Nguyên tắc hoạt động của doanh nghiệp xã hội theo quy định của Luật Doanh nghiệp là gì? Bài viết giải đáp chi tiết câu hỏi, ví dụ minh họa và những lưu ý quan trọng.
1. Nguyên tắc hoạt động của doanh nghiệp xã hội theo quy định của Luật Doanh nghiệp là gì?
Doanh nghiệp xã hội là một loại hình doanh nghiệp đặc biệt được quy định trong Luật Doanh nghiệp 2020. Các doanh nghiệp này hoạt động với mục tiêu chính là giải quyết các vấn đề xã hội, môi trường vì lợi ích cộng đồng, thay vì mục tiêu lợi nhuận đơn thuần. Nguyên tắc hoạt động của doanh nghiệp xã hội đảm bảo rằng hoạt động của họ không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn có tác động tích cực đến xã hội.
- Mục tiêu hoạt động xã hội hoặc môi trường
Doanh nghiệp xã hội phải xác định mục tiêu hoạt động hướng đến việc giải quyết các vấn đề xã hội hoặc môi trường như giảm thiểu nghèo đói, bảo vệ môi trường, tạo cơ hội việc làm cho những nhóm yếu thế trong xã hội. Các mục tiêu này phải được ghi rõ trong điều lệ của doanh nghiệp và công khai để các cổ đông, nhà đầu tư và cộng đồng hiểu rõ sứ mệnh của doanh nghiệp. - Sử dụng phần lớn lợi nhuận cho mục tiêu xã hội
Một trong những nguyên tắc quan trọng của doanh nghiệp xã hội là việc sử dụng phần lớn lợi nhuận để tái đầu tư vào các hoạt động xã hội, môi trường mà doanh nghiệp cam kết thực hiện. Điều này có nghĩa rằng doanh nghiệp không được phân chia toàn bộ lợi nhuận cho các cổ đông hay chủ sở hữu mà phải ưu tiên sử dụng để đạt được các mục tiêu xã hội đã đề ra. - Đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình
Doanh nghiệp xã hội phải duy trì sự minh bạch và trách nhiệm giải trình với các bên liên quan, bao gồm cả cộng đồng, nhà đầu tư và Nhà nước. Điều này bao gồm việc công khai các hoạt động kinh doanh, việc sử dụng lợi nhuận và kết quả đạt được đối với các mục tiêu xã hội. Doanh nghiệp xã hội cần cung cấp báo cáo tài chính và báo cáo xã hội định kỳ để đảm bảo rằng họ thực hiện đúng cam kết của mình. - Cam kết không vi phạm quyền lợi của người lao động và đối tác
Doanh nghiệp xã hội phải tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật về lao động, an toàn và phúc lợi xã hội đối với người lao động. Doanh nghiệp phải đảm bảo rằng người lao động được hưởng đầy đủ quyền lợi và làm việc trong điều kiện an toàn. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần phải tuân thủ các nguyên tắc công bằng trong việc giao dịch và hợp tác với đối tác. - Chuyển nhượng lợi nhuận và tài sản
Nếu doanh nghiệp xã hội giải thể, toàn bộ tài sản còn lại sau khi thanh toán các khoản nợ và nghĩa vụ tài chính phải được chuyển cho các tổ chức có cùng mục tiêu xã hội hoặc môi trường theo quy định pháp luật. Điều này đảm bảo rằng các tài sản và lợi nhuận của doanh nghiệp xã hội vẫn phục vụ cho mục tiêu xã hội ngay cả khi doanh nghiệp không còn tồn tại.
2. Ví dụ minh họa
Giả sử Công ty X là một doanh nghiệp xã hội hoạt động trong lĩnh vực giáo dục. Công ty X được thành lập với mục tiêu cung cấp dịch vụ giáo dục miễn phí cho trẻ em ở các vùng nông thôn, nơi điều kiện học tập còn hạn chế. Lợi nhuận mà công ty thu được từ các chương trình giáo dục ở thành thị sẽ được tái đầu tư vào các dự án giáo dục cộng đồng.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp, công ty X phải sử dụng ít nhất 70% lợi nhuận của mình để phát triển các dự án giáo dục tại nông thôn. Công ty này phải báo cáo tài chính và các kết quả đạt được hàng năm để đảm bảo tính minh bạch và giải trình với các nhà đầu tư và cộng đồng.
