Vợ hoặc chồng có thể lập di chúc để phân chia phần tài sản chung không?

Vợ hoặc chồng có thể lập di chúc để phân chia phần tài sản chung không? Bài viết cung cấp quy định pháp luật, ví dụ minh họa và lưu ý cần thiết.

1) Vợ hoặc chồng có thể lập di chúc để phân chia phần tài sản chung không?

Vợ hoặc chồng có thể lập di chúc để phân chia phần tài sản chung không? Đây là một câu hỏi phổ biến liên quan đến quyền lập di chúc trong hôn nhân và phạm vi của quyền này khi vợ chồng có tài sản chung. Theo quy định của pháp luật Việt Nam, cụ thể là Bộ luật Dân sự và Luật Hôn nhân và Gia đình, vợ hoặc chồng hoàn toàn có quyền lập di chúc để phân chia phần tài sản của mình trong khối tài sản chung. Tuy nhiên, chỉ phần tài sản thuộc về họ (thường là 50% tài sản chung nếu không có thỏa thuận khác) mới được ghi trong di chúc và phân chia theo ý muốn của người lập di chúc. Phần còn lại của tài sản chung sẽ thuộc quyền sở hữu của người còn sống và không được đề cập trong di chúc.

Tài sản chung của vợ chồng là toàn bộ tài sản được tạo lập trong thời kỳ hôn nhân, bao gồm cả tài sản mua chung, đầu tư chung, hoặc các tài sản mà cả hai bên cùng sở hữu. Khi lập di chúc, vợ hoặc chồng chỉ có quyền định đoạt đối với phần tài sản thuộc về mình trong tài sản chung, và di chúc sẽ chỉ có giá trị pháp lý đối với phần tài sản đó. Cụ thể:

1. Xác định phần tài sản của người lập di chúc: Để đảm bảo tính pháp lý, người lập di chúc cần xác định rõ phần tài sản thuộc về mình trong tài sản chung. Thông thường, nếu không có thỏa thuận nào khác, tài sản chung của vợ chồng sẽ được chia đôi, tức là mỗi người sở hữu 50%.
2. Phạm vi của di chúc: Di chúc chỉ có thể đề cập đến phần tài sản thuộc quyền sở hữu của người lập di chúc. Điều này có nghĩa là, nếu một trong hai người muốn lập di chúc để lại tài sản của mình cho con cái, người thân hoặc một cá nhân khác, họ chỉ có thể làm điều này đối với phần tài sản thuộc về họ. Phần tài sản của người còn lại vẫn thuộc về họ và sẽ không bị ảnh hưởng bởi di chúc.
3. Đảm bảo quyền lợi của người còn sống và các thừa kế không phụ thuộc vào di chúc: Luật pháp quy định rằng một phần tài sản thừa kế phải đảm bảo quyền lợi tối thiểu của các thừa kế không phụ thuộc vào di chúc, như vợ/chồng còn sống, con cái và cha mẹ của người lập di chúc. Điều này có nghĩa là ngay cả khi một bên lập di chúc, phần tài sản của họ trong tài sản chung vẫn phải đảm bảo quyền lợi cho những người thừa kế không phụ thuộc vào di chúc nếu có.
4. Thủ tục lập di chúc hợp pháp: Để di chúc có giá trị pháp lý, người lập di chúc cần tuân thủ các quy định về hình thức, nội dung và tính tự nguyện. Di chúc phải được lập trong trạng thái minh mẫn, không bị cưỡng ép và nên được công chứng hoặc chứng thực để tăng tính pháp lý.

Việc vợ hoặc chồng lập di chúc để phân chia phần tài sản của mình trong tài sản chung là một quyền hợp pháp, giúp họ thực hiện ý nguyện cá nhân về tài sản. Tuy nhiên, việc này cần được thực hiện đúng quy định để tránh xảy ra tranh chấp sau này.

2) Ví dụ minh họa

Ví dụ: Ông A và bà B là vợ chồng có tài sản chung bao gồm một căn nhà và một khoản tiết kiệm trong ngân hàng. Trước khi qua đời, ông A muốn để lại phần tài sản của mình trong căn nhà cho con trai lớn C và phần còn lại cho bà B. Ông A lập di chúc, trong đó ghi rõ ý muốn chia phần tài sản của mình trong tài sản chung.

