Nếu vợ hoặc chồng không còn năng lực hành vi dân sự, di chúc chung có còn hiệu lực không? Phân tích quy định pháp luật và giải pháp thực tiễn.
Nếu vợ hoặc chồng không còn năng lực hành vi dân sự, di chúc chung có còn hiệu lực không?
Nếu vợ hoặc chồng không còn năng lực hành vi dân sự, di chúc chung có còn hiệu lực không? Đây là một vấn đề quan trọng liên quan đến quyền thừa kế và quyền lập di chúc của các cặp vợ chồng. Năng lực hành vi dân sự là điều kiện cần thiết để một cá nhân có thể lập di chúc hợp pháp, nhưng khi một trong hai vợ chồng mất năng lực hành vi dân sự, điều này sẽ ảnh hưởng thế nào đến hiệu lực của di chúc chung?
Căn cứ pháp luật về năng lực hành vi dân sự trong lập di chúc
Theo quy định tại Điều 625 của Bộ luật Dân sự năm 2015, di chúc chỉ có hiệu lực khi người lập di chúc có đủ năng lực hành vi dân sự và lập di chúc trong trạng thái minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, ép buộc hoặc đe dọa. Điều 22 của Bộ luật Dân sự cũng quy định rõ rằng một người mất năng lực hành vi dân sự là người không thể nhận thức hoặc làm chủ hành vi của mình do bệnh lý hoặc tật nguyền. Trong trường hợp một trong hai vợ chồng bị tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, việc lập di chúc của người đó sẽ không còn hợp pháp nếu di chúc chưa được lập trước thời điểm mất năng lực.
Hiệu lực của di chúc chung khi một trong hai người không còn năng lực hành vi dân sự
Di chúc chung của vợ chồng chỉ có giá trị khi cả hai vợ chồng có đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập di chúc. Điều này có nghĩa là nếu một trong hai vợ chồng bị mất năng lực hành vi dân sự trước khi lập di chúc, di chúc chung sẽ không có giá trị pháp lý.
Tuy nhiên, nếu di chúc đã được lập trước khi một trong hai người mất năng lực hành vi dân sự, thì di chúc chung đó vẫn còn hiệu lực. Pháp luật chỉ yêu cầu người lập di chúc phải có đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập di chúc, không yêu cầu duy trì trạng thái này sau đó.
Cách thực hiện khi một trong hai vợ chồng không còn năng lực hành vi dân sự
Khi một trong hai vợ chồng mất năng lực hành vi dân sự, di chúc chung đã lập trước đó vẫn có thể được thực hiện. Tuy nhiên, nếu di chúc chung chưa được lập hoặc cần sửa đổi, bổ sung, người còn đủ năng lực hành vi dân sự có thể lập di chúc riêng cho phần tài sản của mình. Dưới đây là các bước thực hiện:
- Xác định thời điểm lập di chúc: Nếu di chúc đã được lập trước khi một trong hai người mất năng lực hành vi dân sự, di chúc vẫn có hiệu lực. Cần lưu giữ các tài liệu chứng minh thời điểm lập di chúc, chẳng hạn như biên bản công chứng.
- Công chứng hoặc chứng thực di chúc: Di chúc chung cần được công chứng hoặc chứng thực để đảm bảo tính hợp pháp. Công chứng viên sẽ kiểm tra năng lực hành vi dân sự của cả hai người tại thời điểm lập di chúc.
- Lập di chúc riêng cho phần tài sản cá nhân: Nếu một trong hai vợ chồng đã mất năng lực hành vi dân sự, người còn lại có thể lập di chúc riêng cho phần tài sản của mình. Phần tài sản chung không thể thay đổi nếu không có sự đồng ý của cả hai người.
Ví dụ minh họa về hiệu lực di chúc chung khi mất năng lực hành vi dân sự
Giả sử, ông A và bà B lập di chúc chung vào năm 2020, trong đó phân chia tài sản chung cho hai người con. Năm 2022, ông A bị tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự do bệnh lý. Trong trường hợp này, di chúc chung đã lập vẫn còn hiệu lực, và khi ông A qua đời, di chúc sẽ được thực hiện theo nội dung đã được công chứng trước đó.
Tuy nhiên, nếu bà B muốn thay đổi phần tài sản của mình trong di chúc, bà có thể lập một di chúc riêng để điều chỉnh phần tài sản riêng của mình. Phần tài sản chung đã được quy định trong di chúc chung không thể bị thay đổi sau khi ông A mất năng lực hành vi dân sự.
Những vấn đề thực tiễn khi mất năng lực hành vi dân sự ảnh hưởng đến di chúc chung
Trong thực tế, việc một trong hai vợ chồng mất năng lực hành vi dân sự có thể gây ra những vấn đề pháp lý và tranh chấp về thừa kế. Một số vấn đề phổ biến bao gồm:
- Tranh chấp về tính hợp pháp của di chúc: Nếu có tranh chấp về thời điểm lập di chúc hoặc về tình trạng năng lực hành vi dân sự của một trong hai vợ chồng, di chúc chung có thể bị coi là không hợp lệ. Điều này đặc biệt xảy ra khi không có công chứng hoặc chứng thực.
- Không thể sửa đổi di chúc chung: Khi một trong hai vợ chồng mất năng lực hành vi dân sự, người còn lại không thể tự ý sửa đổi hoặc bổ sung di chúc chung, đặc biệt là phần liên quan đến tài sản chung. Điều này có thể gây khó khăn nếu hoàn cảnh gia đình thay đổi.
Những lưu ý khi lập di chúc chung trong trường hợp có rủi ro mất năng lực hành vi dân sự
Khi lập di chúc chung, vợ chồng nên lưu ý một số điểm sau để đảm bảo tính hợp pháp và tránh tranh chấp về sau:
- Lập di chúc càng sớm càng tốt: Việc lập di chúc sớm giúp đảm bảo rằng cả hai vợ chồng đều còn đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập di chúc.
- Công chứng di chúc: Công chứng di chúc là bước quan trọng để đảm bảo tính hợp pháp của di chúc và tránh tranh chấp về năng lực hành vi dân sự trong tương lai.
- Tư vấn từ luật sư: Nên tham khảo ý kiến từ luật sư hoặc chuyên gia pháp lý để đảm bảo rằng di chúc được lập đúng quy định pháp luật và có tính khả thi khi thực hiện.
Kết luận
Nếu vợ hoặc chồng không còn năng lực hành vi dân sự, di chúc chung có còn hiệu lực không? Câu trả lời phụ thuộc vào thời điểm lập di chúc. Nếu di chúc được lập trước khi một trong hai người mất năng lực hành vi dân sự, di chúc chung vẫn còn hiệu lực và sẽ được thực hiện sau khi cả hai qua đời. Tuy nhiên, sau khi mất năng lực hành vi dân sự, người còn lại không thể sửa đổi di chúc chung. Để đảm bảo di chúc có tính hợp pháp và khả năng thực thi, việc lập di chúc nên được thực hiện sớm và có công chứng. Nếu bạn cần tư vấn chi tiết hơn về việc lập di chúc, hãy liên hệ với Luật PVL Group để được hỗ trợ.
Liên kết nội bộ: Di chúc chung và năng lực hành vi dân sự
Liên kết ngoại: Tham khảo thêm về vấn đề thừa kế
