Khi nào tài sản chung của hộ gia đình phải được phân chia theo yêu cầu của tòa án? Bài viết phân tích quy trình và các trường hợp yêu cầu tòa án phân chia tài sản.
1) Khi nào tài sản chung của hộ gia đình phải được phân chia theo yêu cầu của tòa án?
Khi nào tài sản chung của hộ gia đình phải được phân chia theo yêu cầu của tòa án? Tài sản chung của hộ gia đình, khi không thể phân chia thông qua thỏa thuận, hoặc trong trường hợp có các mâu thuẫn và tranh chấp phức tạp giữa các thành viên, sẽ phải được phân chia theo quyết định của tòa án. Quy định này nhằm bảo đảm sự công bằng và quyền lợi hợp pháp của tất cả các thành viên có liên quan, và ngăn ngừa các tranh chấp kéo dài có thể ảnh hưởng đến các quyền lợi của các bên. Dưới đây là những trường hợp cụ thể khi tài sản chung phải được phân chia theo yêu cầu của tòa án.
- Khi các thành viên không đạt được thỏa thuận: Trong trường hợp các thành viên không thể đạt được sự đồng thuận về cách thức phân chia tài sản chung, bất kỳ thành viên nào cũng có quyền yêu cầu tòa án can thiệp để phân xử. Đây là biện pháp cuối cùng để giải quyết tranh chấp khi không còn phương án nào khác để đạt được thỏa thuận.
- Khi xảy ra tranh chấp thừa kế: Nếu một thành viên trong gia đình qua đời và không để lại di chúc hoặc di chúc không hợp lệ, các thành viên có thể yêu cầu tòa án xác định phần tài sản của người quá cố và thực hiện phân chia theo quy định của pháp luật. Tài sản chung của gia đình trong trường hợp này sẽ được coi là di sản thừa kế và chia cho những người thừa kế hợp pháp theo pháp luật thừa kế.
- Khi có tranh chấp về quyền sở hữu tài sản: Nếu một hoặc nhiều thành viên tranh chấp về quyền sở hữu hoặc tỷ lệ tài sản của mình trong khối tài sản chung, họ có thể yêu cầu tòa án can thiệp để xác định rõ quyền sở hữu và phân chia tài sản một cách hợp lý. Trong trường hợp này, tòa án sẽ xác định phần sở hữu của từng thành viên và phân chia tài sản theo quy định pháp luật.
- Khi có tranh chấp về quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Nếu di chúc không bảo đảm quyền lợi của những người thừa kế bắt buộc (như con chưa thành niên, cha mẹ già yếu hoặc người không có khả năng lao động), họ có quyền yêu cầu tòa án phân chia lại tài sản theo quy định pháp luật để bảo vệ quyền lợi của mình.
- Khi tài sản chung bao gồm tài sản không thể chia vật lý: Trong các trường hợp tài sản chung là bất động sản hoặc tài sản có giá trị lớn và không thể chia vật lý (ví dụ như nhà ở hoặc đất đai), tòa án sẽ tiến hành phân chia tài sản dựa trên giá trị của tài sản. Tài sản có thể được bán và chia số tiền thu được, hoặc được chia dưới hình thức khác theo phán quyết của tòa án.
- Khi có yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền: Trong một số trường hợp đặc biệt, khi cơ quan có thẩm quyền yêu cầu tòa án phân chia tài sản chung để bảo vệ quyền lợi công bằng cho các bên, tài sản chung sẽ được phân chia theo quyết định của tòa án nhằm bảo đảm tính hợp pháp và minh bạch.
Như vậy, tòa án sẽ là cơ quan cuối cùng thực hiện phân chia tài sản chung của hộ gia đình trong những trường hợp trên để bảo vệ quyền lợi của các bên và bảo đảm tính công bằng.
2) Ví dụ minh họa
Gia đình ông B có một căn nhà là tài sản chung giữa ông và các con, bao gồm A, C, và D. Sau khi ông B qua đời, ông không để lại di chúc. Các con của ông B muốn chia phần tài sản của ông nhưng không thể đạt được thỏa thuận về tỷ lệ phân chia. Con lớn là A cho rằng mình nên được phần lớn hơn vì đã đóng góp nhiều vào việc sửa chữa căn nhà. Trong khi đó, C và D muốn chia đều.
