Tiêu chuẩn quốc tế ISO 12100 về an toàn máy móc – nguyên tắc thiết kế. Doanh nghiệp nên áp dụng ngay.
1. Giới thiệu về tiêu chuẩn ISO 12100 – Nguyên tắc thiết kế an toàn máy móc
ISO 12100 là tiêu chuẩn quốc tế do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) ban hành, định hướng các nguyên tắc thiết kế an toàn cho máy móc, nhằm loại bỏ hoặc giảm thiểu rủi ro trong quá trình sử dụng. Đây là một trong những tài liệu trọng tâm trong hệ thống tiêu chuẩn an toàn máy móc, được công nhận và áp dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam.
Tiêu chuẩn ISO 12100 hiện hành là phiên bản ISO 12100:2010, được phát triển trên cơ sở tổng hợp hai tiêu chuẩn cũ: ISO 12100-1:2003 và ISO 12100-2:2003, nhằm đơn giản hóa và thống nhất các hướng dẫn thiết kế an toàn.
Phạm vi áp dụng:
ISO 12100 áp dụng cho tất cả loại máy móc và thiết bị cơ khí – từ máy công nghiệp, máy chế biến thực phẩm, máy xây dựng đến thiết bị sản xuất bán tự động hoặc tự động hoàn toàn. Các nhà thiết kế, chế tạo, nhập khẩu hoặc tích hợp máy móc vào dây chuyền đều nên tuân thủ ISO 12100.
Lợi ích khi áp dụng ISO 12100:
Đảm bảo an toàn cho người sử dụng và người bảo trì máy.
Giảm nguy cơ tai nạn lao động, sự cố kỹ thuật.
Tuân thủ quy định pháp lý tại nhiều quốc gia.
Nâng cao uy tín và giá trị xuất khẩu của sản phẩm máy móc.
Là nền tảng để thực hiện các tiêu chuẩn khác như ISO 13849, ISO 14120…
2. Nguyên tắc thiết kế an toàn theo ISO 12100 được thực hiện như thế nào?
ISO 12100 xác định quy trình thiết kế an toàn máy móc thông qua 3 bước chủ đạo:
Bước 1: Xác định các mối nguy và đánh giá rủi ro
Trong giai đoạn này, nhà thiết kế cần:
Phân tích toàn bộ vòng đời của máy (từ lắp đặt, vận hành, bảo trì, tháo dỡ).
Nhận diện các loại nguy hiểm: cơ học, điện, nhiệt, tiếng ồn, rung, hóa chất…
Đánh giá mức độ rủi ro theo tần suất tiếp xúc, cường độ hậu quả và khả năng tránh.
Bước 2: Thiết kế để loại bỏ mối nguy từ gốc
Đây là ưu tiên hàng đầu theo ISO 12100: thiết kế sao cho loại bỏ hoàn toàn nguy cơ thay vì kiểm soát hậu quả.
Thay đổi nguyên lý hoạt động của máy.
Thiết kế hình dạng bộ phận sao cho tránh va chạm, cắt, kẹt.
Giảm tốc độ, lực, điện áp hoặc năng lượng phát sinh trong máy.
Bước 3: Bảo vệ kỹ thuật và hướng dẫn sử dụng
Nếu không thể loại bỏ nguy cơ, thì cần:
Bổ sung các biện pháp kỹ thuật bảo vệ: rào chắn cơ khí, cảm biến, hệ thống dừng khẩn cấp, khóa liên động.
Cung cấp thông tin rõ ràng: cảnh báo nguy hiểm, hướng dẫn vận hành, biển hiệu an toàn, quy trình bảo trì an toàn.
ISO 12100 đặc biệt nhấn mạnh việc lựa chọn các biện pháp kiểm soát theo trật tự ưu tiên, từ loại bỏ – giảm thiểu – bảo vệ kỹ thuật – hướng dẫn, thay vì chỉ dựa vào đào tạo hoặc cảnh báo.
3. Tài liệu, hồ sơ cần có khi áp dụng ISO 12100
Việc chứng minh sự tuân thủ tiêu chuẩn ISO 12100 không đòi hỏi giấy chứng nhận chính thức, nhưng doanh nghiệp cần chuẩn bị tài liệu kỹ thuật và hồ sơ minh chứng khi bị kiểm tra bởi cơ quan chức năng hoặc đối tác quốc tế.
Các hồ sơ quan trọng bao gồm:
Báo cáo đánh giá rủi ro cho từng công đoạn của máy.
Bản vẽ thiết kế máy móc có chú thích về các biện pháp an toàn.
Hồ sơ hướng dẫn sử dụng, hướng dẫn bảo trì, cảnh báo nguy hiểm.
Danh mục các biện pháp bảo vệ kỹ thuật đã được áp dụng.
Bằng chứng thử nghiệm, kiểm tra tính năng an toàn (nếu có).
Đặc biệt, khi kết hợp ISO 12100 với các tiêu chuẩn chuyên ngành như ISO 13849 (an toàn hệ thống điều khiển), ISO 14120 (rào chắn bảo vệ), thì doanh nghiệp sẽ xây dựng được một hồ sơ an toàn hoàn chỉnh và chuyên nghiệp.
4. Những lưu ý quan trọng khi triển khai ISO 12100 tại doanh nghiệp
Để triển khai ISO 12100 hiệu quả, doanh nghiệp cần lưu ý các điểm sau:
Đừng coi nhẹ đánh giá rủi ro
Đây là khâu cốt lõi của tiêu chuẩn ISO 12100. Nếu không đánh giá đúng và đủ các nguy cơ trong quá trình sử dụng, thì toàn bộ thiết kế an toàn sẽ không hiệu quả.
Nên phối hợp nhiều phòng ban
Thiết kế an toàn không chỉ là việc của kỹ sư thiết kế mà cần có sự tham gia của:
Bộ phận sản xuất
Bộ phận bảo trì
Bộ phận an toàn lao động
Nhân viên vận hành thực tế
Những đóng góp thực tế giúp phát hiện nguy cơ tiềm ẩn chưa thể hiện trên bản vẽ.
Áp dụng song song với tiêu chuẩn Việt Nam
Tại Việt Nam, ISO 12100 đã được chuyển đổi thành Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO 12100:2017, doanh nghiệp có thể tham khảo kết hợp với các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia như:
TCVN 5185:2015 – An toàn máy gia công cơ khí.
TCVN 7383 – Máy nén khí an toàn.
TCVN 11310:2015 – Máy ép thủy lực.
5. PVL GROUP – Tư vấn áp dụng ISO 12100 và tiêu chuẩn an toàn máy móc chuyên sâu
Nếu doanh nghiệp bạn đang thiết kế, chế tạo hoặc nhập khẩu máy móc và cần đảm bảo đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về an toàn, PVL Group chính là đơn vị đồng hành đáng tin cậy.
Với đội ngũ chuyên gia nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư vấn tiêu chuẩn và giấy phép an toàn máy móc, PVL Group hỗ trợ bạn:
Đánh giá rủi ro theo đúng chuẩn ISO 12100.
Tư vấn cải tiến thiết kế máy để loại bỏ nguy hiểm từ gốc.
Hướng dẫn hoàn chỉnh hồ sơ kỹ thuật và bảo vệ trước các cơ quan chức năng.
Tư vấn đồng thời nhiều tiêu chuẩn: ISO 12100, ISO 13849, ISO 14120, TCVN…
Xem thêm các bài viết hữu ích tại chuyên mục: https://luatpvlgroup.com/category/doanh-nghiep/
