Có cần phải có sự đồng ý của bệnh nhân trước khi điều dưỡng viên thực hiện thủ tục không? Sự đồng ý của bệnh nhân trước khi điều dưỡng viên thực hiện thủ tục là yếu tố pháp lý và đạo đức quan trọng, đảm bảo quyền tự chủ và sự an toàn của người bệnh.
1. Có cần phải có sự đồng ý của bệnh nhân trước khi điều dưỡng viên thực hiện thủ tục không?
Câu trả lời là cần thiết và bắt buộc. Việc có được sự đồng ý của bệnh nhân trước khi điều dưỡng viên thực hiện bất kỳ thủ tục nào không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là một phần quan trọng của đạo đức nghề nghiệp trong y tế. Quy định này đảm bảo quyền tự chủ của bệnh nhân, bảo vệ họ khỏi các rủi ro y khoa không mong muốn và thúc đẩy sự minh bạch trong mối quan hệ giữa nhân viên y tế và bệnh nhân.
Lý do cần sự đồng ý của bệnh nhân
- Bảo vệ quyền tự chủ của bệnh nhân:
Mỗi cá nhân có quyền quyết định các vấn đề liên quan đến cơ thể và sức khỏe của mình. Việc thực hiện thủ tục y tế mà không có sự đồng ý có thể bị coi là vi phạm quyền cá nhân. - Đảm bảo tính minh bạch:
Việc thông báo đầy đủ và nhận được sự đồng ý từ bệnh nhân giúp xây dựng lòng tin và giảm thiểu các hiểu lầm có thể xảy ra trong quá trình chăm sóc y tế. - Ngăn ngừa rủi ro pháp lý:
Nếu điều dưỡng viên thực hiện thủ tục mà không có sự đồng ý của bệnh nhân, cơ sở y tế có thể đối mặt với các khiếu nại, thậm chí kiện tụng.
Các loại sự đồng ý của bệnh nhân
- Sự đồng ý bằng lời nói:
Được sử dụng trong các thủ tục đơn giản, ít rủi ro như đo huyết áp, tiêm thuốc. - Sự đồng ý bằng văn bản:
Yêu cầu cho các thủ tục phức tạp hoặc có nguy cơ cao, ví dụ như truyền máu, thủ thuật ngoại khoa hoặc can thiệp y tế đòi hỏi sử dụng thiết bị đặc biệt. - Sự đồng ý ngầm:
Trong một số trường hợp, sự đồng ý có thể được hiểu ngầm nếu bệnh nhân thể hiện sự hợp tác, chẳng hạn như đưa tay khi điều dưỡng viên chuẩn bị lấy máu.
Trường hợp ngoại lệ
- Trường hợp khẩn cấp:
Khi bệnh nhân không thể đưa ra sự đồng ý (do mất ý thức, không có người thân đi kèm), điều dưỡng viên và bác sĩ có thể thực hiện thủ tục y tế để cứu sống bệnh nhân. - Trường hợp pháp lý đặc biệt:
Một số tình huống liên quan đến bệnh nhân bị hạn chế năng lực hành vi, như trẻ em hoặc người mắc bệnh tâm thần, sẽ yêu cầu sự đồng ý từ người giám hộ hoặc đại diện hợp pháp.
Vai trò của điều dưỡng viên trong việc nhận sự đồng ý
- Điều dưỡng viên cần cung cấp đầy đủ thông tin cho bệnh nhân, bao gồm mục đích của thủ tục, các rủi ro và lợi ích liên quan.
- Đảm bảo rằng bệnh nhân hiểu rõ thông tin được cung cấp và không bị áp lực khi đưa ra quyết định.
- Lưu giữ các tài liệu liên quan đến sự đồng ý, đặc biệt trong các thủ tục yêu cầu sự đồng ý bằng văn bản.
2. Ví dụ minh họa về sự đồng ý của bệnh nhân
Tại Bệnh viện C, một điều dưỡng viên chuẩn bị thực hiện thủ thuật tiêm tĩnh mạch cho một bệnh nhân nữ 35 tuổi để đưa thuốc kháng sinh vào cơ thể. Trước khi thực hiện, điều dưỡng viên:
- Thông báo đầy đủ thông tin:
Giải thích cho bệnh nhân lý do cần thực hiện thủ thuật, loại thuốc được tiêm, các tác dụng phụ có thể xảy ra, và cách quản lý nếu xảy ra biến chứng. - Nhận sự đồng ý:
Bệnh nhân đồng ý bằng lời nói và ký vào giấy xác nhận trước khi thủ thuật được tiến hành.
