Khi nào tài sản chung của vợ chồng được coi là di sản thừa kế không phụ thuộc vào di chúc? Quy định pháp lý đảm bảo quyền lợi thừa kế hợp pháp.
Khi nào tài sản chung của vợ chồng được coi là di sản thừa kế không phụ thuộc vào di chúc?
Tài sản chung của vợ chồng là những tài sản được hình thành trong thời kỳ hôn nhân và thuộc sở hữu chung của cả hai bên. Khi một trong hai vợ chồng qua đời, tài sản chung sẽ được chia thành hai phần, trong đó một nửa tài sản thuộc quyền sở hữu của người còn sống và phần còn lại là di sản thừa kế của người đã mất. Theo quy định pháp luật Việt Nam, di sản thừa kế này có thể được chia theo di chúc nếu người đã mất để lại di chúc hợp pháp. Tuy nhiên, có một số trường hợp tài sản chung của vợ chồng được coi là di sản thừa kế không phụ thuộc vào di chúc, nghĩa là phần tài sản của người đã mất sẽ được phân chia theo quy định của pháp luật thừa kế mà không phụ thuộc vào ý nguyện cá nhân của người mất.
- Trường hợp không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp
Khi người đã mất không để lại di chúc hoặc di chúc không hợp pháp (do không đáp ứng các điều kiện pháp lý như người lập di chúc không có năng lực hành vi dân sự, di chúc không được lập đúng thủ tục…), phần tài sản của họ trong khối tài sản chung sẽ được coi là di sản thừa kế và phân chia theo pháp luật. Trong trường hợp này, các thừa kế sẽ được hưởng tài sản theo hàng thừa kế mà không phụ thuộc vào bất kỳ ý nguyện nào được nêu trong di chúc. - Trường hợp di chúc vi phạm quyền lợi của thừa kế bắt buộc
Pháp luật quy định rằng một số người được gọi là thừa kế bắt buộc, bao gồm con chưa thành niên, con mất khả năng lao động, cha mẹ già yếu không nơi nương tựa, và vợ hoặc chồng còn sống của người đã mất. Nếu di chúc không đảm bảo quyền lợi cho các thừa kế bắt buộc này, họ sẽ được hưởng một phần tài sản theo pháp luật, không phụ thuộc vào di chúc. Điều này đảm bảo quyền lợi của những người dễ bị tổn thương và bảo vệ sự công bằng trong phân chia tài sản. - Trường hợp di chúc chỉ áp dụng cho một phần tài sản
Nếu di chúc chỉ định một phần tài sản chung của vợ chồng, phần tài sản không được đề cập trong di chúc sẽ được coi là di sản thừa kế không phụ thuộc vào di chúc và sẽ được chia theo pháp luật thừa kế. Trong trường hợp này, các thừa kế có quyền yêu cầu phân chia phần tài sản không được quy định trong di chúc để đảm bảo quyền lợi của mình. - Trường hợp di chúc bị vô hiệu hoặc bị khởi kiện tranh chấp
Nếu di chúc bị vô hiệu do có vi phạm pháp luật hoặc bị tranh chấp bởi các thừa kế và được tòa án xác định là không hợp lệ, toàn bộ tài sản của người đã mất sẽ được coi là di sản thừa kế không phụ thuộc vào di chúc. Việc phân chia tài sản sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật thừa kế, và tất cả các thừa kế hợp pháp sẽ được chia đều tài sản theo hàng thừa kế.
Ví dụ minh họa
Giả sử ông A và bà B có tài sản chung là một căn nhà và một khoản tiết kiệm. Khi ông A qua đời, ông để lại di chúc cho người bạn thân một nửa căn nhà của mình mà không để lại gì cho bà B và các con. Tuy nhiên, bà B và các con của ông A thuộc diện thừa kế bắt buộc và có quyền được hưởng một phần di sản của ông A không phụ thuộc vào di chúc.
Trong trường hợp này, mặc dù ông A để lại di chúc, di chúc này không đảm bảo quyền lợi của các thừa kế bắt buộc, nên phần tài sản thuộc về ông A trong căn nhà và khoản tiết kiệm sẽ được chia theo pháp luật. Bà B sẽ nhận một nửa tài sản chung theo quy định, phần còn lại của ông A sẽ được chia cho bà B và các con theo hàng thừa kế thứ nhất.
