HĐND có thể yêu cầu giải trình về vấn đề tài chính không?

HĐND có thể yêu cầu giải trình về vấn đề tài chính không? Tìm hiểu quyền hạn của HĐND trong giám sát tài chính địa phương, quy định và ví dụ thực tế.

1. HĐND có thể yêu cầu giải trình về vấn đề tài chính không?

HĐND có thể yêu cầu giải trình về vấn đề tài chính không? Hội đồng Nhân dân (HĐND) là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân, đồng thời giám sát hoạt động của các cơ quan hành chính nhằm đảm bảo rằng tài chính công tại địa phương được quản lý minh bạch, hiệu quả. Do đó, HĐND hoàn toàn có quyền yêu cầu các cơ quan liên quan, bao gồm Ủy ban Nhân dân (UBND) và các sở, ban, ngành tại địa phương giải trình về các vấn đề tài chính.

Quyền yêu cầu giải trình của HĐND về vấn đề tài chính thể hiện qua các hoạt động chính như:

• Yêu cầu báo cáo tài chính định kỳ và đột xuất từ UBND: HĐND có thể yêu cầu UBND và các cơ quan trực thuộc cung cấp các báo cáo tài chính định kỳ, hoặc trong trường hợp đặc biệt có thể yêu cầu giải trình đột xuất. Việc này nhằm giám sát xem các nguồn lực tài chính được sử dụng đúng mục đích và hiệu quả hay không.
• Đặt câu hỏi và yêu cầu giải trình trực tiếp tại các kỳ họp HĐND: Trong các kỳ họp, HĐND có thể đặt câu hỏi và yêu cầu UBND giải trình về các khoản thu, chi, nợ công, hoặc bất kỳ khoản tài chính nào liên quan đến ngân sách địa phương. Qua đó, HĐND có thể làm rõ các khoản chi tiêu ngân sách và đưa ra khuyến nghị hoặc điều chỉnh cần thiết.
• Thành lập các đoàn giám sát chuyên đề về tài chính: HĐND có thể thành lập các đoàn giám sát chuyên đề để kiểm tra các khoản tài chính đặc biệt hoặc những vấn đề có dấu hiệu sai phạm. Các đoàn giám sát có thể yêu cầu giải trình chi tiết từ các cơ quan và đưa ra kiến nghị xử lý nếu phát hiện sai phạm.
• Yêu cầu giải trình khi có phản ánh từ người dân: Khi nhận được phản ánh hoặc khiếu nại từ người dân về các vấn đề tài chính, HĐND có quyền yêu cầu UBND hoặc các cơ quan liên quan giải trình và xử lý. Điều này nhằm đảm bảo rằng các khiếu nại của người dân được xem xét một cách nghiêm túc và các vấn đề tài chính được giải quyết minh bạch.

Tóm lại, HĐND có thể yêu cầu giải trình về vấn đề tài chính khi cần thiết nhằm đảm bảo rằng ngân sách địa phương được sử dụng hợp lý, minh bạch và không lãng phí. Đây là một trong những quyền quan trọng của HĐND trong vai trò giám sát tài chính, góp phần bảo vệ lợi ích của cộng đồng và ngăn ngừa các hành vi tiêu cực trong quản lý tài chính công tại địa phương.

2. Ví dụ minh họa về việc HĐND yêu cầu giải trình vấn đề tài chính

Một ví dụ thực tế về việc HĐND yêu cầu giải trình về vấn đề tài chính có thể kể đến trường hợp HĐND thành phố Hà Nội trong quá trình giám sát các dự án đầu tư công. Trong một kỳ họp HĐND, các đại biểu đã đặt câu hỏi và yêu cầu UBND Hà Nội giải trình chi tiết về các dự án đầu tư công đang triển khai trên địa bàn, đặc biệt là các dự án chậm tiến độ và có nguy cơ đội vốn.

Trường hợp cụ thể là dự án mở rộng đường vành đai 3 Hà Nội, một dự án lớn có ảnh hưởng đến giao thông và kinh tế thành phố. HĐND yêu cầu UBND cung cấp báo cáo giải trình về tình hình tài chính, nguồn vốn sử dụng, lý do đội vốn, và các biện pháp khắc phục. UBND đã phải giải trình về nguyên nhân chậm tiến độ, các khó khăn trong quá trình thi công và cam kết sẽ triển khai các biện pháp nhằm kiểm soát chi phí và đẩy nhanh tiến độ dự án.

Qua yêu cầu giải trình của HĐND Hà Nội, UBND đã phải chịu trách nhiệm rõ ràng hơn về việc quản lý tài chính trong dự án. Điều này cũng cho thấy vai trò của HĐND trong việc giám sát tài chính, đảm bảo các dự án công được thực hiện đúng tiến độ và sử dụng ngân sách công hợp lý.

