Khi nào tài sản chung của vợ chồng được chia theo di chúc thay vì theo pháp luật? Tìm hiểu các quy định về quyền chia tài sản theo di chúc.
Khi nào tài sản chung của vợ chồng được chia theo di chúc thay vì theo pháp luật?
Theo quy định pháp luật Việt Nam, khi một trong hai vợ chồng qua đời, việc phân chia tài sản chung có thể diễn ra theo hai cách: theo pháp luật thừa kế hoặc theo di chúc. Nếu người đã mất để lại di chúc hợp pháp, tài sản sẽ được chia theo các ý nguyện đã nêu trong di chúc. Di chúc là một phương tiện quan trọng giúp cá nhân có thể thể hiện ý nguyện của mình trong việc phân chia tài sản, đảm bảo tài sản được chuyển giao cho người mà họ mong muốn. Tuy nhiên, việc chia tài sản chung của vợ chồng theo di chúc chỉ được thực hiện khi di chúc đáp ứng đủ các điều kiện pháp lý và không vi phạm quyền lợi của các thừa kế hợp pháp.
- Điều kiện để tài sản chung của vợ chồng được chia theo di chúc
Tài sản chung của vợ chồng sẽ được chia theo di chúc khi một bên qua đời và có để lại di chúc hợp pháp. Di chúc hợp pháp cần đảm bảo các điều kiện:- Được lập theo đúng quy định pháp luật: Di chúc phải được lập bởi người có năng lực hành vi dân sự, trong trạng thái minh mẫn, không bị ép buộc hoặc đe dọa.
- Nội dung di chúc không vi phạm pháp luật: Nội dung trong di chúc phải rõ ràng và không vi phạm các quyền lợi tối thiểu của những người thuộc diện thừa kế bắt buộc (con chưa thành niên, con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động, vợ hoặc chồng của người để lại di chúc).
- Phạm vi di chúc: Di chúc chỉ có hiệu lực đối với phần tài sản thuộc sở hữu của người lập di chúc trong khối tài sản chung. Phần tài sản của người còn sống không thuộc quyền định đoạt của di chúc.
- Trường hợp phân chia tài sản chung theo di chúc thay vì theo pháp luật
Khi người đã mất để lại di chúc, phần tài sản thuộc sở hữu của họ trong tài sản chung sẽ được chia theo các quy định trong di chúc. Nếu không có di chúc, tài sản sẽ được chia theo pháp luật. Trong trường hợp di chúc hợp pháp và đáp ứng các điều kiện cần thiết, di chúc sẽ được ưu tiên thực hiện, và các thừa kế sẽ nhận tài sản theo nội dung của di chúc thay vì theo thứ tự pháp luật quy định. Di chúc giúp đảm bảo ý nguyện cá nhân trong việc phân chia tài sản, nhưng phải tuân thủ các điều kiện pháp lý liên quan để bảo vệ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc. - Quy trình chia tài sản theo di chúc
Để chia tài sản theo di chúc, các bên liên quan cần thực hiện các bước sau:- Kiểm tra tính hợp pháp của di chúc: Tòa án hoặc các cơ quan có thẩm quyền sẽ kiểm tra tính hợp pháp của di chúc để đảm bảo di chúc được lập đúng quy định pháp luật.
- Xác định phạm vi tài sản: Chỉ phần tài sản thuộc sở hữu của người đã mất trong khối tài sản chung được chia theo di chúc. Phần tài sản của người còn sống không bị ảnh hưởng bởi di chúc.
- Thực hiện phân chia tài sản: Tài sản sẽ được chia theo nội dung di chúc. Nếu di chúc không hợp pháp hoặc không đề cập hết các phần tài sản, tài sản không được đề cập sẽ được chia theo pháp luật thừa kế.
Ví dụ minh họa
Ví dụ, ông A và bà B có tài sản chung gồm một căn nhà và một khoản tiết kiệm. Ông A lập di chúc trước khi qua đời, trong đó ghi rõ ông muốn để lại phần tài sản của mình cho một người cháu thay vì cho các con của mình. Sau khi ông A qua đời, di chúc được xem xét và xác nhận hợp pháp.