Nhờ việc tuân thủ quy trình lấy ý kiến đồng ý, điều dưỡng viên đã tạo được sự an tâm cho bệnh nhân và tránh được các rủi ro pháp lý nếu có sự cố xảy ra trong quá trình điều trị.
3. Những vướng mắc thực tế trong việc nhận sự đồng ý của bệnh nhân
Dù quy định rõ ràng, việc thực hiện lấy sự đồng ý của bệnh nhân trong thực tế vẫn gặp phải nhiều khó khăn:
- Hiểu biết hạn chế của bệnh nhân:
Một số bệnh nhân, đặc biệt là người lớn tuổi hoặc có trình độ học vấn thấp, không hiểu rõ các thông tin y tế được cung cấp, dẫn đến việc đồng ý mà không thực sự hiểu về thủ tục. - Áp lực thời gian:
Trong những cơ sở y tế quá tải, điều dưỡng viên thường không đủ thời gian để giải thích chi tiết và nhận sự đồng ý đúng quy trình. - Thái độ thiếu hợp tác của bệnh nhân:
Một số bệnh nhân hoặc người nhà từ chối hợp tác do lo sợ hoặc thiếu niềm tin vào đội ngũ y tế. Điều này gây khó khăn trong việc thực hiện thủ tục. - Thiếu tài liệu minh bạch:
Một số cơ sở y tế chưa chuẩn hóa quy trình và tài liệu liên quan đến việc lấy sự đồng ý, dẫn đến việc lưu trữ thông tin không đầy đủ.
4. Những lưu ý cần thiết
Để đảm bảo quy trình lấy sự đồng ý của bệnh nhân được thực hiện đúng pháp luật và đạo đức, cần chú ý:
- Cung cấp thông tin rõ ràng và đầy đủ:
- Giải thích bằng ngôn ngữ dễ hiểu, tránh thuật ngữ chuyên môn khó nắm bắt.
- Trả lời đầy đủ các câu hỏi và thắc mắc của bệnh nhân trước khi thực hiện thủ tục.
- Tôn trọng quyết định của bệnh nhân:
- Không gây áp lực hoặc ép buộc bệnh nhân đưa ra quyết định.
- Nếu bệnh nhân từ chối, cần ghi nhận lại và tìm các giải pháp thay thế phù hợp.
- Đảm bảo tài liệu lưu trữ:
- Ghi lại đầy đủ sự đồng ý của bệnh nhân, bao gồm thông tin đã cung cấp, hình thức đồng ý, và chữ ký (nếu có).
- Xử lý tình huống ngoại lệ:
- Trong trường hợp khẩn cấp, cần ghi chép lại lý do không thể lấy ý kiến đồng ý và báo cáo với người có thẩm quyền.
- Đào tạo kỹ năng giao tiếp:
- Điều dưỡng viên cần được tập huấn về kỹ năng truyền đạt thông tin và thuyết phục để giúp bệnh nhân hiểu rõ và đưa ra quyết định sáng suốt.
5. Căn cứ pháp lý
Các quy định pháp lý về sự đồng ý của bệnh nhân được nêu rõ trong các văn bản sau:
- Luật Khám bệnh, chữa bệnh 2009 (sửa đổi, bổ sung 2023): Yêu cầu sự đồng ý của bệnh nhân trước khi thực hiện thủ tục y tế, trừ trường hợp khẩn cấp.
- Thông tư 16/2020/TT-BYT: Hướng dẫn kiểm soát nhiễm khuẩn và đảm bảo an toàn trong thực hiện các thủ tục y tế.
- Luật Dân sự 2015: Bảo vệ quyền tự chủ và quyền cá nhân liên quan đến sức khỏe, thân thể.
- Quy định đạo đức nghề nghiệp ngành y tế: Đề cao tầm quan trọng của sự minh bạch và tôn trọng quyền lợi bệnh nhân.
Xem thêm các bài viết khác tại chuyên mục: Tổng hợp
