Người thừa kế có thể yêu cầu chia tài sản từ doanh nghiệp nhà nước không? Tìm hiểu quy định pháp lý về quyền thừa kế tài sản trong doanh nghiệp nhà nước cùng Luật PVL Group
1) Người thừa kế có thể yêu cầu chia tài sản từ doanh nghiệp nhà nước không?
Người thừa kế có thể yêu cầu chia tài sản từ doanh nghiệp nhà nước không? Đây là câu hỏi phức tạp và cần phải hiểu rõ cơ chế quản lý tài sản trong doanh nghiệp nhà nước. Theo quy định pháp luật Việt Nam, tài sản của doanh nghiệp nhà nước thuộc quyền sở hữu của Nhà nước, không thuộc quyền sở hữu cá nhân của bất kỳ cổ đông hay người quản lý nào trong doanh nghiệp. Điều này dẫn đến nhiều hạn chế về quyền thừa kế và phân chia tài sản khi người quản lý hoặc cổ đông qua đời.
Bản chất tài sản trong doanh nghiệp nhà nước
Doanh nghiệp nhà nước có thể bao gồm hai loại hình chính: doanh nghiệp mà Nhà nước sở hữu toàn bộ vốn, và doanh nghiệp mà Nhà nước nắm giữ phần lớn hoặc một phần vốn, kết hợp với các cổ đông tư nhân. Dù loại hình nào, tài sản thuộc sở hữu của Nhà nước trong doanh nghiệp nhà nước là tài sản công và chỉ được sử dụng vào mục đích hoạt động kinh doanh và phát triển theo chính sách Nhà nước.
Do đó, tài sản của doanh nghiệp nhà nước không được xem là tài sản cá nhân của các thành viên ban lãnh đạo, cổ đông, hay người lao động trong doanh nghiệp. Khi một cổ đông hoặc người quản lý qua đời, tài sản của doanh nghiệp vẫn thuộc sở hữu Nhà nước và không trở thành tài sản thừa kế để phân chia. Đây là điểm khác biệt lớn so với tài sản trong các doanh nghiệp tư nhân.
Khi nào người thừa kế có thể yêu cầu chia tài sản từ doanh nghiệp nhà nước?
Thông thường, người thừa kế không thể yêu cầu chia tài sản từ doanh nghiệp nhà nước vì đây là tài sản công, không phải tài sản cá nhân. Tuy nhiên, có một số trường hợp đặc biệt mà người thừa kế có thể yêu cầu chia phần lợi ích hoặc tài sản có tính chất cá nhân như sau:
- Yêu cầu thừa kế cổ phần hoặc vốn góp cá nhân trong doanh nghiệp hỗn hợp: Trong các doanh nghiệp nhà nước có vốn hỗn hợp, nếu cổ đông sở hữu cổ phần hoặc vốn góp cá nhân, phần cổ phần này có thể được coi là tài sản cá nhân của cổ đông. Khi cổ đông qua đời, người thừa kế có thể yêu cầu chia phần cổ phần này. Tuy nhiên, điều này chỉ áp dụng cho phần vốn cá nhân, không bao gồm tài sản thuộc sở hữu Nhà nước trong doanh nghiệp.
- Yêu cầu thừa kế lợi nhuận hoặc các quyền lợi tài chính khác: Nếu người quản lý hoặc cổ đông trong doanh nghiệp nhà nước có quyền hưởng lợi nhuận hoặc các quyền lợi tài chính khác từ vốn góp cá nhân, người thừa kế có thể yêu cầu thừa kế những quyền lợi này. Điều này cho phép người thừa kế hưởng lợi từ tài sản cá nhân đã được góp vào doanh nghiệp mà không sở hữu trực tiếp tài sản của doanh nghiệp.
- Thừa kế tài sản cá nhân dùng cho hoạt động doanh nghiệp: Nếu cá nhân sử dụng tài sản cá nhân để đầu tư hoặc hỗ trợ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, thì tài sản đó vẫn được coi là tài sản cá nhân. Khi cá nhân qua đời, tài sản này có thể trở thành di sản thừa kế. Trong trường hợp này, người thừa kế có thể yêu cầu phân chia tài sản cá nhân mà không ảnh hưởng đến tài sản thuộc quyền sở hữu của Nhà nước.
Như vậy, người thừa kế chỉ có thể yêu cầu chia tài sản nếu đó là phần tài sản cá nhân hoặc các quyền lợi tài chính cá nhân trong doanh nghiệp nhà nước, không bao gồm tài sản thuộc sở hữu Nhà nước.
