Quy định về quyền yêu cầu chia tài sản chung của hộ gia đình sau khi một người qua đời là gì? Bài viết cung cấp chi tiết về quyền thừa kế, thủ tục và quy trình pháp lý.
1) Quy định về quyền yêu cầu chia tài sản chung của hộ gia đình sau khi một người qua đời là gì?
Quy định về quyền yêu cầu chia tài sản chung của hộ gia đình sau khi một người qua đời là gì? Theo quy định của Bộ luật Dân sự Việt Nam, khi một thành viên trong hộ gia đình qua đời, các thành viên khác có quyền yêu cầu chia phần tài sản chung của người đã mất. Việc phân chia này có thể thực hiện theo di chúc nếu người đã mất để lại hoặc theo quy định pháp luật nếu không có di chúc. Quyền yêu cầu chia tài sản chung sau khi một người qua đời được xem là quyền hợp pháp của các thành viên trong hộ gia đình và những người thuộc diện thừa kế, bảo đảm quyền lợi của họ được thực thi.
Quy định chi tiết bao gồm các điểm sau:
- Thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật: Nếu người qua đời để lại di chúc hợp pháp, tài sản sẽ được chia theo di chúc đó. Tuy nhiên, trong trường hợp không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp, tài sản sẽ được chia theo pháp luật, tuân theo các quy định về thừa kế của Bộ luật Dân sự. Điều này đảm bảo rằng quyền lợi của các thành viên thừa kế, bao gồm con cái, vợ/chồng và cha mẹ, được bảo vệ theo quy định.
- Phần tài sản chung của người đã mất: Theo quy định, khi một người qua đời, tài sản mà họ sở hữu trong khối tài sản chung của hộ gia đình sẽ được tách ra để phân chia. Tài sản chung này bao gồm phần đóng góp hoặc sở hữu của người đã mất trong các tài sản chung của gia đình như nhà cửa, đất đai, hoặc các tài sản khác có giá trị. Phần tài sản riêng này sẽ được phân chia theo di chúc hoặc theo pháp luật thừa kế.
- Quy trình yêu cầu chia tài sản chung: Các thành viên còn sống trong gia đình có quyền yêu cầu chia tài sản chung qua hai cách: tự thỏa thuận hoặc yêu cầu phân chia tài sản tại tòa án. Nếu đạt được sự đồng thuận, các thành viên có thể chia tài sản một cách tự nguyện. Nếu không thể thỏa thuận, các thành viên có quyền đưa đơn lên tòa án yêu cầu phân chia theo quy định pháp luật.
- Bảo vệ quyền lợi người thừa kế bắt buộc: Bộ luật Dân sự quy định rằng dù có di chúc, quyền lợi của các người thừa kế bắt buộc (như con chưa thành niên, cha mẹ già yếu) vẫn phải được bảo đảm. Nếu di chúc không bảo vệ quyền lợi cho người thừa kế bắt buộc, phần tài sản tương ứng sẽ được điều chỉnh theo quy định pháp luật.
- Thời hiệu thừa kế và thời hiệu yêu cầu chia tài sản: Thời hiệu để yêu cầu chia tài sản thừa kế theo pháp luật là 10 năm kể từ thời điểm người để lại tài sản qua đời. Sau thời gian này, quyền yêu cầu phân chia tài sản sẽ không còn hiệu lực.
Các quy định trên giúp bảo đảm rằng khi một thành viên qua đời, tài sản của họ sẽ được phân chia một cách hợp lý và công bằng giữa các thành viên gia đình còn lại, đồng thời bảo vệ quyền lợi cho tất cả những người thừa kế theo pháp luật hiện hành.
2) Ví dụ minh họa
Ông A và bà B có tài sản chung là một căn nhà. Ông A qua đời mà không để lại di chúc, và gia đình ông A gồm bà B và hai con là C và D. Theo quy định, bà B, C và D thuộc hàng thừa kế thứ nhất và có quyền yêu cầu phân chia phần tài sản của ông A trong căn nhà. Căn nhà này được xem là tài sản chung, nhưng phần của ông A trong căn nhà sẽ trở thành di sản và được chia đều cho bà B, C, và D.
