Khi nào tài sản thừa kế phải được chia theo hiện vật thay vì tiền mặt? Tìm hiểu chi tiết về các quy định, ví dụ minh họa, vướng mắc thực tế, lưu ý và căn cứ pháp lý liên quan.
1) Khi nào tài sản thừa kế phải được chia theo hiện vật thay vì tiền mặt?
Câu trả lời: Trong trường hợp thừa kế, tài sản có thể được chia theo hiện vật thay vì tiền mặt tùy thuộc vào các quy định pháp luật và đặc điểm của tài sản. Theo Bộ luật Dân sự 2015, việc chia thừa kế theo hiện vật thường áp dụng đối với các loại tài sản có giá trị đặc thù, không dễ dàng chia nhỏ hoặc chuyển đổi thành tiền mặt mà không làm mất giá trị của tài sản đó. Các trường hợp điển hình mà tài sản phải được chia theo hiện vật thay vì tiền mặt bao gồm:
- Bất động sản: Những tài sản như đất đai, nhà cửa thường khó chuyển đổi thành tiền mặt ngay lập tức. Việc chia theo hiện vật giúp bảo toàn giá trị và quyền lợi của từng người thừa kế, đặc biệt khi một trong các đồng thừa kế có nhu cầu giữ lại tài sản cho mục đích sử dụng, kinh doanh, hoặc để lại làm kỷ vật gia đình.
- Di sản có tính chất đặc biệt: Đối với các tài sản mang tính kỷ niệm hoặc giá trị văn hóa, như đồ cổ, tranh nghệ thuật, hay các tài sản có giá trị lịch sử của gia đình, việc chia theo hiện vật được ưu tiên để đảm bảo tính toàn vẹn và giá trị tinh thần của tài sản đó.
- Tài sản không thể chuyển đổi thành tiền mà không mất giá trị: Các tài sản như cổ phần trong công ty gia đình hoặc tài sản liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh có thể khó bán hoặc mất giá trị khi chuyển nhượng. Trong các trường hợp này, pháp luật cho phép chia di sản theo hiện vật để người thừa kế có thể tiếp tục tham gia hoặc sử dụng vào mục đích ban đầu của tài sản.
Việc chia tài sản thừa kế theo hiện vật sẽ yêu cầu các đồng thừa kế phải đạt được sự đồng thuận về cách thức phân chia, giá trị ước tính của tài sản hiện vật và cách phân bổ từng phần di sản. Trường hợp không có sự đồng thuận, các bên có thể yêu cầu tòa án giải quyết tranh chấp, và tòa sẽ dựa vào các yếu tố pháp lý và tình hình thực tế của tài sản để đưa ra phán quyết.
1.1 Quy trình phân chia tài sản thừa kế theo hiện vật
Quy trình phân chia tài sản thừa kế theo hiện vật thường gồm các bước sau:
- Xác định và định giá tài sản: Đầu tiên, tài sản thừa kế phải được xác định và định giá chính xác. Các bên có thể thỏa thuận định giá tài sản hoặc yêu cầu một bên thứ ba có thẩm quyền, như công ty định giá, để xác nhận giá trị của tài sản.
- Đàm phán và thỏa thuận giữa các đồng thừa kế: Các đồng thừa kế cần thảo luận và đạt được thỏa thuận về cách phân chia tài sản theo hiện vật. Thỏa thuận này nên được lập thành văn bản và công chứng để đảm bảo tính pháp lý.
- Phân chia tài sản và bàn giao hiện vật: Sau khi thỏa thuận đạt được, các bên tiến hành phân chia tài sản và bàn giao tài sản theo hiện vật. Quy trình này đòi hỏi sự có mặt của tất cả các đồng thừa kế và có thể yêu cầu giấy tờ pháp lý để xác nhận quyền sở hữu của từng phần tài sản.
2) Ví dụ minh họa
Ví dụ, ông A qua đời và để lại di sản gồm một ngôi nhà tại trung tâm thành phố và một mảnh đất nông nghiệp ở vùng ngoại ô. Ông có ba người con là B, C, và D. Cả ba đều không có nhu cầu chuyển đổi tài sản này thành tiền mặt và muốn giữ lại tài sản để kinh doanh hoặc sử dụng cho mục đích riêng.
Trong trường hợp này, ba người con của ông A có thể thỏa thuận chia tài sản thừa kế theo hiện vật, với B giữ lại ngôi nhà, còn C và D chia mảnh đất nông nghiệp theo tỷ lệ đã thống nhất. Phương thức này không chỉ giúp bảo toàn tài sản mà còn tránh được những xung đột có thể xảy ra khi phải chuyển tài sản thành tiền mặt và chia đều.
