Người thừa kế có quyền thỏa thuận về việc chia tài sản không theo thứ tự hàng thừa kế không? Bài viết phân tích chi tiết quyền thỏa thuận, ví dụ minh họa, vướng mắc thực tế, lưu ý quan trọng và căn cứ pháp lý.
1. Người thừa kế có quyền thỏa thuận về việc chia tài sản không theo thứ tự hàng thừa kế không?
Người thừa kế hoàn toàn có quyền thỏa thuận về việc chia tài sản không theo thứ tự hàng thừa kế. Quyền này được pháp luật Việt Nam công nhận và quy định cụ thể tại Bộ luật Dân sự 2015, đặc biệt trong Điều 660. Theo đó, pháp luật cho phép những người thừa kế tự nguyện thỏa thuận với nhau về việc phân chia di sản, miễn là các bên đạt được sự đồng thuận và không vi phạm các nguyên tắc chung của pháp luật.
Cụ thể quy định về quyền thỏa thuận:
- Không bắt buộc tuân theo thứ tự hàng thừa kế: Dù pháp luật quy định thứ tự hàng thừa kế rõ ràng (hàng thứ nhất, thứ hai, thứ ba…), nhưng nếu tất cả các người thừa kế đồng ý, họ có thể phân chia tài sản theo bất kỳ cách nào mà họ cảm thấy phù hợp. Điều này bao gồm cả việc một số người tự nguyện từ chối nhận thừa kế hoặc chuyển phần của mình cho người khác.
- Sự tự nguyện và đồng thuận: Việc thỏa thuận phải dựa trên ý chí tự nguyện của tất cả các bên liên quan. Nếu có người phản đối hoặc ép buộc, sự thỏa thuận này sẽ không có giá trị pháp lý.
- Hình thức của thỏa thuận: Để đảm bảo tính pháp lý và tránh tranh chấp sau này, các bên nên lập văn bản thỏa thuận, có chữ ký của tất cả các bên. Trong trường hợp cần thiết, văn bản này có thể được công chứng hoặc chứng thực tại cơ quan có thẩm quyền.
Các trường hợp áp dụng:
- Người thừa kế thuộc hàng thứ nhất có thể tự nguyện chuyển phần tài sản của mình cho người khác mà không phụ thuộc vào quy định pháp luật.
- Người thừa kế ở các hàng khác nhau (hàng thứ hai, thứ ba) có thể đồng ý nhận hoặc từ chối nhận tài sản, tùy thuộc vào sự thỏa thuận.
2. Ví dụ minh họa về việc thỏa thuận chia tài sản không theo thứ tự hàng thừa kế
Một trường hợp thực tế minh họa cho câu hỏi “Người thừa kế có quyền thỏa thuận về việc chia tài sản không theo thứ tự hàng thừa kế không?” là trường hợp của gia đình ông Nguyễn Văn A. Ông A qua đời và để lại một khối tài sản gồm một căn nhà, một chiếc xe hơi và một số tiền gửi ngân hàng. Ông có 3 người con là B, C, D và một người em trai là E.
Theo quy định pháp luật:
- Hàng thừa kế thứ nhất bao gồm B, C và D.
- Hàng thừa kế thứ hai là E, em trai của ông A.
Tuy nhiên, cả 3 người con B, C, D quyết định thỏa thuận chuyển toàn bộ phần tài sản của mình cho E, người đã chăm sóc ông A trong suốt thời gian ông ốm đau. Việc thỏa thuận này được lập thành văn bản, có sự đồng ý của tất cả các bên và được công chứng tại văn phòng công chứng.
Trường hợp này minh chứng rằng dù E thuộc hàng thừa kế thứ hai, ông vẫn có thể nhận toàn bộ di sản nếu có sự đồng thuận của các bên thuộc hàng thừa kế thứ nhất.
3. Những vướng mắc thực tế khi thỏa thuận chia tài sản không theo thứ tự hàng thừa kế
Sự bất đồng ý kiến giữa các bên: Thỏa thuận chỉ có hiệu lực khi tất cả các bên đồng thuận. Tuy nhiên, trong thực tế, không phải lúc nào các bên cũng thống nhất về cách chia tài sản, đặc biệt khi giá trị tài sản lớn.
Lạm dụng quyền thỏa thuận: Một số trường hợp, người có ảnh hưởng lớn trong gia đình có thể ép buộc hoặc gây áp lực để các bên khác từ bỏ quyền thừa kế của mình. Điều này vi phạm nguyên tắc tự nguyện của pháp luật.
Khó khăn trong chứng minh ý chí tự nguyện: Nếu không có văn bản rõ ràng hoặc văn bản thỏa thuận không được công chứng, việc chứng minh ý chí tự nguyện của các bên có thể gặp khó khăn, đặc biệt khi có tranh chấp phát sinh sau này.
Sự can thiệp của bên thứ ba: Một số trường hợp, bên thứ ba như ngân hàng, tổ chức tín dụng hoặc cơ quan hành chính có thể yêu cầu các giấy tờ pháp lý liên quan đến di sản, dẫn đến sự trì hoãn trong việc thực hiện thỏa thuận.
4. Những lưu ý cần thiết khi thỏa thuận chia tài sản không theo thứ tự hàng thừa kế
Lập văn bản thỏa thuận rõ ràng: Văn bản thỏa thuận cần ghi rõ nội dung, phần tài sản được chia và sự đồng thuận của tất cả các bên. Văn bản này nên được công chứng để đảm bảo giá trị pháp lý.
Đảm bảo tính tự nguyện: Các bên cần thỏa thuận dựa trên ý chí tự nguyện, không bị ép buộc, lừa dối hoặc đe dọa. Điều này giúp thỏa thuận được công nhận hợp pháp.
Tìm kiếm sự hỗ trợ pháp lý: Khi có tranh chấp hoặc cần đảm bảo tính pháp lý, các bên nên nhờ đến sự tư vấn của luật sư hoặc cơ quan công chứng.
Tuân thủ các quy định pháp luật: Mặc dù các bên có quyền thỏa thuận, nhưng nội dung thỏa thuận không được vi phạm pháp luật, đạo đức xã hội hoặc ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên thứ ba.
5. Căn cứ pháp lý
Điều 660 Bộ luật Dân sự 2015: Quy định về phân chia di sản theo thỏa thuận của các bên thừa kế.
Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao: Hướng dẫn giải quyết tranh chấp về thừa kế.
Luật Công chứng 2014: Quy định về giá trị pháp lý của văn bản công chứng.
Kết luận
Người thừa kế hoàn toàn có quyền thỏa thuận về việc chia tài sản không theo thứ tự hàng thừa kế. Tuy nhiên, để đảm bảo quyền lợi và tránh tranh chấp, các bên cần thực hiện thỏa thuận đúng quy định pháp luật và lập thành văn bản rõ ràng. Trong trường hợp cần hỗ trợ pháp lý, đừng ngần ngại liên hệ Luật PVL Group để được tư vấn và giải quyết một cách chuyên nghiệp.
Liên kết nội bộ: Chuyên mục thừa kế tại Luật PVL Group
Liên kết ngoại: Bạn đọc tại Báo Pháp luật