Những vướng mắc thực tế
Trong quá trình phân chia tài sản chung của vợ chồng khi có di chúc, có thể gặp một số vướng mắc thực tế như sau:
- Tranh chấp giữa thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật
Nếu di chúc để lại tài sản cho người ngoài hoặc chỉ cho một số thừa kế nhất định, các thừa kế khác có thể không đồng ý và khởi kiện yêu cầu phân chia tài sản theo pháp luật. Điều này dẫn đến tranh chấp kéo dài và ảnh hưởng đến quyền lợi của người còn sống và các thừa kế hợp pháp. - Khó khăn trong việc xác định quyền lợi của thừa kế bắt buộc
Trong một số trường hợp, quyền lợi của thừa kế bắt buộc không được đảm bảo đầy đủ trong di chúc. Việc xác định phần tài sản mà các thừa kế bắt buộc có quyền yêu cầu có thể phức tạp và gây mâu thuẫn trong quá trình phân chia tài sản. - Tranh chấp về tính hợp pháp của di chúc
Nếu có nghi ngờ về tính hợp pháp của di chúc, các thừa kế có thể yêu cầu tòa án xác minh và có thể dẫn đến việc di chúc bị vô hiệu. Điều này làm cho toàn bộ tài sản của người đã mất được phân chia theo pháp luật, và các bên phải tuân theo quyết định của tòa án. - Chi phí và thời gian xử lý tranh chấp về thừa kế
Nếu các bên không đạt được thỏa thuận và phải nhờ tòa án giải quyết, quá trình phân chia tài sản có thể kéo dài và tốn kém. Điều này gây áp lực cho người còn sống và làm giảm giá trị thực tế của tài sản thừa kế.
Những lưu ý cần thiết
Khi phân chia tài sản chung của vợ chồng trong trường hợp di sản thừa kế không phụ thuộc vào di chúc, các bên cần lưu ý các điểm sau:
- Chuẩn bị tài liệu và chứng từ đầy đủ
Để thực hiện quy trình phân chia tài sản, người còn sống và các thừa kế cần có đầy đủ giấy tờ xác nhận quyền sở hữu tài sản, giấy chứng tử của người đã mất, và các giấy tờ liên quan đến hàng thừa kế. Điều này giúp đảm bảo quy trình phân chia tài sản được thực hiện nhanh chóng và hợp pháp. - Tham khảo ý kiến của luật sư hoặc chuyên gia pháp lý
Nếu có tranh chấp hoặc nghi ngờ về tính hợp pháp của di chúc, các bên nên tham khảo ý kiến từ luật sư hoặc chuyên gia pháp lý để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. - Hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong tài sản thừa kế
Các bên thừa kế cần nắm rõ quyền lợi của mình trong di sản thừa kế, đặc biệt trong trường hợp di sản thừa kế không phụ thuộc vào di chúc, để bảo vệ quyền lợi và tránh tranh chấp không đáng có. - Thỏa thuận với các thừa kế khác nếu có thể
Nếu có thể, các bên thừa kế nên thỏa thuận trước về việc phân chia tài sản để tránh kéo dài thời gian và chi phí qua tòa án. Thỏa thuận này cũng giúp đảm bảo tính công bằng và duy trì mối quan hệ gia đình.
Căn cứ pháp lý
Quy định về việc chia tài sản chung của vợ chồng khi di sản thừa kế không phụ thuộc vào di chúc được xác định trong các văn bản pháp luật sau:
- Bộ luật Dân sự 2015, đặc biệt các điều khoản liên quan đến quyền thừa kế và quyền lợi của thừa kế bắt buộc trong phân chia tài sản.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định rõ về tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng và quyền lợi của các bên thừa kế khi có tranh chấp về tài sản chung.
Để hiểu rõ hơn về quy định pháp lý liên quan và nhận tư vấn từ các chuyên gia, bạn có thể tham khảo thêm tại Báo Pháp Luật và Luật PVL Group để đảm bảo quyền lợi hợp pháp trong quá trình phân chia tài sản chung khi di sản thừa kế không phụ thuộc vào di chúc.