Nếu cả ba không đạt được sự thỏa thuận và tranh chấp xảy ra, họ có thể yêu cầu tòa án phân chia di sản thừa kế. Tòa án sẽ xác định giá trị của từng loại tài sản, từ đó đưa ra quyết định về phương thức chia phù hợp nhằm bảo đảm quyền lợi của các bên.
3) Những vướng mắc thực tế
Trong thực tế, việc chia tài sản thừa kế theo hiện vật gặp phải nhiều vướng mắc do các yếu tố như:
- Sự chênh lệch về giá trị tài sản: Không phải tất cả tài sản đều có giá trị tương đương, do đó khó để đạt được sự đồng thuận về cách phân chia. Ví dụ, ngôi nhà tại trung tâm thành phố có giá trị cao hơn mảnh đất nông nghiệp, gây ra mâu thuẫn về tỷ lệ phân chia.
- Tranh chấp về quyền lợi sử dụng tài sản: Một số người thừa kế có thể muốn giữ lại tài sản vì giá trị sử dụng hoặc kỷ niệm, trong khi người khác muốn chuyển đổi thành tiền mặt. Điều này tạo ra mâu thuẫn về mục đích sử dụng tài sản thừa kế.
- Phức tạp trong thủ tục pháp lý: Quá trình phân chia tài sản theo hiện vật yêu cầu phải hoàn thiện nhiều thủ tục pháp lý như công chứng, xác nhận quyền sở hữu mới. Điều này có thể kéo dài và tốn kém.
- Khó khăn trong định giá tài sản: Một số tài sản đặc thù như tranh nghệ thuật hoặc cổ phần công ty có thể khó định giá chính xác, làm tăng thêm phức tạp trong việc chia tài sản theo hiện vật.
- Mâu thuẫn về lợi ích kinh tế: Trong trường hợp các tài sản có tính sinh lợi cao, như cổ phần công ty, các đồng thừa kế có thể có mâu thuẫn về lợi ích tài chính lâu dài và khó đạt được sự đồng thuận về việc giữ lại tài sản.
4) Những lưu ý cần thiết
- Định giá tài sản khách quan: Nên sử dụng một đơn vị định giá độc lập hoặc bên thứ ba có thẩm quyền để xác định giá trị tài sản, đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong việc chia tài sản theo hiện vật.
- Thỏa thuận bằng văn bản: Tất cả các thỏa thuận phân chia tài sản thừa kế nên được lập thành văn bản và công chứng. Điều này không chỉ đảm bảo tính pháp lý mà còn giúp tránh những tranh chấp có thể xảy ra về sau.
- Tham khảo ý kiến của luật sư: Việc chia tài sản theo hiện vật thường gặp nhiều vướng mắc pháp lý, do đó, người thừa kế nên tìm đến sự tư vấn của các chuyên gia pháp lý để được hướng dẫn chi tiết về quyền lợi và nghĩa vụ của mình.
- Xem xét nhu cầu sử dụng và ý nghĩa của tài sản: Nếu tài sản có giá trị tinh thần hoặc giá trị sử dụng lâu dài, việc chia theo hiện vật có thể là giải pháp tối ưu giúp bảo toàn giá trị của tài sản và tránh mất giá khi chuyển đổi thành tiền mặt.
5) Căn cứ pháp lý
Việc chia tài sản thừa kế theo hiện vật được điều chỉnh bởi các điều khoản trong Bộ luật Dân sự 2015, bao gồm:
- Điều 659 về quyền của các đồng thừa kế và phương thức chia di sản thừa kế.
- Điều 660 về các trường hợp thỏa thuận chia di sản và chia theo hiện vật.
- Điều 661 quy định về cách xử lý khi các bên không đạt được sự thỏa thuận về phương thức chia di sản.
- Điều 664 về việc thực hiện phân chia tài sản thừa kế thông qua cơ quan có thẩm quyền, khi không có sự đồng thuận giữa các bên.
Các quy định này giúp bảo đảm quyền lợi của tất cả các bên thừa kế và tạo điều kiện để quá trình phân chia di sản diễn ra công bằng, minh bạch. Ngoài ra, nếu cần hỗ trợ thêm về các quy trình liên quan đến phân chia di sản thừa kế, bạn có thể tham khảo Bộ Tư pháp hoặc Tòa án nhân dân để có hướng dẫn chi tiết hơn.
Việc chia tài sản thừa kế theo hiện vật thay vì tiền mặt không chỉ bảo vệ giá trị thực của tài sản mà còn tránh được nhiều tranh chấp giữa các đồng thừa kế. Để hiểu rõ hơn về quyền lợi và trách nhiệm pháp lý trong quá trình thừa kế và phân chia tài sản, bạn có thể tham khảo dịch vụ tư vấn từ Luật PVL Group.
Liên kết nội bộ: Chuyên mục thừa kế
Liên kết ngoài: Báo Pháp Luật
