Nghệ sĩ múa có quyền yêu cầu giữ nguyên bản quyền sáng tạo của mình khi làm việc cho tổ chức nghệ thuật không? Bài viết này phân tích chi tiết quyền tác giả và các quy định pháp luật liên quan.
1. Nghệ sĩ múa có quyền yêu cầu giữ nguyên bản quyền sáng tạo của mình khi làm việc cho tổ chức nghệ thuật không?
Câu trả lời là có, nhưng quyền này phụ thuộc vào nội dung hợp đồng lao động hoặc hợp đồng thỏa thuận bản quyền giữa nghệ sĩ và tổ chức nghệ thuật. Theo Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2022) và Bộ luật Dân sự 2015, nghệ sĩ múa có thể giữ một số quyền nhất định đối với tác phẩm do họ sáng tạo, dù nó được thực hiện trong quá trình làm việc cho tổ chức. Dưới đây là những quyền cụ thể:
Quyền nhân thân (không thể chuyển nhượng)
Nghệ sĩ múa luôn có quyền nhân thân đối với các tác phẩm của mình, bất kể tác phẩm được tạo ra trong bối cảnh nào. Quyền nhân thân bao gồm:
- Gắn tên hoặc bút danh: Nghệ sĩ có quyền yêu cầu được ghi tên mình với tư cách tác giả của tác phẩm.
- Bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm: Nghệ sĩ có thể từ chối việc chỉnh sửa, cắt xén hoặc biến đổi tác phẩm của mình nếu không có sự đồng ý.
Quyền nhân thân là không thể chuyển nhượng cho tổ chức, ngay cả khi nghệ sĩ làm việc theo hợp đồng lao động. Điều này đảm bảo danh tiếng và uy tín của nghệ sĩ không bị ảnh hưởng do thay đổi không mong muốn đối với tác phẩm.
Quyền tài sản (có thể chuyển nhượng)
Quyền tài sản liên quan đến việc khai thác lợi ích kinh tế từ tác phẩm, chẳng hạn như:
- Quyền sao chép, biểu diễn, phát hành hoặc truyền đạt tác phẩm.
- Quyền cấp phép cho bên thứ ba khai thác thương mại tác phẩm (bản quyền phát sóng, bán vé…).
Theo quy định, nếu nghệ sĩ sáng tạo tác phẩm theo nhiệm vụ công việc được giao trong hợp đồng lao động, tổ chức nghệ thuật có thể giữ quyền tài sản đối với tác phẩm này. Tuy nhiên, nghệ sĩ và tổ chức có thể thỏa thuận rõ ràng về quyền tài sản trong hợp đồng.
- Nếu không có thỏa thuận rõ ràng: Tổ chức được quyền khai thác tác phẩm, nhưng nghệ sĩ vẫn có quyền yêu cầu chia sẻ lợi nhuận từ các hoạt động thương mại liên quan.
- Nếu tác phẩm được sáng tạo ngoài nhiệm vụ công việc: Quyền tài sản hoàn toàn thuộc về nghệ sĩ, trừ khi có thỏa thuận khác với tổ chức.
Như vậy, nghệ sĩ múa có quyền giữ nguyên bản quyền sáng tạo, nhưng cần thương lượng rõ ràng về quyền khai thác tài sản trong hợp đồng để tránh tranh chấp sau này.
Tầm quan trọng của hợp đồng lao động và thỏa thuận bản quyền
Trong quan hệ giữa nghệ sĩ và tổ chức nghệ thuật, hợp đồng lao động và thỏa thuận bản quyền đóng vai trò quyết định trong việc xác định ai có quyền tài sản đối với tác phẩm. Do đó, nghệ sĩ cần yêu cầu:
- Ghi rõ nội dung và phạm vi sáng tạo: Xác định rõ tác phẩm nào thuộc nhiệm vụ công việc và tác phẩm nào không.
- Quy định về phân chia lợi nhuận: Nếu tổ chức khai thác thương mại tác phẩm, cần có điều khoản chia sẻ lợi nhuận cho nghệ sĩ.
Tóm lại, quyền yêu cầu giữ nguyên bản quyền sáng tạo của nghệ sĩ múa là hoàn toàn hợp pháp, nhưng để bảo vệ tốt nhất quyền lợi của mình, nghệ sĩ cần có hợp đồng rõ ràng với tổ chức và nắm vững các quy định pháp luật về quyền tác giả và quyền tài sản.