3. Những vướng mắc thực tế trong quyền yêu cầu giải trình tài chính của HĐND

• Thiếu sự hợp tác từ UBND hoặc các cơ quan chức năng: Một số trường hợp, UBND hoặc các cơ quan chức năng không cung cấp thông tin đầy đủ hoặc chậm trễ trong việc giải trình, gây khó khăn cho HĐND trong việc thực hiện quyền giám sát. Điều này làm giảm hiệu quả của việc giám sát và có thể khiến HĐND không có đủ thông tin để đưa ra các quyết định phù hợp.
• Hạn chế về năng lực giám sát tài chính: Một số đại biểu HĐND thiếu kiến thức chuyên sâu về tài chính và kế toán, dẫn đến khó khăn trong việc đọc hiểu, phân tích các báo cáo tài chính phức tạp. Việc thiếu năng lực giám sát tài chính có thể làm giảm khả năng phát hiện sai sót hoặc lãng phí trong ngân sách.
• Áp lực từ các nhóm lợi ích: Trong một số trường hợp, các nhóm lợi ích có thể gây áp lực, ảnh hưởng đến quá trình giải trình và giám sát tài chính của HĐND. Điều này có thể làm sai lệch thông tin hoặc cản trở HĐND đưa ra các quyết định đúng đắn, ảnh hưởng đến sự minh bạch và công bằng trong quản lý tài chính địa phương.
• Hạn chế trong quyền yêu cầu giải trình: Mặc dù có quyền yêu cầu giải trình, nhưng HĐND vẫn phụ thuộc vào UBND và các cơ quan chức năng trong việc cung cấp thông tin. Khi thiếu sự hợp tác từ UBND, quyền yêu cầu giải trình của HĐND có thể không đạt được kết quả như mong muốn.

4. Những lưu ý cần thiết khi HĐND yêu cầu giải trình về vấn đề tài chính

• Đảm bảo tính công khai, minh bạch: HĐND cần công khai các hoạt động giám sát tài chính và yêu cầu giải trình của mình, đảm bảo rằng thông tin về vấn đề tài chính được công khai và dễ tiếp cận đối với người dân. Việc minh bạch giúp tăng cường niềm tin của cộng đồng và đảm bảo tính công bằng trong các quyết định tài chính.
• Tăng cường năng lực giám sát tài chính: HĐND cần trang bị kiến thức chuyên môn cho các đại biểu, tổ chức các khóa đào tạo về tài chính, kế toán để tăng cường khả năng giám sát tài chính. Điều này giúp đại biểu hiểu rõ hơn về các báo cáo tài chính và có khả năng đánh giá các vấn đề tài chính phức tạp.
• Xây dựng mối quan hệ phối hợp chặt chẽ với UBND và các cơ quan liên quan: HĐND cần duy trì mối quan hệ tốt với UBND và các cơ quan chức năng để đảm bảo các yêu cầu giải trình được đáp ứng nhanh chóng và đầy đủ. Việc phối hợp này giúp HĐND có thông tin kịp thời, chính xác để giám sát tài chính hiệu quả.
• Thường xuyên theo dõi và xử lý phản hồi của người dân: HĐND cần tiếp nhận và xử lý các phản hồi từ người dân về các vấn đề tài chính. Việc lắng nghe và xử lý phản hồi từ cộng đồng giúp HĐND có thông tin thực tế và đánh giá đúng đắn hơn về tình hình tài chính địa phương.

5. Căn cứ pháp lý cho quyền yêu cầu giải trình tài chính của HĐND

Dưới đây là các căn cứ pháp lý quy định quyền yêu cầu giải trình của HĐND về vấn đề tài chính:

• Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung 2019): Luật này quy định quyền và trách nhiệm của HĐND trong việc giám sát và yêu cầu giải trình từ UBND và các cơ quan chức năng về các vấn đề tài chính, ngân sách địa phương.
• Luật Ngân sách nhà nước năm 2015: Luật quy định chi tiết về vai trò của HĐND trong việc giám sát thu, chi ngân sách địa phương, bao gồm quyền yêu cầu giải trình các khoản tài chính và giám sát việc sử dụng ngân sách địa phương.
• Các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính: Các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính đưa ra quy định cụ thể về quy trình giải trình tài chính, trách nhiệm của UBND và các cơ quan trong việc báo cáo tài chính khi có yêu cầu từ HĐND.

Nếu bạn quan tâm và muốn tìm hiểu thêm về quyền hạn của HĐND trong việc yêu cầu giải trình tài chính hoặc các vấn đề liên quan đến quản lý hành chính, hãy tham khảo thêm tại https://luatpvlgroup.com/category/hanh-chinh/.