Khi nào tài sản chung của vợ chồng được coi là di sản thừa kế? Bài viết giải đáp chi tiết về quyền thừa kế và điều kiện phân chia tài sản vợ chồng.
1) Khi nào tài sản chung của vợ chồng được coi là di sản thừa kế?
Khi nào tài sản chung của vợ chồng được coi là di sản thừa kế? Trong quan hệ hôn nhân, tài sản chung của vợ chồng bao gồm các tài sản được hình thành trong thời kỳ hôn nhân từ nguồn thu nhập, lao động, sản xuất kinh doanh, và các khoản lợi khác. Theo Luật Hôn nhân và Gia đình và Bộ luật Dân sự Việt Nam, tài sản chung của vợ chồng được chia đều cho cả hai bên. Khi một trong hai người qua đời, phần tài sản chung thuộc sở hữu của người đó sẽ trở thành di sản thừa kế và được phân chia cho người thừa kế hợp pháp.
Cụ thể, việc xác định khi nào tài sản chung của vợ chồng được coi là di sản thừa kế phụ thuộc vào các yếu tố sau:
- Xác định phần tài sản của người đã mất trong khối tài sản chung: Khi một bên vợ hoặc chồng qua đời, phần tài sản chung sẽ được chia đều giữa người còn sống và người đã mất. Phần tài sản của người đã mất sẽ trở thành di sản thừa kế.
- Không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp: Nếu người qua đời không để lại di chúc hoặc di chúc không hợp pháp, phần tài sản của người này trong khối tài sản chung sẽ được phân chia theo quy định thừa kế của pháp luật. Các hàng thừa kế sẽ bao gồm vợ hoặc chồng còn sống, con cái, và cha mẹ của người qua đời.
- Di chúc hợp pháp và quyền thừa kế bắt buộc: Nếu có di chúc hợp pháp, phần tài sản thuộc sở hữu của người đã mất sẽ được phân chia theo ý nguyện của họ. Tuy nhiên, người thừa kế bắt buộc như con chưa thành niên hoặc người không có khả năng lao động vẫn phải được đảm bảo phần thừa kế.
- Giải quyết tranh chấp về tài sản chung: Trong trường hợp không đạt được sự đồng thuận về phần tài sản chung, hoặc có tranh chấp liên quan đến tài sản của người đã mất, tòa án có quyền phân chia tài sản theo các quy định của pháp luật nhằm đảm bảo tính công bằng.
- Quản lý tài sản thừa kế cho người thừa kế chưa thành niên: Nếu phần tài sản thừa kế thuộc về người thừa kế chưa thành niên, tài sản sẽ được quản lý bởi người giám hộ hợp pháp cho đến khi họ đủ tuổi trưởng thành.
Như vậy, tài sản chung của vợ chồng sẽ được coi là di sản thừa kế khi một bên qua đời, và phần tài sản thuộc về người đã mất sẽ trở thành di sản và được chia cho những người thừa kế theo quy định của pháp luật hoặc theo di chúc hợp pháp.
2) Ví dụ minh họa
Gia đình ông X và bà Y có tài sản chung bao gồm một ngôi nhà và một khoản tiết kiệm. Khi ông X qua đời, ông không để lại di chúc. Tài sản chung này sẽ được chia đều giữa bà Y và ông X, trong đó phần tài sản của ông X trở thành di sản thừa kế và sẽ được chia cho các hàng thừa kế hợp pháp.
Theo quy định pháp luật, phần di sản của ông X trong ngôi nhà và khoản tiết kiệm sẽ được chia cho bà Y và các con của ông theo hàng thừa kế thứ nhất. Trong trường hợp này, tòa án sẽ xem xét và xác định tỷ lệ phân chia tài sản một cách công bằng.
3) Những vướng mắc thực tế
Trong quá trình phân chia tài sản chung của vợ chồng khi một người qua đời, thường có những vướng mắc phát sinh như sau:
- Xác định tài sản chung và tài sản riêng không rõ ràng: Nếu tài sản không được ghi nhận rõ ràng là tài sản chung hay tài sản riêng, việc phân chia có thể gây khó khăn và dẫn đến tranh chấp. Đặc biệt là khi không có giấy tờ xác minh hoặc các bên có ý kiến khác nhau về tỷ lệ sở hữu.
- Tranh chấp giữa các thành viên gia đình: Các thành viên trong gia đình có thể không đồng thuận về cách phân chia di sản, đặc biệt là khi có tài sản có giá trị lớn như nhà đất, dẫn đến tranh chấp kéo dài và đòi hỏi sự can thiệp của tòa án.
- Di chúc không hợp pháp: Nếu di chúc không được công chứng hoặc có dấu hiệu không hợp pháp, các thành viên gia đình có thể tranh cãi về tính hiệu lực của di chúc, làm phức tạp quá trình phân chia tài sản.
- Khó khăn trong việc định giá tài sản: Đối với tài sản có giá trị như bất động sản, các bên thường không đồng thuận về giá trị tài sản, dẫn đến việc phân chia không công bằng hoặc kéo dài quá trình định giá.
- Thủ tục pháp lý phức tạp và kéo dài: Khi các bên không đạt được sự đồng thuận, việc phân chia tài sản qua tòa án có thể kéo dài do quy trình pháp lý phức tạp, gây mất thời gian và chi phí.
4) Những lưu ý cần thiết
- Xác định tài sản chung và tài sản riêng từ trước: Để tránh tranh chấp, các cặp vợ chồng nên xác định rõ tài sản nào là tài sản chung và tài sản nào là tài sản riêng, và ghi nhận thông tin này trong các giấy tờ pháp lý hoặc hợp đồng hôn nhân.
- Lập di chúc hợp pháp: Để đảm bảo tài sản được phân chia theo ý muốn, các bên nên lập di chúc hợp pháp, có công chứng để tránh các tranh chấp về sau.
- Bảo vệ quyền lợi cho người thừa kế bắt buộc: Những người thừa kế bắt buộc như con chưa thành niên hoặc người không có khả năng lao động cần được đảm bảo phần tài sản thừa kế của mình để tránh vi phạm pháp luật.
- Tham khảo ý kiến tư vấn pháp lý: Trong các trường hợp có tài sản chung lớn, các bên nên tham khảo ý kiến tư vấn từ luật sư chuyên môn để đảm bảo quyền lợi của mình và tránh rủi ro pháp lý trong quá trình phân chia tài sản.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc phân chia tài sản chung của vợ chồng khi một người qua đời bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 609 đến Điều 662), quy định về quyền thừa kế theo pháp luật, thứ tự hàng thừa kế và quyền lợi của người thừa kế bắt buộc.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định về tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng, và quyền và nghĩa vụ của các bên trong hôn nhân.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn về thủ tục công chứng và chứng thực văn bản phân chia di sản thừa kế.
- Luật Công chứng 2014, quy định về các thủ tục công chứng di chúc và văn bản phân chia tài sản.
Để hiểu rõ hơn về các quy định pháp lý và thủ tục thừa kế tài sản chung của vợ chồng, bạn có thể tham khảo Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Tài sản chung của vợ chồng sẽ trở thành di sản thừa kế khi một trong hai người qua đời. Luật PVL Group khuyến nghị các gia đình nên xác định rõ quyền sở hữu và lập di chúc hợp pháp để tránh tranh chấp tài sản về sau.
