Khi nào tài sản chung của vợ chồng được chia theo pháp luật thay vì theo thỏa thuận? Tìm hiểu quy định và điều kiện phân chia tài sản hợp pháp.
Khi nào tài sản chung của vợ chồng được chia theo pháp luật thay vì theo thỏa thuận?
Tài sản chung của vợ chồng thường được phân chia dựa trên thỏa thuận giữa hai bên khi hôn nhân chấm dứt hoặc khi một bên qua đời. Tuy nhiên, có những trường hợp pháp luật bắt buộc tài sản chung phải được chia theo quy định pháp luật thay vì theo thỏa thuận. Việc này nhằm đảm bảo tính công bằng, bảo vệ quyền lợi cho các bên liên quan, đặc biệt là các thừa kế, và tránh những tranh chấp phức tạp.
Theo Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 cùng Bộ luật Dân sự 2015, việc phân chia tài sản chung của vợ chồng sẽ phải tuân thủ theo pháp luật thay vì thỏa thuận trong các trường hợp sau:
- Khi một trong hai vợ chồng qua đời mà không để lại di chúc
Trong trường hợp này, phần di sản của người đã mất sẽ được chia theo quy định của pháp luật về thừa kế, cụ thể là chia đều cho các thừa kế thuộc hàng thứ nhất bao gồm vợ/chồng còn sống, con cái, và cha mẹ của người đã mất. Pháp luật quy định rõ ràng để đảm bảo quyền lợi cho những người thân thiết nhất và tránh trường hợp bất đồng do không có hướng dẫn từ di chúc. - Khi có tranh chấp giữa người còn sống và các thừa kế khác
Nếu giữa người còn sống và các thừa kế khác xảy ra tranh chấp về việc phân chia tài sản, pháp luật sẽ can thiệp để phân chia tài sản dựa trên các quy định hiện hành. Điều này thường xảy ra khi một bên qua đời và có nhiều thừa kế hợp pháp, đặc biệt là nếu có con riêng, hoặc khi các bên không đạt được sự đồng thuận. - Khi một bên không có khả năng thỏa thuận vì lý do sức khỏe hoặc tinh thần
Nếu một bên vợ hoặc chồng bị mất khả năng lao động, có bệnh lý nặng, hoặc không còn đủ khả năng tự quyết định về tài sản, pháp luật sẽ can thiệp và phân chia tài sản chung dựa trên quy định hiện hành để bảo vệ quyền lợi của cả hai bên. - Khi tài sản chung có yếu tố nước ngoài hoặc tính chất phức tạp
Trong trường hợp tài sản chung của vợ chồng liên quan đến tài sản ở nước ngoài hoặc có tính chất pháp lý phức tạp, pháp luật sẽ yêu cầu phân chia theo quy định hiện hành để đảm bảo tính công bằng và minh bạch. Sự can thiệp này nhằm bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên và tránh những tranh chấp không đáng có. - Khi các bên không đạt được thỏa thuận về cách thức phân chia tài sản chung
Nếu cả hai vợ chồng không đạt được thỏa thuận về cách thức phân chia tài sản, pháp luật sẽ thực hiện phân chia tài sản theo nguyên tắc công bằng. Tòa án sẽ xem xét các yếu tố như công sức đóng góp, quyền lợi của các bên và các yếu tố khác để đảm bảo tính công bằng và hợp lý trong việc phân chia.
Ví dụ minh họa
Giả sử ông A và bà B là vợ chồng có tài sản chung là một căn nhà và một khoản tiền tiết kiệm. Khi ông A qua đời mà không để lại di chúc, phần tài sản chung của ông A sẽ trở thành di sản thừa kế. Theo quy định pháp luật, một nửa tài sản chung sẽ thuộc quyền sở hữu của bà B, còn một nửa di sản của ông A sẽ được chia đều cho các thừa kế hàng thứ nhất, bao gồm bà B và con cái của ông A.
Nếu giữa bà B và các con xảy ra mâu thuẫn về việc phân chia căn nhà và khoản tiết kiệm, tòa án sẽ phân chia tài sản dựa trên quy định pháp luật để đảm bảo quyền lợi của tất cả các bên và tránh tranh chấp kéo dài.
