Khi nào hành vi đua xe trái phép bị truy cứu trách nhiệm hình sự? Bài viết phân tích chi tiết quy định pháp luật về đua xe trái phép, ví dụ minh họa, và những vướng mắc thực tế.
1. Khi nào hành vi đua xe trái phép bị truy cứu trách nhiệm hình sự?
Đua xe trái phép không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật hành chính mà trong nhiều trường hợp, còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam. Đua xe trái phép gây ra những nguy cơ nghiêm trọng cho an toàn giao thông, tính mạng và sức khỏe của người tham gia giao thông. Do đó, pháp luật quy định rõ ràng các trường hợp người đua xe sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự.
Theo quy định tại Điều 266 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), hành vi đua xe trái phép sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi đáp ứng các điều kiện sau:
a) Có tổ chức hoặc tụ tập đua xe trái phép: Đối với hành vi đua xe có tổ chức, bao gồm việc tụ tập thành nhóm, tổ chức lên kế hoạch cụ thể như địa điểm, thời gian đua xe. Đây là tình tiết tăng nặng so với các trường hợp vi phạm hành chính thông thường.
b) Gây hậu quả nghiêm trọng: Nếu hành vi đua xe dẫn đến tai nạn giao thông gây chết người, gây thương tích cho người khác hoặc thiệt hại nghiêm trọng về tài sản, người tham gia đua xe sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
c) Sử dụng phương tiện giao thông gây nguy hiểm: Khi sử dụng xe có công suất lớn, xe độ chế không đảm bảo an toàn kỹ thuật, hành vi này không chỉ vi phạm hành chính mà còn có thể dẫn đến việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
d) Gây rối trật tự công cộng: Hành vi đua xe nếu gây rối trật tự công cộng, cản trở giao thông đường bộ nghiêm trọng, cũng là căn cứ để truy cứu trách nhiệm hình sự.
Tùy vào tính chất, mức độ vi phạm và hậu quả gây ra, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khung hình phạt từ 2 đến 10 năm tù, hoặc hơn nếu gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
2. Ví dụ minh họa về hành vi đua xe trái phép bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Ví dụ: Một nhóm thanh niên gồm 10 người tổ chức đua xe trên quốc lộ vào ban đêm, không tuân thủ quy định giao thông. Họ tụ tập tại một đoạn đường vắng và dùng xe máy độ để đua tốc độ cao. Trong quá trình đua, một người trong nhóm không làm chủ được tốc độ, đâm vào một xe ô tô chạy ngược chiều, dẫn đến tai nạn làm 2 người tử vong và 3 người khác bị thương nặng.
Sau khi vụ việc xảy ra, cơ quan chức năng đã điều tra và kết luận nhóm thanh niên này vi phạm các quy định về giao thông đường bộ, đua xe trái phép gây hậu quả nghiêm trọng. Theo Điều 266 Bộ luật Hình sự, những người tham gia đua xe đã bị truy cứu trách nhiệm hình sự vì tổ chức đua xe trái phép, gây chết người và gây thương tích nghiêm trọng. Một số thành viên trong nhóm bị kết án từ 5 đến 7 năm tù, người chủ mưu tổ chức đua xe bị phạt nặng hơn với mức án 10 năm tù.
3. Những vướng mắc thực tế trong việc xử lý hành vi đua xe trái phép
a) Khó khăn trong việc phát hiện và ngăn chặn đua xe trái phép: Đua xe trái phép thường diễn ra vào ban đêm hoặc ở những khu vực hẻo lánh, nơi lực lượng cảnh sát giao thông khó kiểm soát. Điều này gây khó khăn trong việc phát hiện và ngăn chặn kịp thời trước khi xảy ra hậu quả nghiêm trọng.
b) Vấn đề độ tuổi của người vi phạm: Nhiều trường hợp, người tham gia đua xe là thanh thiếu niên chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự, điều này tạo ra những vướng mắc trong việc xử lý theo quy định của pháp luật. Các biện pháp giáo dục, ngăn ngừa đối với nhóm đối tượng này còn hạn chế, dẫn đến tình trạng tái phạm.
c) Khả năng thi hành án: Một số trường hợp đua xe trái phép bị truy cứu trách nhiệm hình sự nhưng việc thi hành án gặp khó khăn, do gia đình không đủ điều kiện bồi thường thiệt hại hoặc người vi phạm không có ý thức chấp hành pháp luật.
d) Ảnh hưởng đến cộng đồng và xã hội: Đua xe trái phép không chỉ gây hại cho những người tham gia mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến người đi đường và cộng đồng. Trong nhiều vụ việc, người dân phản ánh việc tổ chức đua xe nhưng cơ quan chức năng không kịp thời xử lý, gây bức xúc trong dư luận.
4. Những lưu ý cần thiết để tránh bị truy cứu trách nhiệm hình sự do đua xe trái phép
a) Tăng cường giáo dục về luật giao thông đường bộ: Các chương trình giáo dục về an toàn giao thông cần được triển khai rộng rãi trong trường học và cộng đồng để nâng cao nhận thức của thanh thiếu niên về hậu quả của đua xe trái phép.
b) Phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chức năng và cộng đồng: Việc phát hiện và ngăn chặn đua xe trái phép không chỉ dựa vào lực lượng chức năng mà còn cần sự phối hợp từ phía người dân, các tổ chức xã hội và các cơ quan truyền thông.
c) Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm: Cần có biện pháp xử lý nghiêm khắc đối với các trường hợp đua xe trái phép để răn đe và ngăn ngừa các hành vi vi phạm tái diễn.
d) Trang bị kỹ năng tự bảo vệ: Người dân tham gia giao thông cần trang bị kiến thức và kỹ năng để tự bảo vệ mình trước các tình huống nguy hiểm do đua xe trái phép gây ra, như giảm tốc độ khi gặp nhóm xe có dấu hiệu đua hoặc tụ tập bất thường.
5. Căn cứ pháp lý
Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), Điều 266 quy định về tội đua xe trái phép và các hình phạt áp dụng.
Nghị định 100/2019/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính đối với các hành vi vi phạm giao thông đường bộ và đường sắt.
Thông tư 65/2020/TT-BCA quy định về nhiệm vụ, quyền hạn và hoạt động tuần tra, kiểm soát của cảnh sát giao thông.
Bạn có thể tìm hiểu thêm các quy định chi tiết về hình sự tại chuyên mục hình sự của Luật PVL Group, hoặc tham khảo thêm thông tin từ trang PLO – Pháp luật.