Theo quy định, phần tài sản của ông A trong căn nhà và khoản tiết kiệm sẽ chiếm 50% tổng giá trị tài sản chung (nếu không có thỏa thuận khác). Phần này sẽ được chia cho con trai lớn C theo di chúc của ông. Phần tài sản của bà B sẽ thuộc về bà mà không bị ảnh hưởng bởi di chúc của ông A. Sau khi ông A qua đời, di chúc của ông có hiệu lực, và phần tài sản của ông được phân chia theo đúng ý nguyện ghi trong di chúc, trong khi bà B vẫn giữ toàn quyền sở hữu phần tài sản của mình.

3) Những vướng mắc thực tế

Vướng mắc thực tế: Trong thực tế, việc vợ hoặc chồng lập di chúc để phân chia phần tài sản chung có thể gặp nhiều khó khăn và tranh chấp. Một số vướng mắc thường gặp bao gồm:

• Xác định phần tài sản của người lập di chúc: Nếu không có thỏa thuận rõ ràng, việc xác định phần tài sản của người lập di chúc trong tài sản chung có thể gây tranh cãi, đặc biệt khi tài sản chung là bất động sản có giá trị lớn hoặc các tài sản đầu tư phức tạp.
• Tranh chấp giữa các thừa kế: Khi người lập di chúc chỉ định phần tài sản của mình cho một người thừa kế cụ thể mà không chia đều cho các thừa kế, có thể xảy ra mâu thuẫn và tranh chấp giữa các thừa kế, đặc biệt là giữa người còn sống và các thừa kế khác.
• Di chúc không hợp lệ: Nếu di chúc không tuân thủ đúng quy định về hình thức hoặc người lập di chúc không đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập, di chúc sẽ không có giá trị pháp lý. Điều này có thể dẫn đến việc phân chia tài sản theo pháp luật thay vì theo di chúc, gây tranh chấp giữa các bên liên quan.
• Thiếu hồ sơ tài sản chung: Đối với tài sản có giá trị lớn, nếu thiếu hồ sơ chứng minh quyền sở hữu hoặc các giấy tờ xác nhận tài sản chung, việc phân chia tài sản theo di chúc có thể gặp khó khăn và gây tranh chấp giữa các bên.

4) Những lưu ý cần thiết

• Xác định rõ tài sản chung và tài sản riêng: Trước khi lập di chúc, người lập di chúc cần xác định rõ phần tài sản chung và tài sản riêng của mình. Điều này giúp tránh nhầm lẫn và tranh chấp sau này.
• Tuân thủ đúng thủ tục pháp lý khi lập di chúc: Di chúc nên được lập và công chứng hoặc chứng thực theo quy định pháp luật để tăng tính pháp lý và tránh tranh chấp. Nếu di chúc không đáp ứng các yêu cầu này, di chúc có thể bị coi là không hợp lệ.
• Đảm bảo quyền lợi của các thừa kế không phụ thuộc vào di chúc: Pháp luật quy định rõ rằng một phần tài sản phải đảm bảo quyền lợi cho các thừa kế không phụ thuộc vào di chúc. Do đó, người lập di chúc nên xem xét đến các quyền lợi của những người này để tránh xảy ra tranh chấp.
• Tham khảo ý kiến chuyên gia pháp lý: Nếu tài sản chung phức tạp hoặc người lập di chúc muốn phân chia tài sản theo cách đặc biệt, nên tham khảo ý kiến từ các chuyên gia pháp lý để đảm bảo di chúc được lập đúng quy định và bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên.

5) Căn cứ pháp lý

Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc vợ hoặc chồng có thể lập di chúc để phân chia phần tài sản chung bao gồm:

• Bộ luật Dân sự năm 2015: Quy định về quyền thừa kế và quyền lập di chúc của cá nhân, cũng như các điều kiện cần thiết để di chúc có hiệu lực pháp lý.
• Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014: Quy định về quyền sở hữu tài sản chung và tài sản riêng của vợ chồng, cũng như các quy định về quyền và nghĩa vụ của vợ/chồng đối với tài sản chung khi lập di chúc.
• Nghị định 126/2014/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Hôn nhân và Gia đình: Hướng dẫn chi tiết về quyền lập di chúc để phân chia phần tài sản của vợ chồng trong tài sản chung và các thủ tục pháp lý liên quan.

Liên kết tham khảo:

• Luật PVL Group – Chuyên mục thừa kế: Thông tin pháp lý và dịch vụ tư vấn thừa kế từ Luật PVL Group.
• Báo Pháp Luật – Bạn Đọc: Nguồn tin tức pháp luật uy tín cập nhật và hỗ trợ các vấn đề pháp lý.

Cuối cùng, để được tư vấn chi tiết và phù hợp với từng trường hợp cụ thể, quý khách hàng có thể liên hệ với Luật PVL Group để được hỗ trợ tốt nhất.