Ai có quyền lập di chúc theo quy định của pháp luật Việt Nam?

1. Ai có quyền lập di chúc theo quy định của pháp luật Việt Nam?

Theo Điều 625 Bộ luật Dân sự 2015, cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình cho người khác sau khi qua đời. Tuy nhiên, không phải ai cũng đủ điều kiện để lập di chúc. Pháp luật quy định rõ ràng các điều kiện về năng lực hành vi dân sự và các yếu tố cần có để di chúc có giá trị pháp lý.

Điều kiện về năng lực hành vi dân sự

Cá nhân lập di chúc phải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, nghĩa là họ phải từ 18 tuổi trở lên, có khả năng nhận thức và làm chủ hành vi của mình. Trong trường hợp người lập di chúc từ 15 đến dưới 18 tuổi, họ cũng có quyền lập di chúc, nhưng di chúc phải được cha mẹ hoặc người giám hộ đồng ý. Điều này đảm bảo rằng người lập di chúc ở độ tuổi chưa trưởng thành có sự hỗ trợ và giám sát của người đại diện pháp lý.

Ngoài ra, những người mất năng lực hành vi dân sự, ví dụ như những người mắc bệnh tâm thần, không có quyền lập di chúc vì họ không có khả năng nhận thức hoặc làm chủ hành vi của mình. Điều này nhằm đảm bảo tính hợp pháp và minh bạch của di chúc.

Quyền tự do lập di chúc

Người lập di chúc có quyền tự do quyết định về việc chia tài sản của mình cho ai, không phụ thuộc vào mối quan hệ huyết thống hay gia đình. Họ có thể chỉ định bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào nhận tài sản sau khi qua đời, miễn là di chúc không vi phạm điều cấm của pháp luật và không trái với đạo đức xã hội.

Tuy nhiên, có một số người thừa kế theo pháp luật như vợ, chồng, con chưa thành niên, hoặc cha mẹ không có khả năng lao động sẽ luôn được nhận một phần di sản không phụ thuộc vào nội dung của di chúc. Đây là quyền bảo vệ những người thân cận, yếu thế trong gia đình.

2. Ví dụ minh họa

Ông M, một doanh nhân giàu có, quyết định lập di chúc chia tài sản của mình cho các con và một số tổ chức từ thiện sau khi ông qua đời. Ông M muốn chia phần lớn tài sản cho con trai lớn và để lại một phần nhỏ cho con gái vì con gái ông đã có sự nghiệp ổn định.

Tuy nhiên, ông M cũng có một người vợ và một người con trai chưa thành niên. Theo quy định của pháp luật, dù ông M có chia tài sản như thế nào trong di chúc, vợ và con trai chưa thành niên của ông vẫn có quyền nhận một phần tài sản không phụ thuộc vào di chúc. Di chúc của ông M vẫn hợp lệ, nhưng phần tài sản mà vợ và con trai chưa thành niên của ông được nhận sẽ được pháp luật bảo vệ.

3. Những vướng mắc thực tế về quyền lập di chúc

Việc lập di chúc tưởng chừng đơn giản nhưng trên thực tế có nhiều vướng mắc phát sinh do không tuân thủ đúng quy định pháp luật hoặc không đảm bảo đầy đủ điều kiện. Một số vướng mắc phổ biến bao gồm:

• Di chúc không hợp pháp: Di chúc sẽ bị coi là không hợp pháp nếu người lập di chúc không có đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập di chúc. Ví dụ, một người mất năng lực hành vi dân sự nhưng vẫn cố gắng lập di chúc sẽ dẫn đến việc di chúc bị vô hiệu.
• Không rõ ràng trong việc phân chia tài sản: Một số di chúc không rõ ràng trong việc phân chia tài sản, dẫn đến tranh chấp giữa những người thừa kế. Điều này thường xảy ra khi người lập di chúc không ghi rõ tỷ lệ hoặc phần cụ thể mà từng người được nhận.
• Người thừa kế không phụ thuộc vào di chúc: Như đã đề cập, có một số trường hợp đặc biệt mà người thừa kế vẫn được nhận di sản không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Điều này đôi khi gây ra tranh cãi giữa những người thừa kế, đặc biệt khi phần tài sản đó không được chia đều.

4. Những lưu ý cần thiết khi lập di chúc

Để đảm bảo di chúc có giá trị pháp lý và tránh những tranh chấp sau này, người lập di chúc cần lưu ý các điểm sau:

• Lập di chúc khi có đủ năng lực hành vi dân sự: Người lập di chúc nên lập di chúc khi có đầy đủ năng lực hành vi dân sự và trong tình trạng tỉnh táo, sáng suốt. Nếu người lập di chúc bị nghi ngờ mất năng lực hành vi dân sự, di chúc có thể bị tuyên vô hiệu.
• Lập di chúc dưới sự chứng kiến của người làm chứng: Nếu không lập di chúc tại văn phòng công chứng, người lập di chúc nên mời ít nhất hai người làm chứng để đảm bảo tính hợp pháp của di chúc. Những người làm chứng không được là người thừa kế hoặc có quyền lợi liên quan đến di sản thừa kế.
• Nội dung di chúc rõ ràng, cụ thể: Người lập di chúc nên ghi rõ phần tài sản nào sẽ được chia cho ai và theo tỷ lệ như thế nào. Việc này giúp tránh các tranh chấp phát sinh về sau.
• Lập di chúc có công chứng hoặc chứng thực: Để đảm bảo tính hợp pháp và tránh tranh chấp về sau, di chúc nên được lập tại văn phòng công chứng hoặc được chứng thực bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Điều này giúp bảo vệ di chúc trước pháp luật và đảm bảo rằng di chúc được thực hiện đúng theo ý chí của người lập.

5. Căn cứ pháp lý về quyền lập di chúc

Dưới đây là các căn cứ pháp lý chính liên quan đến quyền lập di chúc tại Việt Nam:

• Bộ luật Dân sự 2015: Điều 625 Bộ luật Dân sự quy định chi tiết về quyền lập di chúc, điều kiện lập di chúc và các quy định liên quan đến thừa kế theo di chúc.
• Nghị định và thông tư hướng dẫn thi hành Bộ luật Dân sự: Các văn bản này cung cấp hướng dẫn cụ thể về thủ tục lập di chúc, công chứng, chứng thực và các quy định liên quan đến di sản thừa kế.

Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc tư vấn pháp lý về việc lập di chúc, hãy liên hệ với Luật PVL Group để được hỗ trợ chi tiết từ các chuyên gia pháp lý hàng đầu.

Liên kết nội bộ: Quyền lập di chúc và quy định pháp luật
Liên kết ngoại: Tìm hiểu thêm về quy định lập di chúc