Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong những trường hợp nào? Bài viết phân tích chi tiết các trường hợp áp dụng, ví dụ minh họa, vướng mắc thực tế và lưu ý quan trọng.
1) Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong những trường hợp nào?
Thừa kế theo pháp luật là gì?
Thừa kế theo pháp luật là hình thức phân chia di sản thừa kế dựa trên quy định pháp luật, áp dụng khi không có di chúc hợp lệ hoặc di chúc không bao gồm toàn bộ tài sản. Quy định này được nêu rõ trong Bộ luật Dân sự 2015 nhằm đảm bảo quyền lợi cho các bên liên quan và tránh tranh chấp không đáng có.
Các trường hợp áp dụng thừa kế theo pháp luật
1. Không có di chúc
- Người để lại di sản không lập di chúc trước khi qua đời.
- Di sản sẽ được chia theo thứ tự hàng thừa kế quy định tại Điều 651, Bộ luật Dân sự 2015.
2. Di chúc không hợp pháp
- Di chúc không tuân thủ quy định pháp luật về hình thức và nội dung. Ví dụ:
- Di chúc không có chữ ký hoặc không được công chứng, chứng thực trong trường hợp bắt buộc.
- Người lập di chúc không đủ năng lực hành vi dân sự.
- Nội dung di chúc trái pháp luật hoặc đạo đức xã hội.
3. Di chúc không bao gồm toàn bộ tài sản
- Khi di chúc chỉ đề cập đến một phần tài sản, phần còn lại sẽ được chia theo pháp luật.
4. Không có người thừa kế trong di chúc
- Người thừa kế được chỉ định trong di chúc đã qua đời trước người lập di chúc hoặc từ chối nhận di sản.
5. Di chúc bị tuyên vô hiệu
- Tòa án tuyên bố di chúc vô hiệu do vi phạm pháp luật hoặc có tranh chấp lớn giữa các bên liên quan.
6. Phân chia tài sản đặc biệt
- Một số tài sản thuộc sở hữu chung của gia đình hoặc có yếu tố nước ngoài phải được phân chia theo pháp luật nếu không có hướng dẫn rõ ràng trong di chúc.
Thứ tự hàng thừa kế:
Theo Điều 651, Bộ luật Dân sự 2015, thứ tự hàng thừa kế được xác định như sau:
- Hàng thừa kế thứ nhất: Vợ/chồng, cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi.
- Hàng thừa kế thứ hai: Ông bà nội ngoại, anh chị em ruột.
- Hàng thừa kế thứ ba: Cụ nội ngoại, bác, chú, cô, cậu, dì.
Nếu không có ai ở hàng thừa kế trước, quyền thừa kế sẽ chuyển sang hàng thừa kế tiếp theo.
2) Ví dụ minh họa
Trường hợp áp dụng thừa kế theo pháp luật:
Ông Nguyễn Văn A qua đời và để lại một ngôi nhà tại TP. Hồ Chí Minh và một khoản tiền gửi ngân hàng 1 tỷ đồng. Gia đình ông gồm vợ ông, bà Nguyễn Thị B, và ba con, nhưng ông không lập di chúc.
Quy trình phân chia tài sản:
- Xác định quyền thừa kế:
- Theo pháp luật, di sản của ông A sẽ được chia đều cho các thành viên thuộc hàng thừa kế thứ nhất, bao gồm bà B và ba người con.
- Thực hiện phân chia tài sản:
- Ngôi nhà và khoản tiền 1 tỷ đồng được chia thành 4 phần bằng nhau. Mỗi người thừa kế nhận được 1/4 giá trị tài sản.
Kết quả:
Toàn bộ tài sản của ông A được phân chia hợp pháp theo quy định pháp luật, đảm bảo quyền lợi cho tất cả người thừa kế.
3) Những vướng mắc thực tế
1. Tranh chấp giữa các thừa kế:
- Khi không có di chúc, các bên thừa kế thường xảy ra tranh chấp về cách phân chia tài sản, đặc biệt khi tài sản không thể chia nhỏ như bất động sản hoặc xe ô tô.
2. Khác biệt pháp luật quốc tế:
- Đối với tài sản có yếu tố nước ngoài, pháp luật của quốc gia nơi tài sản tọa lạc có thể áp dụng quy định khác, dẫn đến xung đột pháp lý.
3. Thủ tục pháp lý phức tạp:
- Việc thu thập giấy tờ, hợp pháp hóa lãnh sự, và xử lý hồ sơ thường mất nhiều thời gian và chi phí.
4. Định giá tài sản không chính xác:
- Một số tài sản như bất động sản, cổ phần có giá trị không ổn định, gây khó khăn trong việc xác định giá trị và phân chia.
5. Nghĩa vụ tài chính cao:
- Người thừa kế phải chịu thuế thừa kế, phí chuyển nhượng và các chi phí pháp lý khác, gây áp lực tài chính.
4) Những lưu ý cần thiết
1. Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ:
- Người thừa kế cần chuẩn bị các giấy tờ pháp lý như giấy khai sinh, giấy khai tử, và giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản.
2. Hiểu rõ thứ tự hàng thừa kế:
- Nắm rõ quy định pháp luật về thứ tự hàng thừa kế để tránh bỏ sót quyền lợi của bất kỳ ai.
3. Ưu tiên hòa giải:
- Trước khi khởi kiện, các bên nên ưu tiên hòa giải để giảm thiểu chi phí và thời gian.
4. Sử dụng dịch vụ pháp lý:
- Luật sư chuyên nghiệp có thể hỗ trợ người thừa kế xử lý nhanh chóng các thủ tục pháp lý.
5. Hoàn thành nghĩa vụ tài chính:
- Người thừa kế cần đảm bảo hoàn thành các nghĩa vụ tài chính như thuế và phí trước khi nhận tài sản.
5) Căn cứ pháp lý
- Bộ luật Dân sự 2015: Quy định quyền thừa kế và các trường hợp áp dụng thừa kế theo pháp luật (Điều 613 – Điều 662).
- Luật Quốc tịch Việt Nam 2008: Quy định quyền sở hữu tài sản của công dân Việt Nam ở nước ngoài.
- Hiệp định tương trợ tư pháp: Các điều ước quốc tế liên quan đến công nhận và thi hành quyền thừa kế.
- Luật quốc gia nơi tài sản tọa lạc: Các quy định liên quan đến quyền thừa kế và nghĩa vụ tài chính.
Bạn có thể tham khảo thêm thông tin tại chuyên mục Thừa kế tại Luật PVL Group hoặc tại Báo Pháp Luật.
Luật PVL Group sẵn sàng hỗ trợ bạn trong các vấn đề pháp lý liên quan đến thừa kế tài sản, đảm bảo quyền lợi tối ưu. Hãy liên hệ ngay để được tư vấn chi tiết!
