Khi nào doanh nghiệp phải thực hiện kiểm toán nội bộ?Tìm hiểu về quy định, cách thực hiện, vướng mắc và những lưu ý quan trọng với Luật PVL Group.
1. Khi nào doanh nghiệp phải thực hiện kiểm toán nội bộ?
Kiểm toán nội bộ là một quá trình đánh giá độc lập và khách quan nhằm cải thiện hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp bằng cách kiểm tra, giám sát và đánh giá tính đầy đủ, hiệu quả của các hệ thống quản lý rủi ro và kiểm soát nội bộ. Theo quy định của pháp luật Việt Nam, không phải tất cả các doanh nghiệp đều phải thực hiện kiểm toán nội bộ, nhưng có một số loại hình doanh nghiệp bắt buộc phải thực hiện, bao gồm:
- Công ty niêm yết trên sàn chứng khoán: Theo Luật Chứng khoán 2019, các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán phải có bộ phận kiểm toán nội bộ để giám sát hoạt động kinh doanh, đánh giá tính hiệu quả của các quy trình kiểm soát nội bộ.
- Doanh nghiệp có vốn nhà nước: Theo Nghị định 05/2019/NĐ-CP, các doanh nghiệp có vốn nhà nước trên 50% vốn điều lệ phải thực hiện kiểm toán nội bộ nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả vốn nhà nước và phòng ngừa các rủi ro tài chính.
- Doanh nghiệp trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, bảo hiểm: Các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tài chính, bảo hiểm và ngân hàng cũng phải thực hiện kiểm toán nội bộ định kỳ nhằm đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật và các yêu cầu quản lý từ Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan quản lý khác.
Ngoài các trường hợp bắt buộc, các doanh nghiệp khác có thể tự nguyện thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ để nâng cao hiệu quả quản lý và kiểm soát rủi ro.
2. Cách thực hiện kiểm toán nội bộ như thế nào?
Kiểm toán nội bộ được thực hiện qua một quy trình cụ thể để đảm bảo tính khách quan và độc lập trong việc đánh giá hoạt động kinh doanh và tài chính của doanh nghiệp. Các bước thực hiện kiểm toán nội bộ bao gồm:
- Bước 1: Lập kế hoạch kiểm toán nội bộ: Doanh nghiệp cần xác định các mục tiêu và phạm vi kiểm toán. Kế hoạch này phải bao gồm các hoạt động quan trọng cần kiểm tra, các rủi ro cần đánh giá và các tài liệu, thông tin cần thu thập.
- Bước 2: Tiến hành kiểm tra và thu thập thông tin: Bộ phận kiểm toán nội bộ sẽ kiểm tra các hoạt động, quy trình làm việc và tài liệu của các bộ phận khác nhau trong doanh nghiệp để đảm bảo tuân thủ quy định và quản lý rủi ro hiệu quả.
- Bước 3: Phân tích và đánh giá: Sau khi thu thập đủ thông tin, kiểm toán viên sẽ phân tích và đánh giá mức độ tuân thủ, tính chính xác của các quy trình, hệ thống quản lý. Họ cũng sẽ đánh giá hiệu quả của các biện pháp kiểm soát nội bộ.
- Bước 4: Báo cáo kiểm toán nội bộ: Báo cáo kiểm toán nội bộ sẽ nêu rõ các phát hiện, đánh giá về tính hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ, và các khuyến nghị để cải thiện.
- Bước 5: Giám sát thực hiện khuyến nghị: Sau khi báo cáo được công bố, doanh nghiệp cần giám sát việc thực hiện các khuyến nghị mà kiểm toán nội bộ đã đưa ra để đảm bảo việc cải thiện hệ thống kiểm soát và quản lý rủi ro.
3. Những vướng mắc thực tế khi thực hiện kiểm toán nội bộ
Quá trình thực hiện kiểm toán nội bộ không phải lúc nào cũng thuận lợi. Doanh nghiệp có thể gặp phải một số vướng mắc sau:
- Thiếu sự hợp tác từ các bộ phận liên quan: Một số bộ phận trong doanh nghiệp có thể cảm thấy bị kiểm soát quá mức, dẫn đến việc không cung cấp đủ thông tin hoặc không hợp tác với bộ phận kiểm toán nội bộ.