Trong trường hợp công ty X giải thể, toàn bộ tài sản và lợi nhuận còn lại sau khi thanh toán các khoản nợ sẽ được chuyển cho một tổ chức phi lợi nhuận có cùng mục tiêu giáo dục cho trẻ em nghèo.
3. Những vướng mắc thực tế
Khó khăn trong việc cân bằng giữa lợi nhuận và mục tiêu xã hội
Một trong những thách thức lớn nhất của doanh nghiệp xã hội là việc cân bằng giữa việc tạo ra lợi nhuận và thực hiện các mục tiêu xã hội. Việc duy trì hoạt động kinh doanh bền vững đồng thời phải tái đầu tư phần lớn lợi nhuận vào các hoạt động xã hội đôi khi gây ra áp lực tài chính lớn cho doanh nghiệp.
Minh bạch và trách nhiệm giải trình
Doanh nghiệp xã hội có trách nhiệm cao trong việc đảm bảo tính minh bạch về hoạt động và lợi nhuận. Tuy nhiên, việc cung cấp báo cáo định kỳ về tình hình tài chính và kết quả xã hội không phải lúc nào cũng dễ dàng. Nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc đo lường và báo cáo kết quả đạt được của các mục tiêu xã hội.
Hạn chế về nguồn vốn đầu tư
Vì doanh nghiệp xã hội phải sử dụng phần lớn lợi nhuận cho mục tiêu xã hội, các nhà đầu tư thường e ngại việc đầu tư vào loại hình doanh nghiệp này. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc huy động vốn để mở rộng và phát triển các dự án xã hội lớn hơn.
Khả năng cạnh tranh trên thị trường
Doanh nghiệp xã hội phải cạnh tranh với các doanh nghiệp thông thường, nhưng lại có hạn chế về việc phân chia lợi nhuận. Điều này có thể khiến doanh nghiệp xã hội gặp khó khăn trong việc thu hút nhân tài và cạnh tranh về giá cả và chất lượng sản phẩm, dịch vụ.
4. Những lưu ý quan trọng
Xác định mục tiêu rõ ràng từ đầu
Doanh nghiệp xã hội cần xác định rõ ràng mục tiêu xã hội hoặc môi trường mà mình hướng đến ngay từ khi thành lập. Điều này phải được ghi nhận cụ thể trong điều lệ doanh nghiệp và công bố công khai để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.
Tái đầu tư lợi nhuận đúng quy định
Doanh nghiệp phải sử dụng phần lớn lợi nhuận để thực hiện các dự án xã hội hoặc môi trường. Việc sử dụng lợi nhuận không đúng quy định hoặc không đáp ứng mục tiêu đề ra có thể dẫn đến việc mất uy tín và vi phạm pháp luật.
Tăng cường sự minh bạch và trách nhiệm giải trình
Doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật thông tin về tình hình hoạt động, tài chính và kết quả đạt được cho các bên liên quan. Việc minh bạch không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì lòng tin mà còn thu hút được thêm các nguồn lực hỗ trợ từ cộng đồng và nhà đầu tư.
Tìm kiếm nguồn hỗ trợ tài chính
Doanh nghiệp xã hội cần tích cực tìm kiếm các nguồn vốn hỗ trợ từ các quỹ phi lợi nhuận, tổ chức từ thiện, hoặc chính sách hỗ trợ từ Nhà nước để đảm bảo có đủ nguồn lực phát triển bền vững.
5. Căn cứ pháp lý
Các quy định pháp lý liên quan đến nguyên tắc hoạt động của doanh nghiệp xã hội tại Việt Nam được quy định trong các văn bản pháp luật sau:
- Luật Doanh nghiệp 2020: Quy định chi tiết về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của doanh nghiệp xã hội.
- Nghị định 47/2021/NĐ-CP: Quy định chi tiết về thủ tục đăng ký, hoạt động và quyền lợi của doanh nghiệp xã hội.
- Nghị định 96/2015/TT-BTC: Hướng dẫn về quản lý tài chính và thuế đối với doanh nghiệp xã hội.
Kết luận:
Nguyên tắc hoạt động của doanh nghiệp xã hội dựa trên việc duy trì mục tiêu xã hội hoặc môi trường, sử dụng lợi nhuận vì lợi ích cộng đồng và đảm bảo tính minh bạch. Việc tuân thủ các nguyên tắc này giúp doanh nghiệp xã hội không chỉ phát triển bền vững mà còn đóng góp tích cực cho cộng đồng.
Liên kết nội bộ: Doanh nghiệp
Liên kết ngoại: Bạn đọc – Báo pháp luật