Do không đạt được thỏa thuận, C và D quyết định nộp đơn lên tòa án yêu cầu phân chia tài sản. Tòa án sẽ xem xét yêu cầu của các bên, đánh giá các bằng chứng liên quan và phân chia tài sản theo quy định pháp luật, bảo đảm quyền lợi cho tất cả các thành viên.
3) Những vướng mắc thực tế
Trong quá trình phân chia tài sản chung hộ gia đình theo yêu cầu của tòa án, có thể phát sinh một số vướng mắc thực tế như:
- Tranh chấp về tỷ lệ đóng góp vào tài sản: Các thành viên có thể tranh cãi về việc ai đóng góp nhiều hơn vào việc mua sắm, sửa chữa hoặc bảo trì tài sản chung. Điều này có thể gây khó khăn cho tòa án trong việc xác định chính xác phần tài sản của từng người.
- Khó khăn trong việc định giá tài sản: Đối với những tài sản không thể chia nhỏ, việc định giá tài sản và xác định giá trị phần tài sản của từng thành viên có thể phức tạp, yêu cầu sự can thiệp của chuyên gia định giá và kéo dài thời gian giải quyết.
- Mâu thuẫn về quyền lợi thừa kế: Nếu có thành viên thuộc diện thừa kế bắt buộc nhưng không được đảm bảo quyền lợi trong di chúc, họ có thể yêu cầu tòa án phân chia lại tài sản. Việc này thường gây ra mâu thuẫn lớn giữa các thành viên và ảnh hưởng đến tiến trình xử lý.
- Chi phí và thời gian giải quyết kéo dài: Quy trình phân chia tài sản qua tòa án có thể kéo dài và tốn kém, bao gồm chi phí luật sư, chi phí tòa án, và các chi phí liên quan đến định giá tài sản, gây áp lực tài chính cho các bên.
4) Những lưu ý cần thiết
- Thỏa thuận phân chia tài sản tự nguyện nếu có thể: Các thành viên nên cố gắng đạt được sự đồng thuận về cách thức phân chia tài sản chung, tránh việc kéo dài thời gian và chi phí xử lý tranh chấp qua tòa án.
- Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ và bằng chứng: Các thành viên cần chuẩn bị các giấy tờ pháp lý, như giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản, giấy tờ nhân thân và các bằng chứng khác liên quan đến đóng góp vào tài sản chung.
- Đảm bảo quyền lợi cho người thừa kế bắt buộc: Trong quá trình phân chia, cần bảo đảm quyền lợi cho những người thừa kế bắt buộc để tránh tranh chấp và đảm bảo công bằng.
- Tham khảo ý kiến luật sư: Để bảo vệ quyền lợi hợp pháp, các thành viên nên tham khảo ý kiến từ luật sư chuyên về thừa kế để hiểu rõ quyền lợi của mình và các quy định pháp lý liên quan.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc phân chia tài sản chung của hộ gia đình khi có yêu cầu của tòa án bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 609 đến Điều 662), quy định chi tiết về quyền thừa kế, quyền lợi của người thừa kế bắt buộc, và quy định về phân chia tài sản chung khi có tranh chấp.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn về thủ tục công chứng, chứng thực văn bản phân chia di sản thừa kế và các quy định pháp lý liên quan.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định về quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình liên quan đến tài sản chung và quyền yêu cầu chia tài sản thừa kế khi không có sự đồng thuận.
Để biết thêm chi tiết về các quy định pháp lý và thủ tục phân chia tài sản chung khi có yêu cầu của tòa án, bạn có thể tham khảo Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Khi không thể đạt được sự đồng thuận về phân chia tài sản chung trong gia đình, tòa án sẽ là cơ quan giải quyết tranh chấp, bảo đảm quyền lợi cho tất cả các thành viên. Luật PVL Group khuyến nghị các thành viên trong gia đình nên chuẩn bị đầy đủ giấy tờ pháp lý và tìm kiếm tư vấn từ luật sư để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