- Thiếu nguồn nhân lực chuyên môn: Kiểm toán nội bộ yêu cầu nhân sự có chuyên môn cao về tài chính, quản trị rủi ro và hệ thống kiểm soát. Nếu doanh nghiệp không có đủ nhân lực chuyên môn, việc kiểm toán nội bộ sẽ gặp khó khăn.
- Xung đột lợi ích: Nếu bộ phận kiểm toán nội bộ không được tổ chức độc lập và có sự can thiệp từ ban lãnh đạo, việc kiểm tra và đánh giá có thể không khách quan.
- Quy định pháp lý phức tạp: Một số doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuân thủ các quy định về kiểm toán nội bộ do không hiểu rõ các văn bản pháp luật liên quan.
4. Những lưu ý cần thiết khi thực hiện kiểm toán nội bộ
Khi thực hiện kiểm toán nội bộ, doanh nghiệp cần lưu ý các yếu tố sau:
- Đảm bảo tính độc lập: Kiểm toán nội bộ cần phải độc lập và không chịu ảnh hưởng từ các bộ phận khác trong doanh nghiệp, đặc biệt là từ ban lãnh đạo. Điều này giúp đảm bảo tính khách quan và minh bạch trong quá trình kiểm tra và đánh giá.
- Lựa chọn nhân sự kiểm toán có chuyên môn: Doanh nghiệp cần tuyển chọn những kiểm toán viên có trình độ chuyên môn cao, có khả năng phân tích và đánh giá rủi ro một cách chính xác.
- Xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ vững chắc: Doanh nghiệp cần xây dựng các quy trình và hệ thống kiểm soát nội bộ rõ ràng, hiệu quả để hỗ trợ quá trình kiểm toán nội bộ.
- Tuân thủ quy định pháp luật: Doanh nghiệp cần nắm rõ và tuân thủ các quy định pháp luật về kiểm toán nội bộ để tránh các rủi ro pháp lý.
5. Ví dụ minh họa
Một công ty bất động sản lớn tại Việt Nam niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán phải thực hiện kiểm toán nội bộ hàng năm theo quy định của Luật Chứng khoán. Công ty này đã thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ để kiểm tra và đánh giá các quy trình làm việc và hoạt động tài chính của từng phòng ban. Trong quá trình kiểm toán, bộ phận này phát hiện ra một số sai sót trong việc ghi nhận chi phí dự án, dẫn đến việc báo cáo tài chính bị sai lệch. Sau khi báo cáo và đề xuất các biện pháp cải thiện, công ty đã điều chỉnh lại hệ thống kiểm soát nội bộ, giúp hoạt động kinh doanh trở nên minh bạch và hiệu quả hơn.
6. Căn cứ pháp luật
Việc thực hiện kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp được quy định rõ ràng trong các văn bản pháp luật sau:
- Luật Chứng khoán 2019: Yêu cầu các công ty niêm yết phải thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ để đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động tài chính và quản lý.
- Nghị định 05/2019/NĐ-CP về kiểm toán nội bộ: Quy định chi tiết về việc tổ chức, hoạt động và trách nhiệm của bộ phận kiểm toán nội bộ trong doanh nghiệp.
- Thông tư 66/2020/TT-BTC: Hướng dẫn chi tiết về việc thực hiện kiểm toán nội bộ đối với các doanh nghiệp có vốn nhà nước.
7. Kết luận
Kiểm toán nội bộ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp kiểm soát rủi ro và cải thiện hiệu quả hoạt động. Việc thực hiện kiểm toán nội bộ đúng quy trình và tuân thủ quy định pháp luật không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật mà còn đảm bảo hoạt động kinh doanh minh bạch, hiệu quả và bền vững.
Để tìm hiểu thêm thông tin về kiểm toán nội bộ, bạn có thể tham khảo tại Luật PVL Group hoặc đọc thêm tại Báo Pháp luật.
Việc thực hiện kiểm toán nội bộ đúng cách sẽ giúp doanh nghiệp phát hiện và khắc phục các rủi ro tiềm ẩn, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững trong tương lai.
