Người bị cáo buộc tội phạm có quyền tiếp cận chứng cứ không?

1. Người bị cáo buộc tội phạm có quyền tiếp cận chứng cứ không?

Quyền tiếp cận chứng cứ là một trong những quyền cơ bản của người bị cáo buộc trong quá trình tố tụng hình sự, đảm bảo nguyên tắc xét xử công bằng và minh bạch. Câu hỏi “Người bị cáo buộc tội phạm có quyền tiếp cận chứng cứ không?” rất quan trọng vì nó liên quan đến quyền lợi hợp pháp của bị can, bị cáo trong việc bảo vệ mình trước những cáo buộc từ cơ quan tố tụng.

2. Căn cứ pháp luật về quyền tiếp cận chứng cứ

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, người bị cáo buộc tội phạm có quyền tiếp cận chứng cứ trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử. Cụ thể:

• Điều 60 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015: Quy định về quyền và nghĩa vụ của bị can, bị cáo. Bị can, bị cáo có quyền được biết, đọc, ghi chép, sao chụp tài liệu có liên quan đến vụ án mà họ bị cáo buộc, trừ những tài liệu thuộc bí mật điều tra.
• Điều 83 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015: Quy định về quyền tiếp cận chứng cứ và đồ vật liên quan đến vụ án. Bị can, bị cáo và luật sư bào chữa có quyền yêu cầu cơ quan tố tụng cung cấp thông tin, tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án.
• Điều 20 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015: Nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo, bao gồm quyền được bào chữa, quyền tiếp cận chứng cứ để chuẩn bị tốt nhất cho việc tự bảo vệ hoặc để luật sư bào chữa bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Những quy định này khẳng định quyền tiếp cận chứng cứ của người bị cáo buộc tội phạm là quyền cơ bản, nhằm bảo đảm quyền được xét xử công bằng, tránh oan sai và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bị cáo buộc.

3. Những vấn đề thực tiễn về quyền tiếp cận chứng cứ của người bị cáo buộc tội phạm

Mặc dù pháp luật đã quy định rõ ràng về quyền tiếp cận chứng cứ, trong thực tiễn vẫn còn nhiều khó khăn và hạn chế, như:

• Hạn chế trong việc cung cấp chứng cứ: Không ít trường hợp, cơ quan tố tụng còn hạn chế hoặc không kịp thời cung cấp chứng cứ cho bị can, bị cáo và luật sư bào chữa. Nguyên nhân có thể do yếu tố bí mật điều tra hoặc vì sự không đồng thuận của các cơ quan chức năng.
• Chứng cứ bị che giấu hoặc không đầy đủ: Một số vụ án, chứng cứ có thể bị che giấu hoặc chỉ cung cấp một phần, gây khó khăn cho việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bị cáo. Điều này có thể dẫn đến việc xét xử không công bằng, ảnh hưởng đến kết quả của vụ án.
• Thời gian tiếp cận chứng cứ hạn chế: Một số bị can, bị cáo hoặc luật sư chỉ được tiếp cận chứng cứ vào giai đoạn cuối của quá trình điều tra, gây khó khăn cho việc chuẩn bị bào chữa, đặc biệt trong những vụ án phức tạp với nhiều tài liệu, chứng cứ.
• Khó khăn trong việc sao chụp tài liệu: Không phải lúc nào bị can, bị cáo cũng được phép sao chụp các tài liệu liên quan, đặc biệt là những tài liệu quan trọng. Điều này làm giảm khả năng chuẩn bị cho việc bảo vệ quyền lợi trước tòa.

4. Ví dụ minh họa về quyền tiếp cận chứng cứ

Ví dụ: Trong vụ án Nguyễn Văn H tại Hà Nội năm 2022, bị cáo H bị cáo buộc tham gia vào một vụ án gian lận tài chính. Ban đầu, H không được tiếp cận đầy đủ chứng cứ, đặc biệt là các tài liệu tài chính liên quan do bị cáo buộc chỉ được cơ quan điều tra cung cấp một phần chứng cứ quan trọng. Luật sư bào chữa của H đã yêu cầu cung cấp đầy đủ chứng cứ để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của thân chủ. Sau nhiều lần khiếu nại, Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội đã yêu cầu cơ quan điều tra cung cấp toàn bộ chứng cứ cần thiết. Nhờ vào quyền tiếp cận chứng cứ đầy đủ, bị cáo H đã có thể chứng minh một phần trách nhiệm không thuộc về mình và được giảm nhẹ mức hình phạt.

5. Những lưu ý cần thiết khi thực hiện quyền tiếp cận chứng cứ

• Nắm rõ quyền lợi của mình: Bị can, bị cáo và luật sư cần nắm rõ các quy định pháp luật về quyền tiếp cận chứng cứ để có thể yêu cầu cơ quan tố tụng cung cấp chứng cứ đầy đủ và kịp thời.
• Kiên quyết yêu cầu cung cấp chứng cứ: Trong trường hợp không được cung cấp đầy đủ chứng cứ, bị can, bị cáo và luật sư cần chủ động yêu cầu cơ quan tố tụng giải thích lý do và đề nghị được tiếp cận chứng cứ để đảm bảo quyền lợi.
• Hợp tác với luật sư bào chữa: Luật sư là người có kiến thức pháp lý chuyên sâu và có quyền tiếp cận chứng cứ. Bị can, bị cáo nên hợp tác chặt chẽ với luật sư để chuẩn bị tốt nhất cho việc bảo vệ quyền lợi trước tòa.
• Giám sát quá trình tố tụng: Việc giám sát quá trình tố tụng, đặc biệt là việc thu thập, bảo quản và cung cấp chứng cứ là cần thiết để đảm bảo các chứng cứ được sử dụng đúng mục đích và không bị thay đổi hoặc che giấu.

6. Kết luận người bị cáo buộc tội phạm có quyền tiếp cận chứng cứ không?

Người bị cáo buộc tội phạm có quyền tiếp cận chứng cứ theo quy định pháp luật Việt Nam, nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp và quyền được xét xử công bằng. Tuy nhiên, trong thực tiễn, việc thực hiện quyền này còn gặp nhiều khó khăn và hạn chế. Việc hiểu rõ quyền lợi, kiên quyết yêu cầu cơ quan tố tụng cung cấp đầy đủ chứng cứ và hợp tác chặt chẽ với luật sư bào chữa là những yếu tố quan trọng giúp bảo vệ quyền lợi cho người bị cáo buộc. Các vấn đề thực tiễn và ví dụ minh họa trên hy vọng sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ hơn về quyền tiếp cận chứng cứ trong quá trình tố tụng hình sự.

Để tìm hiểu thêm về các quy định pháp luật liên quan đến quyền tiếp cận chứng cứ và các vấn đề hình sự khác, bạn có thể tham khảo thêm tại Luật PVL Group hoặc đọc thêm từ Báo Pháp Luật.