Khi nào tài sản chung của hộ gia đình có thể được chia trước khi một người qua đời? Bài viết giải thích điều kiện và thủ tục để chia tài sản trước khi xảy ra sự kiện thừa kế.
1) Khi nào tài sản chung của hộ gia đình có thể được chia trước khi một người qua đời?
Khi nào tài sản chung của hộ gia đình có thể được chia trước khi một người qua đời? Theo quy định pháp luật Việt Nam, việc chia tài sản chung của hộ gia đình trước khi một thành viên qua đời là hoàn toàn có thể nếu có sự đồng thuận của các thành viên có quyền lợi trong khối tài sản đó. Phân chia tài sản trước khi qua đời, còn gọi là “chia tài sản thừa kế sống,” có thể xảy ra trong các tình huống như khi một thành viên muốn phân chia tài sản sớm để tránh tranh chấp thừa kế sau này, hoặc khi người chủ sở hữu tài sản có nguyện vọng chuyển tài sản cho các con và người thân trước khi qua đời.
Để việc chia tài sản chung trước khi một người qua đời diễn ra hợp pháp, cần đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Được sự đồng ý của các thành viên có quyền lợi trong tài sản chung: Để thực hiện phân chia tài sản chung của hộ gia đình, tất cả các thành viên phải đồng ý với việc phân chia. Nếu có bất kỳ thành viên nào phản đối, việc phân chia sẽ không thể thực hiện một cách tự nguyện mà có thể phải chuyển sang yêu cầu tòa án can thiệp.
- Không vi phạm quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Việc chia tài sản trước khi qua đời cần tuân thủ quy định của pháp luật về quyền lợi của những người thừa kế bắt buộc. Nếu thành viên chia tài sản có người phụ thuộc thuộc diện thừa kế bắt buộc (ví dụ, con chưa thành niên hoặc cha mẹ già yếu), cần bảo đảm quyền lợi của họ trong phần tài sản được chia.
- Xác định rõ tỷ lệ sở hữu trong tài sản chung: Khi chia tài sản, cần phải xác định rõ tỷ lệ tài sản thuộc sở hữu của từng người trong khối tài sản chung. Việc này đòi hỏi các bên liên quan phải có thỏa thuận cụ thể và giấy tờ pháp lý xác nhận sở hữu để tránh tranh chấp sau này.
- Thực hiện các thủ tục công chứng và chứng thực: Để bảo đảm tính pháp lý, việc chia tài sản cần được lập thành văn bản và công chứng hoặc chứng thực tại các cơ quan có thẩm quyền. Văn bản này sẽ bảo đảm việc phân chia tài sản là hợp pháp và được công nhận nếu có xảy ra tranh chấp sau khi người chia tài sản qua đời.
- Chuyển quyền sở hữu tài sản nếu cần: Nếu tài sản chung là bất động sản, việc phân chia có thể bao gồm việc chuyển nhượng quyền sở hữu cho từng thành viên để bảo đảm quyền sở hữu độc lập sau khi phân chia.
Như vậy, việc phân chia tài sản chung của hộ gia đình trước khi một người qua đời có thể thực hiện nếu các điều kiện pháp lý và sự đồng thuận giữa các thành viên được đáp ứng, đồng thời không làm tổn hại đến quyền lợi của người thừa kế bắt buộc.
2) Ví dụ minh họa
Ông H là chủ sở hữu một căn nhà, là tài sản chung của gia đình ông cùng với vợ và hai con. Vì lý do sức khỏe, ông H muốn phân chia tài sản trước khi qua đời để tránh tranh chấp sau này. Ông đã thỏa thuận với vợ và các con, đồng thời cam kết dành phần tài sản phù hợp cho vợ và con gái nhỏ, người chưa thành niên. Cả gia đình đồng ý chia căn nhà thành ba phần bằng nhau. Văn bản phân chia tài sản được lập thành văn bản có công chứng và xác nhận quyền sở hữu độc lập cho từng thành viên.