Những vướng mắc thực tế
Trong quá trình phân chia tài sản chung khi có yêu cầu chia theo pháp luật thay vì thỏa thuận, có thể gặp phải một số vướng mắc thực tế như sau:
- Mâu thuẫn và tranh chấp giữa người còn sống và các thừa kế khác
Khi một bên qua đời và tài sản chung trở thành di sản thừa kế, mâu thuẫn có thể xảy ra giữa người còn sống và các thừa kế khác về cách thức phân chia tài sản, đặc biệt nếu tài sản có giá trị lớn. Trong trường hợp này, việc phân chia tài sản theo pháp luật có thể gây mất thời gian và công sức cho các bên liên quan. - Khó khăn trong việc xác định tài sản chung và tài sản riêng
Trong một số trường hợp, nếu không có giấy tờ xác minh rõ ràng, việc xác định tài sản chung và tài sản riêng có thể gây ra tranh cãi giữa người còn sống và các thừa kế khác. Điều này có thể dẫn đến tranh chấp và cần đến sự can thiệp của cơ quan pháp lý để xác minh tài sản và phân chia đúng quy định. - Tranh chấp về quyền lợi của các thừa kế bắt buộc
Khi di sản thừa kế không đảm bảo quyền lợi của các thừa kế bắt buộc như con chưa thành niên hoặc con mất khả năng lao động, các thừa kế này có quyền yêu cầu tòa án can thiệp để bảo vệ quyền lợi của mình. Điều này có thể làm kéo dài quá trình phân chia và gây khó khăn cho các bên. - Chi phí và thời gian thực hiện phân chia tài sản qua tòa án
Nếu các bên không thể tự thỏa thuận phân chia tài sản, việc phải thông qua tòa án sẽ kéo dài và tốn kém. Điều này có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên, đặc biệt khi tài sản cần được sử dụng kịp thời cho các nhu cầu cấp thiết.
Những lưu ý cần thiết
Khi yêu cầu phân chia tài sản chung của vợ chồng theo quy định pháp luật, các bên cần lưu ý các điểm sau:
- Chuẩn bị tài liệu và chứng từ xác nhận quyền sở hữu tài sản đầy đủ
Người yêu cầu phân chia cần có đầy đủ giấy tờ xác nhận quyền sở hữu tài sản, giấy chứng tử của người đã mất và các giấy tờ liên quan đến thừa kế hợp pháp. Việc này giúp đảm bảo quy trình phân chia tài sản được thực hiện nhanh chóng và hợp pháp. - Tham khảo ý kiến của luật sư hoặc chuyên gia pháp lý
Trong trường hợp có tranh chấp hoặc vấn đề phức tạp, tham khảo ý kiến từ luật sư hoặc chuyên gia pháp lý sẽ giúp bảo vệ quyền lợi của các bên và đảm bảo quy trình phân chia tài sản tuân thủ quy định pháp luật. - Hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong quá trình phân chia tài sản
Người còn sống và các thừa kế cần hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình để bảo vệ quyền lợi hợp pháp và tránh các tranh chấp không đáng có. - Thỏa thuận trước với các thừa kế nếu có thể
Nếu có thể, các bên nên thỏa thuận về việc phân chia tài sản để tránh thời gian và chi phí thông qua tòa án. Sự thỏa thuận này sẽ giúp duy trì mối quan hệ gia đình và đảm bảo tính công bằng.
Căn cứ pháp lý
Quy định về việc phân chia tài sản chung của vợ chồng theo pháp luật được xác định trong các văn bản pháp luật sau:
- Bộ luật Dân sự 2015, đặc biệt các điều khoản liên quan đến quyền thừa kế và quyền yêu cầu phân chia tài sản khi không có di chúc hoặc khi xảy ra tranh chấp.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định rõ về tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng và quyền lợi của các bên thừa kế khi một trong hai vợ chồng qua đời mà không có thỏa thuận.
Để hiểu rõ hơn về quy định pháp lý liên quan và nhận tư vấn từ các chuyên gia, bạn có thể tham khảo thêm tại Báo Pháp Luật và Luật PVL Group để bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong quá trình phân chia tài sản chung khi không có thỏa thuận hoặc xảy ra tranh chấp.
