Di chúc miệng có được pháp luật công nhận không? Di chúc miệng được pháp luật công nhận trong trường hợp khẩn cấp, với điều kiện có người làm chứng và ghi chép lại sau 5 ngày.
Theo quy định của Bộ luật Dân sự Việt Nam, di chúc miệng có thể được pháp luật công nhận trong những trường hợp đặc biệt, khi người lập di chúc đang đối mặt với tình trạng cấp bách, đe dọa đến tính mạng và không thể lập di chúc bằng văn bản. Tuy nhiên, để di chúc miệng có giá trị pháp lý, phải tuân thủ những điều kiện và thủ tục cụ thể nhằm đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp của di chúc.
1. Di chúc miệng có được pháp luật công nhận không?
Theo Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng chỉ được pháp luật công nhận trong trường hợp người lập di chúc đang đối mặt với tình trạng khẩn cấp, đe dọa tính mạng và không thể lập di chúc bằng văn bản. Trong trường hợp này, người lập di chúc có thể thể hiện ý nguyện của mình bằng lời nói trước sự chứng kiến của ít nhất hai người làm chứng. Di chúc miệng chỉ có hiệu lực nếu sau đó những người làm chứng ghi lại và cùng ký tên xác nhận trong thời hạn năm ngày kể từ khi người lập di chúc bày tỏ ý nguyện.
Điều kiện để di chúc miệng có giá trị pháp lý:
- Tình trạng cấp bách: Di chúc miệng chỉ được lập trong trường hợp người lập di chúc đang ở trong tình trạng nguy kịch, không thể lập di chúc bằng văn bản.
- Người làm chứng: Phải có ít nhất hai người làm chứng. Những người này phải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự và không thuộc diện thừa kế của người lập di chúc.
- Xác nhận bằng văn bản: Những người làm chứng phải ghi chép lại nội dung di chúc miệng và cùng ký tên xác nhận trong thời hạn 5 ngày kể từ khi người lập di chúc miệng. Nếu không tuân thủ điều kiện này, di chúc miệng sẽ không có hiệu lực.
Hiệu lực của di chúc miệng:
Di chúc miệng chỉ có hiệu lực pháp lý nếu người lập di chúc không thể qua khỏi tình trạng nguy kịch và qua đời. Nếu sau khi lập di chúc miệng, người lập di chúc vẫn còn sống và có thể lập di chúc bằng văn bản, di chúc miệng sẽ không còn giá trị pháp lý.
2. Ví dụ minh họa
Ông B bị tai nạn giao thông nghiêm trọng và được đưa vào bệnh viện trong tình trạng nguy kịch. Do không có đủ thời gian để lập di chúc bằng văn bản, ông B đã quyết định để lại di chúc miệng cho các con mình trước sự chứng kiến của hai người bạn thân là anh A và chị C. Ông B bày tỏ ý nguyện chia đều tài sản của mình cho ba người con.
Ngay sau đó, anh A và chị C đã ghi lại nội dung di chúc miệng của ông B và cùng ký tên xác nhận trong thời hạn 5 ngày kể từ khi ông B bày tỏ ý nguyện. Tuy nhiên, sau khi ông B qua đời, một trong những người con đã không đồng ý với nội dung di chúc và khởi kiện yêu cầu tòa án xác định tính hợp pháp của di chúc miệng.
Trong trường hợp này, tòa án sẽ xem xét các yếu tố như tình trạng nguy kịch của ông B, số lượng và tư cách của những người làm chứng, và việc ghi chép, xác nhận nội dung di chúc có tuân thủ đúng quy định pháp luật hay không. Nếu tất cả các điều kiện đều được đáp ứng, di chúc miệng của ông B sẽ được pháp luật công nhận.
3. Những vướng mắc thực tế về di chúc miệng
Di chúc miệng tuy được pháp luật công nhận trong một số trường hợp đặc biệt, nhưng có thể gặp nhiều vướng mắc thực tế do tính chất phức tạp của việc truyền tải bằng lời nói. Một số vấn đề thường gặp bao gồm:
- Khó xác định tính hợp pháp: Do di chúc miệng không được lập bằng văn bản ngay từ đầu, việc xác định tính hợp pháp của nó có thể gặp khó khăn. Các yếu tố như số lượng người làm chứng, tính chính xác của nội dung ghi chép, và khả năng nhận thức của người lập di chúc vào thời điểm bày tỏ ý nguyện đều có thể bị tranh chấp.
- Mâu thuẫn giữa các người làm chứng: Nếu các người làm chứng có ý kiến khác nhau về nội dung di chúc miệng hoặc quá trình bày tỏ ý nguyện của người lập di chúc, việc xác định chính xác ý nguyện của người lập di chúc sẽ trở nên phức tạp. Điều này có thể dẫn đến tranh chấp pháp lý kéo dài.
- Khả năng bị lạm dụng: Do di chúc miệng không yêu cầu nhiều thủ tục giấy tờ ngay từ đầu, có nguy cơ bị lạm dụng hoặc gian lận bởi những người xung quanh người lập di chúc. Việc này có thể gây khó khăn trong việc bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan.
4. Những lưu ý cần thiết khi lập di chúc miệng
Để tránh các vướng mắc và đảm bảo quyền lợi của người thừa kế khi lập di chúc miệng, cần lưu ý những điều sau:
- Chỉ lập di chúc miệng trong trường hợp thật sự cấp bách: Di chúc miệng chỉ nên được sử dụng khi không có khả năng lập di chúc bằng văn bản. Người lập di chúc nên cố gắng lập di chúc bằng văn bản để đảm bảo tính minh bạch và pháp lý cao hơn.
- Chọn người làm chứng đáng tin cậy: Người lập di chúc nên chọn những người làm chứng có đủ năng lực hành vi dân sự, không thuộc diện thừa kế, và có thể đảm bảo tính chính xác của nội dung di chúc miệng.
- Ghi chép và xác nhận ngay sau khi bày tỏ ý nguyện: Những người làm chứng phải ghi chép lại nội dung di chúc miệng và ký tên xác nhận trong thời hạn 5 ngày. Điều này giúp đảm bảo rằng nội dung di chúc được ghi lại chính xác và tuân thủ quy định pháp luật.
- Xác định rõ quyền lợi và nghĩa vụ của các bên: Người lập di chúc và người thừa kế cần hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình khi lập hoặc nhận thừa kế theo di chúc miệng, đặc biệt là về mặt pháp lý.
5. Căn cứ pháp lý về di chúc miệng
Dưới đây là các căn cứ pháp lý liên quan đến di chúc miệng tại Việt Nam:
- Bộ luật Dân sự 2015: Điều 629 quy định về di chúc miệng, bao gồm điều kiện và thủ tục để di chúc miệng có giá trị pháp lý.
- Luật Công chứng 2014: Quy định về thẩm quyền và thủ tục liên quan đến việc công chứng di chúc, đặc biệt là các di chúc được lập trong các trường hợp đặc biệt.
- Nghị định và thông tư hướng dẫn thi hành Bộ luật Dân sự: Các văn bản này cung cấp hướng dẫn cụ thể về thủ tục lập và xác nhận di chúc miệng trong các tình huống khẩn cấp.
Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc tư vấn pháp lý về việc lập di chúc miệng, hãy liên hệ với Luật PVL Group để được hỗ trợ từ các chuyên gia pháp lý hàng đầu.
Liên kết nội bộ: Tìm hiểu thêm về di chúc và thừa kế
Liên kết ngoại: Xem thêm về tranh chấp di chúc