Sau khi hoàn tất thủ tục công chứng và chứng thực, các con và vợ ông H đều trở thành chủ sở hữu hợp pháp của phần tài sản được chia. Trong trường hợp này, việc chia tài sản được thực hiện hợp pháp trước khi ông H qua đời, bảo đảm quyền lợi và tránh các tranh chấp có thể phát sinh sau này.
3) Những vướng mắc thực tế
Việc chia tài sản chung trước khi một thành viên qua đời có thể gặp một số vướng mắc thực tế như:
- Không đạt được sự đồng thuận giữa các thành viên: Trong nhiều trường hợp, các thành viên gia đình có thể không đồng ý với tỷ lệ phân chia, dẫn đến tranh cãi và khó khăn trong việc thực hiện thủ tục phân chia.
- Xác định phần sở hữu không rõ ràng: Nếu tài sản chung không thể phân chia vật lý (ví dụ như đất đai hoặc nhà ở), việc xác định phần sở hữu của mỗi thành viên có thể gặp khó khăn. Điều này yêu cầu các bên phải thống nhất về phương thức chia tài sản hoặc yêu cầu tòa án can thiệp.
- Chi phí và thủ tục pháp lý phức tạp: Việc phân chia tài sản trước khi qua đời yêu cầu thực hiện các thủ tục pháp lý như công chứng, chứng thực, và thậm chí là định giá tài sản. Các chi phí này có thể gây khó khăn cho một số gia đình.
- Bảo đảm quyền lợi cho người thừa kế bắt buộc: Trong nhiều trường hợp, người chủ sở hữu tài sản muốn chia tài sản cho một số người mà không tuân thủ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc. Điều này có thể dẫn đến tranh chấp và yêu cầu tòa án can thiệp để bảo vệ quyền lợi của những người thừa kế bắt buộc.
4) Những lưu ý cần thiết
- Lập văn bản chia tài sản hợp pháp: Để tránh tranh chấp sau này, các thành viên gia đình nên lập văn bản chia tài sản một cách hợp pháp, có sự xác nhận của công chứng viên hoặc cơ quan chứng thực để bảo đảm tính pháp lý.
- Đảm bảo quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Khi lập văn bản chia tài sản, cần chú ý bảo đảm quyền lợi cho người thừa kế bắt buộc, đặc biệt là những người chưa thành niên hoặc người không có khả năng lao động.
- Thỏa thuận phân chia rõ ràng và minh bạch: Các thành viên cần có sự thống nhất và thỏa thuận rõ ràng về tỷ lệ sở hữu để tránh mâu thuẫn. Điều này có thể bao gồm việc thuê chuyên gia định giá để xác định chính xác giá trị tài sản và phần sở hữu của từng thành viên.
- Tư vấn luật sư để đảm bảo quyền lợi hợp pháp: Để bảo đảm mọi thủ tục được thực hiện đúng quy trình và quyền lợi của các thành viên được bảo vệ, các bên nên tìm kiếm tư vấn từ luật sư chuyên môn về thừa kế và phân chia tài sản.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc phân chia tài sản chung của hộ gia đình trước khi một người qua đời bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 609 đến Điều 662), quy định về quyền sở hữu, quyền thừa kế và các quy định về quyền của người thừa kế bắt buộc trong việc chia tài sản.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quy định về tài sản chung của vợ chồng và quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình liên quan đến việc phân chia tài sản chung.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn về thủ tục công chứng, chứng thực văn bản phân chia tài sản.
Để biết thêm chi tiết về quy định pháp lý và thủ tục phân chia tài sản chung khi một thành viên qua đời, bạn có thể tham khảo Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Việc phân chia tài sản chung của hộ gia đình trước khi một người qua đời cần được thực hiện theo quy định pháp luật để bảo đảm quyền lợi của tất cả các thành viên. Luật PVL Group khuyến nghị các gia đình nên có sự thỏa thuận rõ ràng, lập văn bản pháp lý và tham khảo ý kiến của luật sư để bảo đảm quá trình phân chia diễn ra thuận lợi và hợp pháp.