2. Ví dụ minh họa về việc giữ bản quyền sáng tạo
Anh Minh là biên đạo và nghệ sĩ múa làm việc cho một đoàn nghệ thuật. Theo hợp đồng, anh có nhiệm vụ sáng tạo các tiết mục mới cho chương trình biểu diễn của đoàn. Trong quá trình làm việc, anh Minh đã sáng tác một điệu múa đương đại được khán giả đón nhận tích cực.
- Tuy nhiên, hợp đồng lao động của anh Minh không quy định rõ về quyền khai thác tài sản đối với các tác phẩm do anh sáng tạo. Vì vậy, khi đoàn nghệ thuật muốn bán bản quyền tiết mục này cho một nhà sản xuất phim, anh Minh yêu cầu được giữ bản quyền tác phẩm và đàm phán chia sẻ lợi nhuận từ hợp đồng phát sóng.
- Kết quả, hai bên thỏa thuận: anh Minh giữ quyền nhân thân và được nhận phần trăm lợi nhuận từ các lần khai thác thương mại tác phẩm, trong khi đoàn nghệ thuật vẫn được quyền biểu diễn tiết mục này trong chương trình của mình.
Ví dụ này cho thấy tầm quan trọng của việc thỏa thuận rõ ràng về quyền tác giả và quyền tài sản trong quá trình hợp tác giữa nghệ sĩ và tổ chức nghệ thuật.
3. Những vướng mắc thực tế trong việc giữ bản quyền sáng tạo
- Hợp đồng thiếu rõ ràng: Nhiều hợp đồng lao động trong lĩnh vực nghệ thuật chưa quy định chi tiết về quyền tác giả và quyền tài sản đối với các tác phẩm sáng tạo. Điều này dẫn đến xung đột khi xảy ra tranh chấp về bản quyền.
- Sự phụ thuộc vào tổ chức: Nghệ sĩ múa làm việc theo chế độ biên chế hoặc hợp đồng thường gặp khó khăn trong việc yêu cầu giữ toàn bộ quyền tài sản, do tổ chức có thể yêu cầu quyền khai thác tác phẩm trong thời gian làm việc.
- Thiếu kiến thức pháp lý: Nhiều nghệ sĩ chưa nắm rõ quyền tác giả và quyền tài sản của mình, dẫn đến việc không thương lượng được các điều khoản có lợi trong hợp đồng.
- Tranh chấp khi khai thác thương mại: Một số trường hợp tổ chức nghệ thuật tự ý sử dụng tác phẩm của nghệ sĩ để bán cho bên thứ ba mà không có sự đồng ý hoặc không chia sẻ lợi nhuận, dẫn đến mâu thuẫn và kiện tụng.
4. Những lưu ý cần thiết để bảo vệ quyền bản quyền sáng tạo
- Ký kết hợp đồng rõ ràng: Nghệ sĩ cần yêu cầu ghi rõ trong hợp đồng lao động về quyền tác giả, quyền tài sản và cách thức phân chia lợi nhuận từ tác phẩm sáng tạo.
- Đăng ký bản quyền tác phẩm: Để tránh tranh chấp, nghệ sĩ có thể chủ động đăng ký bản quyền cho các tác phẩm của mình tại Cục Bản quyền Tác giả.
- Thỏa thuận khai thác tác phẩm: Khi làm việc cho tổ chức nghệ thuật, nghệ sĩ nên thương lượng về việc chia sẻ lợi nhuận từ các hoạt động khai thác thương mại như bán vé, bản quyền phát sóng.
- Tư vấn pháp lý: Nghệ sĩ có thể nhờ luật sư tư vấn trước khi ký kết hợp đồng để đảm bảo quyền lợi của mình không bị xâm phạm.
5. Căn cứ pháp lý về quyền tác giả và bản quyền sáng tạo
- Bộ luật Dân sự 2015
- Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2022)
- Nghị định 22/2018/NĐ-CP về quyền tác giả và quyền liên quan
- Thông tư 08/2016/TT-BVHTTDL về việc đăng ký quyền tác giả và quyền liên quan
Đọc thêm các bài viết liên quan: Tổng hợp
Bài viết này đã cung cấp cái nhìn toàn diện về quyền giữ bản quyền sáng tạo của nghệ sĩ múa khi làm việc cho tổ chức nghệ thuật. Nghệ sĩ cần chủ động tìm hiểu và thương lượng để bảo vệ quyền lợi của mình, đồng thời xây dựng mối quan hệ hợp tác minh bạch và bền vững với tổ chức nghệ thuật.
