Thành viên hộ gia đình có quyền yêu cầu chia tài sản chung sau khi một người qua đời không? Bài viết cung cấp hướng dẫn chi tiết và các căn cứ pháp lý liên quan.
1) Thành viên hộ gia đình có quyền yêu cầu chia tài sản chung sau khi một người qua đời không?
Thành viên hộ gia đình có quyền yêu cầu chia tài sản chung sau khi một người qua đời không? Câu trả lời là có. Theo quy định của pháp luật Việt Nam, thành viên trong hộ gia đình có quyền yêu cầu chia tài sản chung khi một thành viên khác trong hộ gia đình qua đời. Khi một người mất, phần tài sản thuộc quyền sở hữu của họ trong khối tài sản chung sẽ trở thành di sản thừa kế và được phân chia cho các thành viên thừa kế hợp pháp, bao gồm các thành viên trong gia đình thuộc hàng thừa kế theo pháp luật.
Việc phân chia tài sản chung trong hộ gia đình sau khi một thành viên qua đời cần tuân theo các quy định pháp luật về thừa kế, cụ thể là:
- Xác định phần tài sản thuộc sở hữu của người đã mất: Trước khi phân chia tài sản, cần xác định rõ phần quyền sở hữu của người đã mất trong khối tài sản chung. Nếu người đã mất đóng góp tài sản và sở hữu một phần cụ thể, phần đó sẽ được chia cho những người thừa kế theo quy định.
- Thực hiện chia thừa kế theo pháp luật hoặc theo di chúc: Nếu người đã mất có để lại di chúc, di sản sẽ được chia theo nội dung di chúc. Trong trường hợp không có di chúc, tài sản sẽ được chia theo pháp luật, theo hàng thừa kế ưu tiên:
- Hàng thừa kế thứ nhất: Vợ/chồng, cha mẹ, và con của người đã mất.
- Hàng thừa kế thứ hai: Ông bà nội, ngoại; anh, chị, em ruột của người đã mất.
- Hàng thừa kế thứ ba: Cụ nội, cụ ngoại; bác, chú, cô, dì, cậu ruột của người đã mất.
- Quyền yêu cầu của các thành viên trong gia đình: Các thành viên có thể tự thỏa thuận phân chia di sản hoặc yêu cầu tòa án phân chia trong trường hợp có tranh chấp hoặc không đạt được thỏa thuận. Điều này bảo đảm quyền lợi của các thành viên thừa kế và tuân thủ các quy định về thừa kế bắt buộc.
- Bảo vệ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Pháp luật bảo vệ quyền lợi cho những người thuộc diện thừa kế bắt buộc, như cha mẹ già yếu, con chưa thành niên hoặc người không có khả năng lao động. Dù có di chúc, các thành viên này vẫn có quyền nhận một phần di sản theo quy định pháp luật.
Như vậy, khi một thành viên trong hộ gia đình qua đời, các thành viên khác có quyền yêu cầu chia tài sản chung theo quy định pháp luật nhằm bảo đảm quyền lợi cho tất cả các bên.
2) Ví dụ minh họa
Giả sử ông X và bà Y cùng hai con là A và B sở hữu một căn nhà chung. Khi ông X qua đời mà không để lại di chúc, căn nhà sẽ trở thành di sản thừa kế. Theo quy định, di sản của ông X sẽ được chia cho bà Y, A và B (hàng thừa kế thứ nhất).
Trong trường hợp này, bà Y, A và B có quyền yêu cầu chia tài sản là căn nhà của ông X. Nếu các thành viên đồng ý, phần tài sản của ông X có thể được chia đều cho ba người. Tuy nhiên, nếu A muốn bán căn nhà để chia tiền, trong khi bà Y và B muốn giữ lại, họ có thể đưa vụ việc ra tòa để yêu cầu phân chia tài sản.
3) Những vướng mắc thực tế
Việc phân chia tài sản chung trong hộ gia đình sau khi một thành viên qua đời thường gặp một số vướng mắc như sau:
- Khó khăn trong xác định phần tài sản của người đã mất: Nếu không có giấy tờ rõ ràng về tỷ lệ sở hữu của người đã mất trong tài sản chung, việc xác định phần tài sản này có thể phức tạp và dễ dẫn đến tranh chấp.
- Thiếu sự đồng thuận giữa các thành viên: Một số thành viên có thể muốn giữ lại tài sản để sử dụng, trong khi các thành viên khác muốn bán để chia tiền. Điều này thường dẫn đến mâu thuẫn và cần đến sự can thiệp của tòa án.
- Bảo vệ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Trong một số trường hợp, việc bảo vệ quyền lợi của người thừa kế bắt buộc như cha mẹ già hoặc con chưa thành niên có thể dẫn đến tranh chấp giữa các thành viên.
- Chi phí và thời gian phân chia tài sản: Việc phân chia tài sản thừa kế không đơn giản, đòi hỏi nhiều thủ tục pháp lý như công chứng, đăng ký biến động, và nộp thuế phí. Điều này có thể gây áp lực tài chính và thời gian cho các thành viên thừa kế.
4) Những lưu ý cần thiết
- Chuẩn bị đầy đủ giấy tờ pháp lý: Các thành viên trong gia đình nên chuẩn bị đầy đủ giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản chung của người đã mất và các giấy tờ nhân thân của những người thừa kế.
- Thực hiện thỏa thuận phân chia di sản nếu có thể: Nếu các thành viên có thể đạt được thỏa thuận phân chia, nên lập văn bản có công chứng để đảm bảo tính pháp lý và tránh tranh chấp về sau.
- Đảm bảo quyền lợi của người thừa kế bắt buộc: Khi phân chia tài sản, cần đảm bảo quyền lợi cho những người thuộc diện thừa kế bắt buộc để tránh các tranh chấp và bảo đảm tính công bằng.
- Tham khảo ý kiến từ luật sư: Để bảo đảm quyền lợi và thực hiện đúng quy định pháp luật, các thành viên nên tham khảo ý kiến của luật sư để hiểu rõ quy trình và các quyền lợi của mình.
5) Căn cứ pháp lý
Các căn cứ pháp lý liên quan đến quyền yêu cầu phân chia tài sản chung của hộ gia đình khi một thành viên qua đời bao gồm:
- Bộ luật Dân sự 2015 (từ Điều 609 đến Điều 662), quy định chi tiết về quyền thừa kế theo pháp luật, quyền lợi của người thừa kế bắt buộc và các thủ tục phân chia di sản.
- Nghị định số 29/2020/NĐ-CP quy định về thủ tục công chứng, chứng thực văn bản phân chia di sản và các thủ tục liên quan khi các thành viên trong gia đình không thể tự thỏa thuận về cách thức phân chia.
Để biết thêm thông tin chi tiết về các quy định pháp lý và thủ tục phân chia tài sản chung sau khi một thành viên qua đời, bạn có thể tham khảo Luật PVL Group – Chuyên mục Thừa Kế hoặc Báo Pháp Luật Việt Nam – Mục Bạn Đọc.
Kết luận: Thành viên hộ gia đình có quyền yêu cầu chia tài sản chung sau khi một người qua đời để bảo đảm quyền lợi thừa kế. Luật PVL Group khuyến nghị các gia đình nên chuẩn bị đầy đủ giấy tờ, thực hiện thỏa thuận phân chia nếu có thể và tìm kiếm sự tư vấn từ luật sư khi cần thiết để bảo đảm quá trình phân chia diễn ra đúng quy định và công bằng.
