Khi nào di chúc miệng có giá trị pháp lý cao hơn di chúc viết tay? Di chúc miệng có thể có giá trị pháp lý cao hơn di chúc viết tay trong các trường hợp đặc biệt khi người lập di chúc đối diện với nguy cơ tử vong.
Khi nào di chúc miệng có giá trị pháp lý cao hơn di chúc viết tay? Đây là một câu hỏi quan trọng trong pháp luật thừa kế. Trong điều kiện bình thường, di chúc phải được lập thành văn bản và tuân theo các quy định pháp lý về hình thức. Tuy nhiên, có những tình huống khẩn cấp mà di chúc miệng được coi là có giá trị pháp lý cao hơn và được chấp nhận, nhưng chỉ khi đáp ứng được các điều kiện nhất định.
1. Khi nào di chúc miệng có giá trị pháp lý cao hơn di chúc viết tay?
Theo Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng chỉ có giá trị pháp lý cao hơn di chúc viết tay trong một số trường hợp đặc biệt khi người lập di chúc đang ở trong tình huống cấp bách, không có khả năng lập di chúc bằng văn bản. Những trường hợp này bao gồm các tình huống mà người lập di chúc đang đối diện với nguy cơ tử vong hoặc tình trạng nguy hiểm đe dọa tính mạng.
Cụ thể, Điều 629 Bộ luật Dân sự quy định rõ về các trường hợp được phép lập di chúc miệng và điều kiện để di chúc miệng có giá trị pháp lý:
- Người lập di chúc đối diện với nguy cơ tử vong: Trong trường hợp người lập di chúc không có thời gian hoặc khả năng lập di chúc viết tay do tình trạng khẩn cấp như tai nạn, bệnh tật, hoặc nguy cơ chết đột ngột, họ có thể lập di chúc miệng trước sự chứng kiến của ít nhất hai người làm chứng.
- Các điều kiện cần thiết để di chúc miệng có giá trị: Di chúc miệng chỉ có hiệu lực nếu sau 3 tháng kể từ khi người lập di chúc miệng mà họ vẫn còn sống và có khả năng lập di chúc viết tay thì di chúc miệng đó không còn giá trị. Nếu người lập di chúc qua đời trong khoảng thời gian đó, di chúc miệng có thể được chứng nhận giá trị pháp lý.
Điều kiện về người làm chứng cho di chúc miệng:
- Hai người làm chứng: Di chúc miệng phải có ít nhất hai người làm chứng, và những người này phải là người có đủ năng lực hành vi dân sự, không thuộc diện thừa kế hoặc có lợi ích trực tiếp từ di chúc.
- Di chúc miệng được lập thành văn bản: Trong vòng 5 ngày kể từ khi lập di chúc miệng, những người làm chứng phải ghi lại nội dung di chúc miệng bằng văn bản và có chữ ký của cả người làm chứng. Điều này nhằm bảo đảm tính trung thực và tránh tranh chấp sau này.
2. Ví dụ minh họa
Bà A bị tai nạn giao thông nghiêm trọng và biết mình khó qua khỏi. Trước khi tử vong, bà lập di chúc miệng với sự chứng kiến của hai người bạn thân, trong đó bà A yêu cầu chia tài sản của mình cho con trai và con gái một cách công bằng. Sau đó, hai người làm chứng đã ghi lại di chúc miệng thành văn bản và ký tên.
Trong trường hợp này, nếu bà A qua đời sau khi lập di chúc miệng và không có thời gian lập di chúc viết tay, di chúc miệng sẽ có giá trị pháp lý cao hơn các di chúc trước đó, nếu có, và tài sản sẽ được chia theo ý nguyện của bà A trong di chúc miệng.
3. Những vướng mắc thực tế về di chúc miệng
Mặc dù pháp luật quy định rõ ràng về các điều kiện để di chúc miệng có giá trị, trong thực tế, di chúc miệng vẫn gặp nhiều vướng mắc và dễ gây ra tranh chấp giữa các bên thừa kế. Một số vướng mắc phổ biến bao gồm:
- Khó khăn trong việc xác nhận tính xác thực của di chúc miệng: Di chúc miệng không có tính chất minh bạch như di chúc viết tay, đặc biệt là khi những người làm chứng không ghi lại nội dung di chúc ngay sau khi người lập di chúc qua đời. Việc không ghi chép kịp thời hoặc không đúng cách có thể dẫn đến tranh chấp về nội dung di chúc.
- Tranh chấp giữa các bên thừa kế: Khi các bên thừa kế không đồng ý với nội dung di chúc miệng hoặc nghi ngờ về tính hợp pháp của di chúc, có thể xảy ra tranh chấp tại tòa án. Điều này đặc biệt phổ biến khi di chúc miệng được lập trong tình huống khẩn cấp mà không có đủ bằng chứng chứng minh tính chính xác của di chúc.
- Di chúc miệng mâu thuẫn với di chúc viết tay: Khi người lập di chúc đã có di chúc viết tay trước đó nhưng lại lập di chúc miệng trong tình huống khẩn cấp, có thể xảy ra mâu thuẫn giữa các văn bản. Nếu di chúc miệng được xác nhận hợp pháp, nó có thể có giá trị cao hơn và vô hiệu hóa di chúc viết tay trước đó.
4. Những lưu ý cần thiết về di chúc miệng
Khi lập di chúc miệng hoặc liên quan đến trường hợp có di chúc miệng, các bên liên quan cần lưu ý các điểm sau để đảm bảo di chúc có giá trị pháp lý:
- Thực hiện đúng trình tự lập di chúc miệng: Người làm chứng cần phải ghi lại di chúc miệng thành văn bản trong thời gian ngắn nhất sau khi di chúc được lập. Việc này giúp bảo đảm tính trung thực và tránh những nghi ngờ về sau.
- Chọn người làm chứng đủ điều kiện: Người làm chứng cho di chúc miệng cần phải có đủ năng lực hành vi dân sự, không có quyền lợi trực tiếp trong di chúc để tránh xảy ra mâu thuẫn lợi ích.
- Thực hiện di chúc viết tay khi có điều kiện: Nếu người lập di chúc vẫn còn sống sau khi lập di chúc miệng và có điều kiện lập di chúc viết tay, nên tiến hành lập di chúc viết tay để đảm bảo tính chính xác và minh bạch, bởi di chúc miệng sẽ không còn giá trị sau 3 tháng kể từ khi lập.
5. Căn cứ pháp lý về di chúc miệng
Dưới đây là các căn cứ pháp lý liên quan đến việc lập và công nhận di chúc miệng tại Việt Nam:
- Bộ luật Dân sự 2015: Điều 629 quy định rõ ràng về các điều kiện lập di chúc miệng, quyền và nghĩa vụ của người lập di chúc, người làm chứng và các bên liên quan trong việc ghi chép, công nhận di chúc miệng.
- Nghị định và thông tư hướng dẫn thi hành Bộ luật Dân sự: Các văn bản này cung cấp hướng dẫn chi tiết về thủ tục pháp lý liên quan đến việc lập, xác nhận và thi hành di chúc miệng trong các tình huống cụ thể.
Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc tư vấn pháp lý về việc lập di chúc miệng, hãy liên hệ với Luật PVL Group để được hỗ trợ từ các chuyên gia pháp lý hàng đầu.
Liên kết nội bộ: Tìm hiểu thêm về di chúc và thừa kế
Liên kết ngoại: Xem thêm về các quy định pháp lý liên quan đến di chúc