Theo quy trình, tài sản chung của ông A và bà B sẽ được chia đôi. Phần tài sản của bà B (một nửa căn nhà và khoản tiết kiệm) vẫn thuộc quyền sở hữu của bà và không bị ảnh hưởng bởi di chúc. Phần tài sản của ông A sẽ được phân chia theo di chúc, và người cháu được nhận tài sản theo ý nguyện của ông A.
Những vướng mắc thực tế
Trong quá trình phân chia tài sản chung theo di chúc, có thể gặp một số vướng mắc thực tế như sau:
- Mâu thuẫn giữa người thừa kế theo di chúc và người thừa kế theo pháp luật
Nếu di chúc để lại tài sản cho người không thuộc hàng thừa kế thứ nhất (ví dụ, người cháu hoặc bạn bè), các thừa kế thuộc hàng thứ nhất (vợ, con) có thể không đồng ý và tranh chấp để yêu cầu quyền thừa kế theo pháp luật. Trong trường hợp này, nếu di chúc không vi phạm quyền lợi của các thừa kế bắt buộc, nó sẽ được ưu tiên thực hiện. - Di chúc không rõ ràng hoặc không hợp pháp
Di chúc không đáp ứng các điều kiện pháp lý hoặc có nội dung không rõ ràng sẽ không được chấp nhận. Khi đó, tài sản sẽ được chia theo quy định pháp luật thừa kế. Điều này có thể gây ra mâu thuẫn và làm kéo dài thời gian phân chia tài sản. - Khó khăn trong việc xác định tài sản thuộc di chúc và tài sản không thuộc di chúc
Đối với tài sản chung của vợ chồng, việc xác định phần tài sản thuộc quyền sở hữu của người lập di chúc có thể gặp khó khăn nếu không có giấy tờ rõ ràng về tài sản. Điều này làm phức tạp quá trình phân chia tài sản và có thể gây tranh chấp giữa các bên thừa kế. - Sự ảnh hưởng đến người thừa kế bắt buộc
Trong trường hợp di chúc không đảm bảo quyền lợi của người thừa kế bắt buộc (con chưa thành niên, con không có khả năng lao động), các bên thừa kế này có quyền yêu cầu phần tài sản mà họ được hưởng theo pháp luật, điều này có thể dẫn đến việc di chúc không được thực hiện đầy đủ.
Những lưu ý cần thiết
Khi phân chia tài sản chung của vợ chồng theo di chúc, các bên cần lưu ý các điểm sau:
- Lập di chúc rõ ràng và hợp pháp
Người lập di chúc nên chuẩn bị di chúc một cách chi tiết và rõ ràng, đảm bảo di chúc đáp ứng đủ các điều kiện pháp lý để tránh tranh chấp sau này. Di chúc nên được công chứng hoặc có người làm chứng để tăng tính hợp pháp. - Đảm bảo quyền lợi của người thừa kế bắt buộc
Trong di chúc, cần lưu ý đến quyền lợi của những người thuộc diện thừa kế bắt buộc. Điều này giúp tránh tranh chấp về sau và đảm bảo rằng di chúc sẽ được thực hiện đúng ý nguyện. - Tham khảo ý kiến luật sư hoặc chuyên gia pháp lý
Khi lập di chúc hoặc phân chia tài sản theo di chúc, nên tham khảo ý kiến của luật sư hoặc chuyên gia pháp lý để đảm bảo di chúc được lập đúng quy định và phân chia tài sản diễn ra thuận lợi, hợp pháp. - Chuẩn bị tài liệu xác định tài sản chung và tài sản riêng
Người lập di chúc và các bên thừa kế nên chuẩn bị tài liệu xác nhận tài sản chung và tài sản riêng, để việc phân chia tài sản theo di chúc không gây tranh cãi về quyền sở hữu tài sản.
Căn cứ pháp lý
Pháp luật Việt Nam quy định về phân chia tài sản chung của vợ chồng theo di chúc trong các văn bản sau:
- Bộ luật Dân sự 2015, quy định về quyền thừa kế và phân chia tài sản theo di chúc, bao gồm quyền lợi của người thừa kế bắt buộc.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định về tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng, và quyền phân chia tài sản chung trong khối tài sản thừa kế.
Để hiểu rõ hơn về quy định pháp lý liên quan và nhận tư vấn từ các chuyên gia, bạn có thể tham khảo thêm tại Báo Pháp Luật và Luật PVL Group để đảm bảo quá trình phân chia tài sản chung được thực hiện đúng quy định khi có di chúc.
