HĐND có thể điều chỉnh ngân sách giữa kỳ không?

HĐND có thể điều chỉnh ngân sách giữa kỳ không? Bài viết giải đáp chi tiết quyền hạn của HĐND về điều chỉnh ngân sách giữa kỳ và các lưu ý quan trọng.

1. HĐND có thể điều chỉnh ngân sách giữa kỳ không?

HĐND có thể điều chỉnh ngân sách giữa kỳ không? Đây là câu hỏi đặt ra về quyền hạn của Hội đồng nhân dân (HĐND) trong việc quản lý tài chính địa phương và đảm bảo nguồn lực ngân sách đáp ứng đúng nhu cầu thực tế. Trong suốt năm ngân sách, có thể phát sinh nhiều yếu tố bất ngờ hoặc thay đổi khiến các khoản chi tiêu hoặc dự án cần điều chỉnh. Vì vậy, việc điều chỉnh ngân sách giữa kỳ là cần thiết để thích ứng với hoàn cảnh và điều kiện thực tế tại địa phương.

Câu trả lời là có, HĐND có quyền điều chỉnh ngân sách giữa kỳ trong những trường hợp cần thiết. HĐND là cơ quan quyền lực của nhà nước ở địa phương, đóng vai trò giám sát và điều phối ngân sách để phục vụ các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội và bảo đảm an sinh. Khi có thay đổi lớn ảnh hưởng đến việc phân bổ ngân sách, HĐND có thể xem xét điều chỉnh để đảm bảo các khoản chi tiêu hợp lý và kịp thời phục vụ các nhu cầu cấp bách của cộng đồng.

Cụ thể, các trường hợp HĐND có thể điều chỉnh ngân sách giữa kỳ bao gồm:

• Khi có yêu cầu khẩn cấp: Trong trường hợp xảy ra thiên tai, dịch bệnh, hoặc các tình huống khẩn cấp đòi hỏi nguồn kinh phí lớn để ứng phó, HĐND có thể điều chỉnh ngân sách để phân bổ thêm kinh phí cho các cơ quan hoặc dự án cần thiết.
• Khi có thay đổi về nguồn thu hoặc chi tiêu: Nếu các nguồn thu từ thuế hoặc các khoản tài trợ bị giảm sút hoặc tăng cao hơn dự kiến, HĐND có thể điều chỉnh ngân sách để phù hợp với tình hình thực tế. Điều này giúp địa phương cân đối tài chính và tránh tình trạng thâm hụt hoặc dư thừa không cần thiết.
• Khi phát hiện các sai sót hoặc bất cập trong phân bổ ngân sách: Trong quá trình giám sát, nếu HĐND phát hiện có sai sót hoặc bất cập trong kế hoạch phân bổ ngân sách ban đầu, HĐND có thể thực hiện điều chỉnh để khắc phục các vấn đề và đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực.
• Khi có dự án mới phát sinh: Nếu địa phương cần triển khai các dự án mới để phục vụ cho các mục tiêu phát triển đặc biệt, HĐND có thể điều chỉnh ngân sách giữa kỳ để phân bổ kinh phí cho các dự án này. Tuy nhiên, các dự án mới cần phải được HĐND phê duyệt với lý do rõ ràng và hợp lý.
• Phân bổ lại ngân sách giữa các cơ quan: Trong một số trường hợp, nếu các cơ quan, đơn vị không sử dụng hết ngân sách đã phân bổ, HĐND có thể điều chỉnh để chuyển nguồn lực tài chính sang các đơn vị hoặc dự án cần thiết hơn.

Việc điều chỉnh ngân sách giữa kỳ là một công cụ linh hoạt giúp HĐND quản lý tài chính công hiệu quả, đảm bảo rằng ngân sách địa phương được sử dụng đúng mục đích, kịp thời và đạt hiệu quả cao.

2. Ví dụ minh họa về việc HĐND điều chỉnh ngân sách giữa kỳ

Một ví dụ cụ thể về việc HĐND điều chỉnh ngân sách giữa kỳ là trường hợp HĐND thành phố X trong năm ngân sách 2023. Đầu năm, HĐND đã phê duyệt ngân sách cho các dự án công cộng như cải thiện hệ thống giao thông, xây dựng trường học và cung cấp các dịch vụ y tế. Tuy nhiên, vào giữa năm, thành phố X gặp phải một đợt mưa lớn kéo dài dẫn đến tình trạng ngập lụt ở nhiều khu vực.

Trước tình hình khẩn cấp này, HĐND thành phố X đã tổ chức phiên họp để xem xét và quyết định điều chỉnh ngân sách giữa kỳ. HĐND quyết định giảm ngân sách của một số dự án chưa cấp thiết và chuyển nguồn lực sang việc xây dựng hệ thống thoát nước tạm thời và hỗ trợ các hộ dân bị ảnh hưởng bởi ngập lụt. Điều chỉnh này giúp địa phương ứng phó kịp thời với tình trạng ngập úng, giảm thiểu thiệt hại cho người dân và bảo vệ an toàn cho cộng đồng.

Cuối cùng, sau khi giải quyết tình trạng khẩn cấp, HĐND tiếp tục giám sát và điều chỉnh kế hoạch ngân sách cho các dự án còn lại để đảm bảo không ảnh hưởng đến các mục tiêu dài hạn của thành phố. Ví dụ này cho thấy quyền và trách nhiệm của HĐND trong việc điều chỉnh ngân sách giữa kỳ là cần thiết và quan trọng trong việc quản lý nguồn lực công.

