Người lao động có thể chọn hình thức đóng BHXH linh hoạt (đóng hàng tháng, hàng quý, hoặc một lần) để phù hợp với khả năng tài chính.
- Tận dụng công nghệ: Người lao động và doanh nghiệp nên tận dụng công nghệ để thực hiện thủ tục nộp hồ sơ trực tuyến, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại.
- Kiểm tra thông tin đóng BHXH định kỳ: Người lao động nên kiểm tra thông tin đóng BHXH thường xuyên thông qua cổng thông tin điện tử của BHXH để đảm bảo quá trình đóng bảo hiểm được chính xác và không gặp sai sót.
5. Căn cứ pháp lý
Các thay đổi mới nhất trong luật bảo hiểm xã hội được quy định trong các văn bản pháp lý sau:
- Luật Bảo hiểm xã hội 2014, có hiệu lực từ ngày 01/01/2016, sửa đổi và bổ sung năm 2021.
- Nghị định số 115/2015/NĐ-CP của Chính phủ, quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã hội bắt buộc.
- Nghị định số 12/2022/NĐ-CP của Chính phủ về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.
- Thông tư số 59/2015/TT-BLĐTBXH của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, hướng dẫn thực hiện một số quy định của Luật Bảo hiểm xã hội.
Truy cập thêm các bài viết về bảo hiểm tại đây: Tổng hợp bài viết về Bảo hiểm xã hội.
