Người lập di chúc cần đáp ứng những điều kiện nào để di chúc hợp pháp?

1. Người lập di chúc cần đáp ứng những điều kiện nào để di chúc hợp pháp?

Theo quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, một di chúc được coi là hợp pháp khi người lập di chúc và di chúc đáp ứng các điều kiện sau:

Điều kiện về người lập di chúc:

• Năng lực hành vi dân sự: Người lập di chúc phải là người thành niên (từ đủ 18 tuổi trở lên) và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập di chúc. Điều này có nghĩa là người lập di chúc phải đủ khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của mình, không bị mắc các bệnh lý về tâm thần hoặc tình trạng khác làm mất khả năng nhận thức. Nếu người lập di chúc là người từ 15 đến dưới 18 tuổi, thì di chúc chỉ hợp pháp khi được lập thành văn bản và có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ.
• Tự nguyện: Di chúc phải được lập trong tình trạng tự nguyện, không bị đe dọa, lừa dối hay cưỡng ép. Nếu có bằng chứng cho thấy người lập di chúc đã bị ảnh hưởng bởi các yếu tố này, di chúc có thể bị coi là vô hiệu.

Điều kiện về nội dung di chúc:

• Nội dung di chúc không vi phạm pháp luật, đạo đức xã hội: Di chúc phải nêu rõ ý nguyện về việc phân chia tài sản và không được trái với quy định pháp luật hoặc đạo đức xã hội. Ví dụ, người lập di chúc không được quyền phân chia tài sản không thuộc sở hữu của mình hoặc có các điều khoản phân biệt đối xử, xúc phạm đến người thừa kế.
• Xác định rõ ràng người thừa kế và tài sản được chia: Nội dung di chúc phải nêu rõ người thừa kế, phần tài sản mà mỗi người thừa kế được nhận. Nếu không xác định rõ ràng, di chúc có thể bị tranh chấp và gặp khó khăn trong việc thực hiện.

Điều kiện về hình thức di chúc:

• Hình thức di chúc bằng văn bản: Pháp luật Việt Nam cho phép di chúc được lập bằng văn bản (có thể là văn bản tự viết, đánh máy hoặc được công chứng, chứng thực). Trường hợp di chúc bằng miệng chỉ được chấp nhận trong trường hợp người lập di chúc đang trong tình trạng nguy kịch, không thể lập di chúc bằng văn bản, và phải có ít nhất 2 người làm chứng.
• Di chúc công chứng, chứng thực: Để đảm bảo tính pháp lý và giảm thiểu rủi ro về sau, người lập di chúc nên lập di chúc có công chứng hoặc chứng thực tại các cơ quan công chứng. Điều này không bắt buộc nhưng sẽ giúp tránh các tranh chấp về tính hợp pháp của di chúc.

2. Ví dụ minh họa

Bà T năm nay đã 75 tuổi và muốn lập di chúc để phân chia tài sản của mình, bao gồm một căn nhà và một số tài sản khác, cho các con. Bà T đã tự viết một di chúc bằng tay, trong đó nêu rõ ý nguyện chia tài sản cho hai người con là anh A và chị B. Tuy nhiên, vì lo ngại về tính pháp lý của di chúc tự viết, bà T quyết định đến phòng công chứng để công chứng di chúc của mình. Tại đây, công chứng viên đã kiểm tra nội dung di chúc và xác nhận rằng bà T đủ năng lực hành vi dân sự để lập di chúc.

Sau khi bà T qua đời, di chúc của bà được thực hiện mà không gặp phải tranh chấp nào từ các con. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc tuân thủ các điều kiện lập di chúc hợp pháp.

3. Những vướng mắc thực tế về điều kiện lập di chúc hợp pháp

Trong thực tế, việc lập di chúc có thể gặp phải nhiều vướng mắc, đặc biệt là khi không tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật:

• Năng lực hành vi dân sự của người lập di chúc: Một trong những vấn đề thường gặp là tranh chấp liên quan đến việc xác định liệu người lập di chúc có đầy đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập di chúc hay không. Nếu có bằng chứng cho thấy người lập di chúc bị suy giảm năng lực nhận thức, di chúc có thể bị tuyên vô hiệu.
• Di chúc bị ảnh hưởng bởi sự đe dọa, lừa dối: Một số trường hợp, người lập di chúc có thể bị ảnh hưởng bởi sự đe dọa hoặc lừa dối từ người khác, khiến họ không thể tự nguyện lập di chúc theo ý nguyện của mình. Di chúc trong trường hợp này cũng có thể bị coi là vô hiệu.
• Xác định tài sản không rõ ràng: Nhiều di chúc không ghi rõ phần tài sản được phân chia hoặc không liệt kê đầy đủ tài sản, dẫn đến việc di chúc không thể thực hiện được hoặc dẫn đến tranh chấp giữa các người thừa kế.

4. Những lưu ý cần thiết khi lập di chúc

Khi lập di chúc, người lập cần lưu ý những điểm sau để đảm bảo di chúc hợp pháp và tránh các tranh chấp không đáng có:

• Kiểm tra kỹ năng lực hành vi dân sự: Người lập di chúc nên kiểm tra và đảm bảo rằng mình có đầy đủ năng lực hành vi dân sự vào thời điểm lập di chúc, để tránh tranh chấp về sau. Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về khả năng nhận thức, người lập di chúc có thể yêu cầu xác nhận từ bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.
• Lập di chúc tại cơ quan công chứng: Để đảm bảo tính pháp lý của di chúc và giảm thiểu rủi ro về sau, nên lập di chúc tại cơ quan công chứng hoặc có sự chứng thực của chính quyền địa phương. Điều này sẽ giúp tránh các tranh chấp về tính hợp pháp của di chúc.
• Ghi rõ ràng tài sản và người thừa kế: Trong di chúc, người lập cần ghi rõ phần tài sản muốn phân chia và tên của người thừa kế, tránh những câu từ mơ hồ hoặc không chính xác, để tránh việc di chúc bị tranh chấp.
• Giữ bản sao di chúc: Sau khi lập di chúc, người lập di chúc nên giữ ít nhất một bản sao di chúc ở nơi an toàn và có thể thông báo cho người thân về sự tồn tại của di chúc để tránh thất lạc hoặc tranh chấp.

5. Căn cứ pháp lý về điều kiện lập di chúc hợp pháp

Dưới đây là các căn cứ pháp lý liên quan đến việc lập di chúc hợp pháp tại Việt Nam:

• Bộ luật Dân sự 2015: Điều 630 quy định về điều kiện để di chúc hợp pháp, bao gồm điều kiện về năng lực hành vi dân sự, nội dung và hình thức của di chúc.
• Luật Công chứng 2014: Quy định về thẩm quyền và thủ tục công chứng di chúc. Công chứng viên có trách nhiệm kiểm tra tính hợp pháp của di chúc và xác nhận sự tự nguyện của người lập di chúc.

Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc tư vấn pháp lý về việc lập di chúc hợp pháp, hãy liên hệ với Luật PVL Group để được hỗ trợ từ các chuyên gia pháp lý hàng đầu.

Liên kết nội bộ: Tìm hiểu thêm về lập di chúc và các vấn đề thừa kế
Liên kết ngoại: Xem thêm về quy định lập di chúc tại Việt Nam