3. Những vướng mắc thực tế trong việc điều chỉnh ngân sách giữa kỳ của HĐND

Mặc dù HĐND có quyền điều chỉnh ngân sách giữa kỳ, quá trình thực hiện điều chỉnh vẫn gặp phải một số vướng mắc thực tế:

• Thiếu thông tin và dữ liệu chính xác: Để điều chỉnh ngân sách hợp lý, HĐND cần có thông tin chi tiết và dữ liệu chính xác về tình hình tài chính và các khoản chi tiêu. Tuy nhiên, việc thiếu thông tin hoặc báo cáo tài chính không đầy đủ có thể gây khó khăn cho HĐND trong quá trình xem xét và điều chỉnh ngân sách.
• Sự đồng thuận giữa các bên liên quan: Việc điều chỉnh ngân sách giữa kỳ cần có sự đồng thuận từ nhiều bên, bao gồm các đại biểu HĐND, cơ quan tài chính và các bên liên quan khác. Đôi khi, quá trình đạt được sự đồng thuận này có thể kéo dài, dẫn đến tình trạng chậm trễ trong việc điều chỉnh ngân sách, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp.
• Khó khăn trong dự báo nhu cầu thực tế: Nhiều khi, nhu cầu sử dụng ngân sách có thể thay đổi nhanh chóng do các yếu tố khó dự báo, chẳng hạn như thiên tai hoặc dịch bệnh. Việc dự báo và phân bổ lại ngân sách giữa kỳ đôi khi không kịp thời, gây khó khăn cho HĐND trong việc đảm bảo đủ nguồn lực tài chính.
• Thiếu quy trình rõ ràng về điều chỉnh ngân sách: Một số địa phương chưa có quy trình rõ ràng và tiêu chuẩn cụ thể cho việc điều chỉnh ngân sách giữa kỳ. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thiếu nhất quán trong việc thực hiện điều chỉnh ngân sách, làm giảm tính minh bạch và hiệu quả.

4. Những lưu ý cần thiết khi HĐND thực hiện điều chỉnh ngân sách giữa kỳ

Khi thực hiện điều chỉnh ngân sách giữa kỳ, HĐND cần lưu ý các điểm quan trọng sau để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của quá trình:

• Thu thập đầy đủ thông tin và báo cáo tài chính: HĐND cần yêu cầu các cơ quan, đơn vị cung cấp báo cáo tài chính và thông tin chi tiết về tình hình thu, chi ngân sách để có cơ sở chính xác cho việc điều chỉnh. Các thông tin này sẽ giúp HĐND đánh giá được tình hình tài chính và đưa ra các quyết định điều chỉnh hợp lý.
• Đảm bảo tính minh bạch và công khai: Quá trình điều chỉnh ngân sách giữa kỳ cần được công khai, minh bạch để người dân và các bên liên quan có thể theo dõi và giám sát. Điều này giúp tạo lòng tin từ cộng đồng và đảm bảo rằng ngân sách được sử dụng một cách minh bạch.
• Tăng cường tham vấn các bên liên quan: Trước khi điều chỉnh ngân sách, HĐND nên tổ chức các buổi tham vấn, thu thập ý kiến từ các bên liên quan và người dân. Sự tham gia của cộng đồng giúp HĐND nắm rõ nhu cầu thực tế và xây dựng được các phương án điều chỉnh phù hợp.
• Đảm bảo rằng điều chỉnh ngân sách phục vụ mục tiêu quan trọng: HĐND cần đảm bảo rằng các điều chỉnh ngân sách được thực hiện nhằm phục vụ các mục tiêu cấp bách và quan trọng nhất. Việc ưu tiên ngân sách cho các nhu cầu cấp thiết giúp đảm bảo rằng nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả và đáp ứng kịp thời các tình huống bất ngờ.

5. Căn cứ pháp lý cho việc điều chỉnh ngân sách giữa kỳ của HĐND

Căn cứ pháp lý cho quyền điều chỉnh ngân sách giữa kỳ của HĐND được quy định trong một số văn bản pháp luật như sau:

• Luật Tổ chức chính quyền địa phương (2015, sửa đổi 2019): Luật này quy định về quyền hạn của HĐND trong việc quản lý và điều phối ngân sách địa phương, bao gồm cả việc điều chỉnh ngân sách trong các trường hợp cần thiết.
• Luật Ngân sách Nhà nước (2015): Luật này quy định rõ quy trình lập, phê duyệt và điều chỉnh ngân sách nhà nước, bao gồm ngân sách địa phương. Trong đó, Luật quy định HĐND có quyền phê duyệt và điều chỉnh các khoản thu, chi của ngân sách địa phương giữa kỳ khi cần thiết.
• Nghị định và thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính: Các nghị định và thông tư hướng dẫn chi tiết về quy trình lập kế hoạch, phê duyệt và điều chỉnh ngân sách, tạo điều kiện cho HĐND thực hiện quyền giám sát và điều chỉnh ngân sách một cách hợp lý và minh bạch.

Liên kết nội bộ: Đọc thêm về các quy định pháp luật hành chính tại PVL Group.