Nếu gia đình có thể thỏa thuận với nhau về cách phân chia, họ có thể tự tiến hành phân chia mà không cần đưa ra tòa. Trong trường hợp không đạt được thỏa thuận, bất kỳ thành viên nào cũng có thể nộp đơn yêu cầu lên tòa án để giải quyết. Tòa án sẽ xác định giá trị tài sản và phân chia phần tài sản của ông A theo quy định pháp luật, đảm bảo quyền lợi của các thành viên.
3) Những vướng mắc thực tế
Quá trình phân chia tài sản chung sau khi một thành viên qua đời có thể gặp phải các vướng mắc thực tế như sau:
- Tranh chấp quyền sở hữu tài sản: Nhiều trường hợp các thành viên trong gia đình tranh cãi về tỷ lệ sở hữu tài sản của người đã mất. Điều này có thể phức tạp khi tài sản không được ghi chép rõ ràng hoặc có sự mâu thuẫn về đóng góp của các thành viên.
- Mâu thuẫn giữa các thành viên gia đình: Việc không đạt được đồng thuận về cách thức phân chia tài sản hoặc việc một số thành viên không đồng ý với cách phân chia có thể dẫn đến xung đột và kéo dài thời gian giải quyết.
- Chi phí và thời gian thực hiện thủ tục pháp lý: Quy trình yêu cầu phân chia tài sản qua tòa án có thể mất nhiều thời gian và chi phí, đặc biệt khi có nhiều tài sản cần được định giá và phân chia.
- Thời hiệu yêu cầu chia tài sản: Thời hiệu 10 năm có thể gây khó khăn nếu các thành viên trong gia đình không biết hoặc không kịp thời thực hiện quyền yêu cầu chia tài sản.
4) Những lưu ý cần thiết
- Thỏa thuận phân chia tài sản tự nguyện: Trước khi đưa vụ việc ra tòa, các thành viên nên cố gắng đạt được thỏa thuận phân chia tài sản tự nguyện. Điều này giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và bảo đảm sự hòa thuận trong gia đình.
- Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ pháp lý: Các thành viên cần chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ liên quan như giấy chứng tử, giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản, giấy khai sinh của các thành viên thừa kế để hỗ trợ quá trình phân chia tài sản.
- Bảo vệ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Khi phân chia tài sản, cần chú ý bảo vệ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc như con chưa thành niên, người không có khả năng lao động, để tránh tranh chấp pháp lý.
- Tìm kiếm tư vấn từ luật sư: Để bảo đảm quyền lợi hợp pháp và quy trình phân chia diễn ra đúng quy định, các thành viên nên tìm kiếm sự tư vấn từ luật sư chuyên môn về thừa kế.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến việc phân chia tài sản chung của hộ gia đình sau khi một người qua đời bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 609 đến Điều 662), quy định chi tiết về quyền thừa kế theo pháp luật, quyền lợi của người thừa kế bắt buộc và quyền yêu cầu chia tài sản chung của các thành viên trong gia đình.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP và các thông tư hướng dẫn về thủ tục công chứng, chứng thực văn bản phân chia di sản thừa kế và các thủ tục pháp lý liên quan.
- Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình liên quan đến tài sản chung và quyền yêu cầu chia tài sản thừa kế.
Để biết thêm chi tiết về các quy định pháp lý và thủ tục phân chia tài sản chung khi một thành viên trong gia đình qua đời, bạn có thể tham khảo Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Việc yêu cầu chia tài sản chung sau khi một thành viên qua đời là quyền lợi hợp pháp của các thành viên trong hộ gia đình. Luật PVL Group khuyến nghị các gia đình chuẩn bị đầy đủ giấy tờ pháp lý, thỏa thuận phân chia tài sản tự nguyện nếu có thể và tìm kiếm sự tư vấn từ luật sư để bảo đảm quá trình phân chia diễn ra đúng quy định và bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho tất cả các bên.