2) Ví dụ minh họa
Hãy xét một ví dụ thực tế để hiểu rõ hơn:
Ông M là cổ đông trong một công ty cổ phần nhà nước, trong đó Nhà nước nắm giữ 60% cổ phần, còn ông M sở hữu 15% cổ phần. Khi ông M qua đời, phần cổ phần 15% của ông M trở thành di sản thừa kế và được chuyển giao cho người thừa kế hợp pháp của ông, chẳng hạn như các con của ông. Gia đình ông M có quyền yêu cầu chia phần cổ phần 15% này và đăng ký sở hữu cho người thừa kế.
Trong trường hợp này, người thừa kế của ông M có quyền hưởng lợi từ 15% cổ phần của ông, bao gồm quyền biểu quyết, nhận cổ tức, và các quyền lợi tài chính khác. Tuy nhiên, phần cổ phần 60% thuộc sở hữu của Nhà nước vẫn được duy trì và bảo vệ, và người thừa kế của ông M không thể yêu cầu chia hay can thiệp vào tài sản thuộc quyền sở hữu Nhà nước.
3) Những vướng mắc thực tế
Việc yêu cầu chia tài sản trong doanh nghiệp nhà nước thường gặp nhiều vướng mắc và hiểu lầm, bao gồm:
- Nhầm lẫn giữa tài sản cá nhân và tài sản công: Người thừa kế có thể hiểu lầm rằng tất cả tài sản trong doanh nghiệp nhà nước có thể được thừa kế. Tuy nhiên, tài sản thuộc sở hữu Nhà nước là tài sản công và không được phép phân chia, dẫn đến tranh chấp hoặc kỳ vọng không hợp lý.
- Phức tạp trong xác định giá trị tài sản thừa kế: Trong các doanh nghiệp có vốn hỗn hợp, việc xác định giá trị của cổ phần hoặc tài sản cá nhân dùng cho hoạt động doanh nghiệp có thể gặp nhiều khó khăn. Điều này càng phức tạp khi doanh nghiệp không niêm yết công khai, và giá trị cổ phần phải được định giá lại.
- Thủ tục pháp lý phức tạp khi chuyển quyền sở hữu cổ phần: Việc chuyển nhượng cổ phần thừa kế cho người thừa kế yêu cầu tuân thủ quy định pháp luật và có thể yêu cầu phê duyệt từ doanh nghiệp. Điều này đôi khi gây khó khăn cho người thừa kế trong việc đảm bảo quyền lợi của mình.
4) Những lưu ý cần thiết
- Phân biệt rõ ràng tài sản cá nhân và tài sản công: Để tránh hiểu lầm, người tham gia vào doanh nghiệp nhà nước cần hiểu rõ giới hạn quyền sở hữu tài sản của mình và tài sản thuộc sở hữu Nhà nước.
- Lập kế hoạch thừa kế rõ ràng: Các cổ đông trong doanh nghiệp nhà nước có vốn hỗn hợp nên lập kế hoạch thừa kế rõ ràng và công chứng để tránh tranh chấp sau khi qua đời. Điều này giúp bảo vệ quyền lợi của người thừa kế và đảm bảo quá trình chuyển quyền sở hữu cổ phần được thuận lợi.
- Tuân thủ quy trình pháp lý: Người thừa kế cần tuân thủ quy trình pháp lý để chuyển nhượng cổ phần hoặc nhận các quyền lợi tài chính trong doanh nghiệp. Điều này bao gồm việc đăng ký chuyển nhượng cổ phần và thông báo cho doanh nghiệp về thay đổi quyền sở hữu.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc thừa kế tài sản trong doanh nghiệp nhà nước bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 – Quy định về quyền thừa kế, quyền sở hữu tài sản cá nhân và quyền phân chia di sản.
- Luật Doanh nghiệp 2020 – Quy định về cấu trúc sở hữu cổ phần, quyền của cổ đông và chuyển nhượng cổ phần trong doanh nghiệp.
- Luật Quản lý, sử dụng tài sản công 2017 – Quy định về quyền sở hữu của Nhà nước trong doanh nghiệp nhà nước và các nguyên tắc quản lý tài sản công.
Để được tư vấn chi tiết hơn về quyền thừa kế trong doanh nghiệp nhà nước, quý khách có thể liên hệ với Luật PVL Group để được hỗ trợ chuyên sâu. Bạn cũng có thể tham khảo thêm thông tin tại Báo Pháp Luật Việt Nam.
Bài viết này được hỗ trợ bởi Luật PVL Group
